Чарадзейнае слова
Хрэстаматыя для пазакласнага чытання ў 3 класе
6+
Выдавец: Беларусь
Памер: 463с.
Мінск 2022
Секанулі слугі, ды не па пеўніку, і адсеклі пану левае вуха. Застаўся пан без вушэй.
Тады пеўнік высунуўся ў рот.
— Слугі, слугі, — крычыць пан, разявіўшы рот, — сячыце, сячыце яго!
Секанулі слугі, ды не па пеўніку, а па языку, — адсеклі пану язык.
А пеўнік выскачыў, паляцеў на падаконнік, сеў і спявае.
Бачыць пан — няма рады: усю яго жывёлу пеўнік перадушыў, ды і самога скалечыў. Вынес ён жаронцы з пакояў і аддаў іх пеўніку.
Пеўнік схапіў адзін камень пад адно крыло, другі — пад другое і паляцеў дахаты.
Зарадаваліся дзед з бабай жаронцам, пачалі ў іх муку малоць.
3 мукі хлеб пякуць, самі ядуць і пеўніку даюць.
Сынок з кулачок
Жылі дзед і баба. I быў у іх сынок. Ды такі малы, што з-пад шапкі не відаць. He большы за кулак. Так дзед з бабай яго і звалі: сынок з кулачок.
Паехаў аднойчы дзед араць, а бабе сказаў, каб згатавала абед ды прынесла яму на поле.
Баба згатавала абед ды кажа да сына:
— Каб ты быў большы, дык занёс бы бацьку абед за мяне. А так мне самой трэба ісці.
А сынок падхрабрыўся і кажа:
— Давай, мама, занясу абед.
— Дзе табе данесці яго? — не верыць маці.
— Данясу!
Узяў сынок з кулачок абед, паставіў у дзедаў лапаць, сам ззаду сеў і паехаў.
Едзе сабе і песенькі спявае. Прыехаў на поле, гукае бацьку:
— Тата, я табе абед прывёз!
Убачыў яго бацька, зарадаваўся:
— Малайчына, сынок!
Сеў ён абедаць, а сын кажа:
— Тата, пасадзі мяне на саху, я араць буду.
— Як жа ты будзеш араць?
— А паглядзіш, — кажа сын.
Пасадзіў яго бацька на саху. Сынок з кулачок узяў лейцы ў рукі і крыкнуў на каня:
— Но, сівы-буры!
I пачаў араць.
Ехаў дарогаю пан у брычцы. Убачыў ён такое дзіва.
— Прадай, дзед, мне свайго аратага, — кажа пан.
— He, пане, не прадам: гэта мой сынок.
А пан прычапіўся як смала: прадай ды прадай!
— Я табе, — кажа пан, — дам шмат грошай. ГІачуў гэта сынок, падбег да бацькі і шэпча яму:
— Прадавай, тата, толькі вазьмі ў пана за мяне жменю золата. He бойся, я ад яго ўцяку...
Згадзіўся дзед і прадаў пану сына за жменю золата.
Узяў пан хлопчыка, пасадзіў у кішэню і паехаў. «Вось, — думае, — добрага аратага нажыў. Гэтакага ні ў кога няма. Няхай зайздросцяць мне ўсе паны!»
Тым часам хлопчык прадраў панскую кішэню, цішком вылез з яе ды выскачыў з брычкі. Пан нават і не пачуў. Паехаў сабе дамоў хваліцца дзіўным аратым.
Агледзеўся хлопчык: кругом густы лес.
Пахадзіў ён, пахадзіў па лесе і заблудзіўся.
А тут і вечар настаў. Сеў хлопчык пад елкаю і плача.
Hi адсюль, ні адтуль — галодны воўк. Ухапіў ён хлопчыка і праглынуў яго.
Апамятаўся хлопчык, пачаў брыкацца ў воўчым жываце, пачаў крычаць:
— Гэй, воўк, нясі мяне дахаты!
— He панясу, — кажа воўк.
— Нябось, панясеш, як надакучу табе.
— Паглядзім, — агрызнуўся воўк і пабег у поле шукаць авечак.
Прыбягае да чарады авечак, а хлопчык як крыкне з воўчага жывата:
— Гэй, пастухі, глядзіце, воўк па авечкі крадзецца!
Пачулі гэта пастухі, прагналі злодзея. Ды яшчэ і сабак нацкавалі на яго.
Прыбег воўк у лес і кажа хлопчыку:
— Вылазь вон!
— He, не вылезу, — адгукаецца хлопчык. — Нясі мяне дадому.
— He панясу! — злуецца воўк.
Выгаладаўся воўк ды зноў пайшоў шукаць спажывы. Але куды ні прыйдзе, усё няўдача: не дае яму хлопчык спакою.
Зусім схуднеў воўк, ледзьве ногі цягае. A хлопчык усё сваё права правіць:
— Нясі мяне дадому!
Бачыць воўк — няма рады: панёс хлопчыка дадому.
Прынёс да двара і кажа:
— Вылазь. Вунь твая хата.
— He, — адказвае хлопчык, — нясі на двор.
Прынёс яго воўк на двор і зноў крычыць:
— Вылазь!
— He, нясі ў сенцы.
Прынёс воўк яго ў сенцы.
Тут хлопчык выскачыў вон ды як закрычыць:
— Тата, хадзі ваўка біць!
Выбег бацька з качаргою і забіў ваўка. Шкуру злупіў і бабе футра пашыў. А баба сасмажыла за гэта дзеду і сынку гуся. Тут і казка ўся.
Сабака-паляўнічы
Жыў дзед. I быў у яго сабака.
Надакучыла сабаку жыць у дзеда: і вартаваць няма чаго, і корму мала. Пайшоў ён у лес на паляванне. Напаткаў там ваўка. Разгаварыўся.
— Няма чаго, — кажа, — мне дома рабіць. Ды і з ядою туга. Хачу заняцца паляваннем.
— Добра, — кажа воўк, — жыві са мною. Навучу цябе паляўнічаму рамяству.
Застаўся сабака жыць у ваўка.
Жывуць яны дзень, другі — захацелі есці.
Воўк кажа сабаку:
— Збегай, брат, на поле, глянь, можа, там хто ёсць.
Вярнуўся сабака з поля і кажа:
— Там гусі ходзяць.
Воўк пакруціў галавою:
— Э, беганіны шмат, а наедку мала.
I не пайшоў гусей лавіць.
Праз гадзіну воўк зноў пасылае сабаку:
— Збегай глянь, можа, там яшчэ хто ёсць?
Вярнуўся сабака і кажа:
— Свінні ў бульбе капаюцца.
— Э, — кажа воўк, — з імі таксама клопату шмат: пішчаць, хоць ты вушы затыкай. Пачакаем.
Пачакалі крыху, воўк і кажа:
— Збегай яшчэ паглядзі — ці няма там чаго цікавейшага?
Пабег сабака, паглядзеў — на полі конь пасецца. Вярнуўся ён назад і сказаў аб гэтым ваўку.
— Вось цяпер можна збірацца на паляванне.
Пабег воўк у азярцо, абмачыўся ў вадзе, выкачаўся ў пяску ды пытаецца ў сабакі:
— Ну як, падобны я цяпер на паляўнічага?
— Дзіва што! — кажа сабака.
Пайшлі на поле. Воўк забег каню наперад, сцерухнуўся, засыпаў яму вочы пяском, а потым схапіў за горла і задушыў.
Ад’еўся сабака, патлусцеў.
— Ну, цяпер, — кажа ён ваўку, — я ўжо і без цябе абыдуся. Буду жыць адзін.
Пакінуў сабака ваўка і пайшоў сабе далей. Сустракае па дарозе ката.
— Куды ідзеш, кот? — пытаецца.
— Мышэй лавіць.
— Э, — кажа сабака, — ці варта такою драбязою займацца? Хадзем лепш са мною: навучу цябе паляўнічаму рамяству.
Згадзіўся кот, і сталі яны жыць разам. Жывуць дзень, другі — захацелі есці. Сабака кажа:
— Збегай на поле, паглядзі, хто там ёсць.
Збегаў кот, паглядзеў.
— Гусі ходзяць, — дакладвае сабаку.
— Э, — паморшчыўся сабака, — беганіны шмат, а наедку мала.
Праз гадзіну сабака зноў пасылае ката на поле.
Вярнуўся кот і кажа:
— Свінні ў бульбе капаюцца.
— Э, — кажа сабака, — з імі таксама клопату шмат: пішчаць, хоць вушы затыкай. Пачакаем.
Паляжалі крыху, а есці і аднаму, і другому хочацца.
— Збегай яшчэ на поле паглядзі — ці няма там чаго цікавейшага? — зноў пасылае сабака ката ў розведы.
Вярнуўся кот з поля і кажа:
— Конь пасецца.
Сабака ўсхапіўся:
— Вось цяпер можна збірацца на паляванне!
Пабег ён у азярцо, абмачыўся ў вадзе, выкачаўся ў пяску і пытаецца ў ката:
— Ну як, падобны я на паляўнічага?
— Вельмі падобны, — кажа кот. — Як выліты. Воўк таксама, перш чым на каня нападаць, у вадзе купаецца і ў пяску качаецца.
— Ды я гэтую навуку ў ваўка і пераняў, — хваліцца сабака.
Пайшлі на поле.
Сабака забег каню наперад, сцерухнуўся, як воўк, ды хацеў яго за горла ўхапіць. А конь як дасць яму капытом, дык той і паляцеў кулём з паламанымі рэбрамі.
Паглядзеў кот на такое паляванне ды кажа:
— He, лепш паляваць на мышэй: хоць работа і марудная, затое рэбры будуць цэлыя.
I пайшоў ён далей сваёй дарогаю.
Лісіца і дрозд
Жылі дзед і баба. Дзед у лес хадзіў дровы секчы, а баба дома была, пірагі пякла.
Аднаго разу злавіў дзед у лесе дзікага парсюка і прынёс дахаты. Харошы быў парсючок — стракаценькі ды паласаценькі.
Пачала баба парсючка карміць — і цестам, і мукою, і свежаю травою.
Але, вядома, дзік — яму жалудоў давай! Цягне яго ў лес па жалуды.
Нічога не зробіш, пачала яго баба ў лес пускаць, жалуды збіраць.
Цэлы дзень ён у лесе гуляе, а нанач дахаты бяжыць. Такі добры парсючок быў!
Аднойчы бяжыць ён у лес, а насустрач яму галодны воўк.
— Парсюк-парсючок, дзік-дзічок, — кажа воўк, — я цябе з’ем.
Парсючок хітры быў, падумаў ён і адказвае:
— He еш мяне, шэры воўк, лепш ідзі са мною на жалудовую палянку: там чарада гусей пасецца.
А воўк да гусей вельмі ахвочы. Паверыў ён дзічку-парсючку і пайшоў за ім на жалудовую палянку.
На дарозе была вялікая воўчая яма. Парсючок яе ведаў ды і абышоў, а воўк — бух у яму! I сядзіць там.
Назаўтра парсючок зноў пайшоў на жалудовую палянку.
Ідзе ды ідзе, сустракае яго лісіца:
— Куды ідзеш, парсючок?
— Па жалуды.
— Вазьмі і мяне з сабою.
— Хадзем.
Ідуць яны, ідуць, падышлі да ямы. Парсючок абышоў яму, а лісіца — бух ваўку на галаву!
На трэці дзень сустракае парсючка заяц:
— Куды ідзеш, парсючок?
— Па жалуды.
— Вазьмі і мяне з сабою.
— Хадзем.
Дайшлі да ямы — і заяц туды паляцеў. Стала іх цяпер у яме трое: воўк, лісіца і заяц.
Сядзяць яны ў яме, захацелі есці. Лісіца кажа:
— Давайце крычаць: хто слабей крыкне, таго з’ядзім.
Крыкнуў воўк — моцна.
Крыкнула лісіца — таксама не надта слаба.
Крыкнуў заяц — зусім слаба: толькі піскнуў.
Ну, яго і з’елі. Воўк усе косці паеў, а лісіца кішкі сабе ўзяла і ў пясок закапала.
Назаўтра зноў прагаладаліся. Лісіца дастала кішкі ды есць патроху.
— Што гэта ты, кума, ясі? — пытаецца воўк.
— Кішкі.
— Дзе ты іх узяла?
— Лапаю сабе жывот распарола і дастала.
Воўк паверыў, распароў сабе кіпцюрамі жывот ды і сканаў. Лісіца і яго з’ела.
Прыляцеў да ямы дрозд. Лісіца просіцца ў яго:
— Дроздзік-драздок, вызвалі мяне з ямы!
— Як жа я цябе вызвалю?
— Накідай у яму галля, я і вылезу.
Дрозд накідаў галля. Лісіца вылезла з ямы
I кажа:
— Дроздзік-драздок, вызваліў ты мяне?
— Вызваліў.
— Накармі ж цяпер мяне.
— Як жа я цябе накармлю?
— Вунь баба на поле ідзе, міску бліноў нясе. Ты заляці ёй наперад ды сядзь на дарозе.
— I ўсё?
— Усё.
Паляцеў дрозд і сеў пасярод дарогі. Баба ўбачыла дразда, паставіла міску з блінамі і кінулася яго лавіць. А лісіца схапіла бліны ды за кусты!
Наелася лісіца бліноў, прыйшла да дразда:
— Дроздзік-драздок, вызваліў ты мяне?
— Вызваліў.
— Накарміў?
— Накарміў.
— Цяпер напаі.
— Як жа я цябе напаю?
— А вунь, бачыш, чалавек бочку з півам вязе.
Ты ўзляці на бочку ды дзяўбі затычку.
— I ўсё?
Паляцеў дрозд, сеў на бочку ды давай дзяўбці затычку.
Убачыў гэта фурман, схапіў кол. Дрозд узляцеў угору, а фурман з усяе сілы трах па бочцы!
Бочка разбілася, піва вылілася. Цэлая лужына налілася.
Паехаў чалавек, бядуючы, далей, а лісіца напілася піва з лужыны, колькі ёй хацелася, ды зноў пабегла да дразда:
— Дроздзік-драздок, вызваліў ты мяне?
— Вызваліў.
— Накарміў?
— Накарміў.
— Напаіў?
— Напаіў.
— Цяпер пацеш ты мяне.
— Як жа я цябе пацешу?
— А вунь на таку дзед з бабаю гарох малоцяць. Ляці туды і садзіся на лоб то бабе, то дзеду.
КНІГІ ОНЛАЙН
