КНІГІ ОНЛАЙН

Хрустальны калодзеж: Казкі народаў Еўропы

Выдавец: Юнацтва

Памер: 367с.

Мінск 1996

^Бібліятэі^ замежнай дзіцячай літаратуры
замежнай
дзіцячай
літаратуры
ХРУСТАЛЬНЫ КАЛОДЗЕЖ
КАЗКІ НАРОДАЎ ЕЎРОПЫ
Мінск «Юнацтва» 1996
ББК 82.33(4)-6
Х95
УДК 82(4)-93+398.2(4)
Серыя заснавана ў 1991 годзе
Пераклаў на беларускую мову В. Гардзей
Мастак В. Тарасаў
Рэдакцыйная калегія:
Міхась Пазнякоў Іван Бокій Уладзімір Карызна Валянцін Лукша Уладзімір Марук
Таццяна Петрушэня Валерый Славук Павел Ткачоў Іван Чарота
8200000000—013
X	110—95
М 307(03)—96
ISBN 985-05-0109-Х
Пераклаў на беларускую мову
В. Гардзей, 1996
© Ілюстрацыі. В. Тарасаў, 1996
АЎСТРЫЙСКІЯ КАЗКІ
СЕЛЯНІН, ГРАФ I ЗВОН
Жыў на свеце адзін багаты граф. Як сыр у масле плаваў, законы сваёй краіны ні ў грош не ставіў. Усё ў ваколіцы павінна было быць, як ён скажа і як захоча.
Выправіўся аднойчы граф на прагулянку і ўбачыў на ўзлессі вялікі ды прыгожы сялянскі дом. Спадабаўся дом графу. Агледзеў ён яго з усіх бакоў і да дзвярэй пад’язджае.
Выйшаў на ганак гаспадар дома. Павітаўся з ім граф і пытаецца:
— Гэй, гаспадар! Ці не хочаш дом прадаць? Я не паскуплюся, грошай не пашкадую.
Селянін, доўга не думаючы, адказаў:
— He, ваша светласць, ніякай куплі-продажу ў нас не выйдзе! У сядзібе гэтай яшчэ прадзеды мае жылі, хочацца і мне тут свае дні правесці. Так што маёнтак мой пры мне застанецца.
Граф яму кажа:
— Даю тэрміну да заўтра! Падумай як трэба.
Ускочыў граф на каня і прэч паскакаў. Селянін паківаў галавой і думае: «Нічога з гэтай забавы ў графа не выйдзе».
На другі дзень раніцай, толькі яшчэ золак заняўся, прыскакаў граф да селяніна.
— Ну, якое тваё апошняе слова?
А селянін адказвае:
— Я, ваша светласць, ад слова свайго не адступлюся. На сваёй сядзібе застануся, вось і ўвесь сказ!
Раззлаваўся граф і крычыць:
— Пытаюся яшчэ раз: аддасі сядзібу дабром? He аддасі — на сябе крыўдуй! Усё адно яна мне дастанецца!
Паківаў селянін галавой і кажа графу:
— Я словамі не кідаюся: сядзібу сваю не прадам.
Ледзь не лопнуў граф ад злосці і паскакаў з узлесся. Вядомая рэч: багаты — што бык рагаты. Памчаўся граф проста да суцягаў-судзейскіх, шчодра іх золатам абдарыў і загадаў цяжбу з селянінам пачаць. Судзейскія, аднак, ведалі, што багацей за графа ў ваколіцы чалавека няма. Значыць, калі яны справу выйграюць, золата на іх дажджом пасыплецца. Вось таму і паабяцалі яны графу селяніна ўгаварыць. А ўжо калі не згодзіцца па-добраму сядзібу аддаць, давесці яго да галечы.
Паслалі судзейскія па селяніна служыцеля. Прыйшоў селянін у суд, а яны ў яго пытаюцца:
— Прадасі сядзібу ці не?
— He,— цвёрда адказвае селянін.
Як ні ўгаворвалі, на сваім стаіць.
— Давядзецца табе з графам цяжбу весці! — узлаваліся судзейскія.
— Ну што ж, судзіцца дык судзіцца! — кажа селянін.
Усе кручкатворы-судзейскія заадно з графам былі, а за селяніна заступіцца няма каму. Пачалася тут цяжба. Селяніна раз за разам у горад валочаць. Грошай гэта яму каштавала процьму, і залез ён па вушы ў даўгі. Нарэшце судзейскія вырашылі: селяніна з двара пратурыць, сядзібу ў яго адабраць і графу яе аддаць. Засталася ў селяніна ўсяго сотня гульдэнаў. Як вынеслі судзейскія прыгавор, стаў ён іх дакараць і кажа:
— Калі на зямлі справядлівасці ніякай не засталося, то ану ж на нябёсах знойдзецца!
Засмяяліся паны судзейскія:
— Справядлівасць і на зямлі і на нябёсах даўнымдаўно памерла!
Прамаўчаў селянін, з суда выйшаў і проста да пастара ў царкву накіраваўся. Як убачыў пастар, што даўні яго знаёмы селянін ідзе, ён яму і кажа:
— Дзень добры, Ганс! Праведаць мяне захацеў?
— Але,— адказаў Ганс,— толькі справы ў мяне невясёлыя.
Расказаў ён пастару сваю прыгоду і скончыў яе так:
— Усяго ў мяне цяпер сотня гульдэнаў засталася, я іх табе аддаю. Столькі ў вас у горадзе плацяць, каб вялікі царкоўны звон па нябожчыку званіў. Вось табе грошы, і давай звані хутчэй. Няхай звон па Справядлівасці адзвоніць, бо яна памерла. Але, глядзі, як даўжэй звані!
Узяў пастар грошы, паклікаў служыцеля, падняліся яны на званіцу, зазванілі ў вялікі звон. I званілі намнога даўжэй, чым звычайна. Пайшлі тут у горадзе роспыты, здагадкі: хто памёр ды па кім так доўга звон звоніць. Але ніхто толкам не ведаў.
Сабраўся на пляцы народ, пачаў крычаць:
— Чаму такі звон стаіць?
Знайшліся людзі добрыя, расказалі, якую несправядлівасць судзейскія вытварылі. Яшчэ мацней пачаў народ крычаць ды патрабаваць для графа пакарання. Спужаліся граф з судзейскімі і вярнулі селяніну яго сядзібу.
ДЗЕВЯНОСТА ДЗЕВЯЦЬ ГУЛЬДЭНАЎ
Прыйшоў аднойчы малады хлопец да шаўца ў чаляднікі наймацца.
— Багата вас тут такіх ходзіць,— кажа майстар.— На словах шаўцы хоць куды, а як да справы дойдзе, нічога не ўмееце.
— Выпрабуй мяне,— просіцца хлопец.
— Добра,— згадзіўся шавец,— паглядзім, ці ўмееш ты боты шыць.
Пашыў хлопец боты — любата. Зарадаваўся майстар і кажа:
— Работа ў цябе спорна ідзе.
Ударылі па руках, і наняў шавец хлопца ў чаляднікі.
Вечарам паказаў яму майстар каморку пад самым дахам, дзе той будзе жыць. Зайшоў чаляднік у каморку і за сабой дзверы замкнуў. Узяла шаўца цікаўнасць, пачаў ён у замочную шчыліну падглядваць. I бачыць — апусціўся хлопец на калені, пакланіўся і кажа:
— Ну, божа, скажаш, нарэшце, колькі мне яшчэ маліцца? Малюся, малюся, а ўсё няма толку. Ніяк у цябе дзевяноста дзевяць гульдэнаў не выпрасіць!
Сказаў, падняўся з падлогі і спаць лёг, майстар да сябе пайшоў.
На другі вечар падгледзеў шавец зноў, як чаляднік на каленях стаіць, кланяецца, з богам гутарыць.
— Ну, божа, скажаш, нарэшце, калі я ад цябе сто гульдэнаў атрымаю?!
Вырашыў шавец над хлопцам пажартаваць. Залез ён на другі дзень на дах і прабіў дзірку акурат у каморку, дзе чаляднік жыў. Вечарам зноў чуе, як чаляднік у бога грошай просіць. Узяў тады майстар кашалёк, вышыты жэмчугам, палажыў туды дзевяноста дзевяць гульдэнаў і апусціў яго ў дзірку. Упаў кашалёк на падлогу, а чаляднік і кажа:
— Паглядзім, што там упала. Можа, гэта гасподзь бог расшчодрыўся?
Узяў ён кашалёк, адкрыў яго, пачаў грошы лічыць. Налічыў дзевяноста дзевяць гульдэнаў і бурчыць:
— Эх! Хаця ты і гасподзь бог, аднак несумленны, прасіў я ў цябе сотню гульдэнаў, а ты мне ўсяго дзевяноста дзевяць паслаў. Зрэшты, кашалёк гульдэна KamTye, так што мы квіты.
Шавец усю ноч не спаў: цікаўнасць яго брала — што чаляднік будзе рабіць?
Чаляднік засеў з раніцы за работу, боты шые, спявае, насвіствае. Пра грошы не ўспамінае. Крыўдна стала майстру, не вытрымаў ён і кажа:
—Атрымаў ты ўчора вечарам дзевяноста дзевяць гульдэнаў? Ды яшчэ кашалёк, вышыты жэмчугам?
— Праўда! — адказвае чаляднік.
— Ведаеш, адкуль гэтыя грошы?
— Ведаю, ад пана бога!
— Зусім не! — кажа шавец.— Грошы гэтыя ад мяне. Аддай іх зараз жа назад.
— Яшчэ чаго! — усміхнуўся чаляднік.— Я богу маліўся, грошы выпрошваў, вось яны з неба і зваліліся.
— Аддавай грошы! — кіпіць майстар.
— Нізашто! — усміхаецца хлопец.
— Я на цябе ў суд падам! — гразіцца гаспадар.
— Ну, напалохаў! — смяецца чаляднік.
Майстар і напраўду ў суд пайшоў і змовіўся з судзейскімі чалядніка свайго да галечы давесці.
Паклікалі хлопца ў суд. Падышоў ён да страпчага і пытаецца:
— Можа, ведаеш які сродак, каб кашалёк у мяне застаўся?
— Калі перападзе і мне, дам добрую раду! — адказвае страпчы.
— Добра! — абяцае хлопец.
Страпчы быў хітрун. Ведаў ён, што майстар і судзейскія ў змове, і вырашыў з хлопца пасмяяцца.
— Пачне цябе суддзя распытваць,— кажа ён яму,— а ты ведай сабе пасвіствай ды правай рукой вусы пагладжвай!
Чаляднік раду запомніў. Паклікалі хлопца ў залу, і суддзя ў яго пытаецца:
— Атрымаў ты кашалёк, вышыты жэмчугам, і дзевяноста дзевяць гульдэнаў?
Хлопец у адказ толькі пасвіствае ды правай рукой вусы пагладжвае.
Валтузіўся з ім суддзя, валтузіўся, ды ўсё дарэмна. Стаміўся ён і кажа:
— Відаць, гэты чаляднік дурнаваты. Нічога з ім не зробіш.
I як крыкне на яго:
— Выбірайся адсюль!
He прымусіў чаляднік гэтыя словы двойчы паўтараць і выскачыў з залы. А за дзвярыма яго ўжо круцель страпчы даганяе. Ён і сам не чакаў, што чалядніку пашанцуе, але вырашыў за сваю раду грошы атрымаць.
— 3 цябе мне палавіна належыць!
Чаляднік у адказ толькі пасвіствае ды вусы правай рукой пагладжвае.
— Ах ты шэльма! — закрычаў сярдзіта страпчы.— Я табе пакажу!
Але хлопца ўжо і след прастыў. Ідзе, радуецца. Спрытна ж ён двух махляроў вакол пальца абвёў!
АЛБАНСКІЯ КАЗКІ
КЕМЛІВАЯ ДЗЯЎЧЫНА
Даўным-даўно жылі ў вёсцы селянін з жонкай. I быў у іх адзін-адзіны сын.
Калі сыну прыйшоў час жаніцца, бацькі параілі яму выбраць нявесту з роднай вёскі. Юнак перабраў у галаве ўсіх вясковых дзяўчат, але панараўнай нявесты не знайшоў. Рабіць няма чаго, і бацькі дазволілі яму пашукаць сабе нявесту, дзе ён захоча.
Узрадаваўся сын, што бацькі не прымушаюць яго з выбарам, і накіраваўся ў горад. Там жыў кравец, стары сябар яго бацькі. Прыйшоў юнак да краўца і кажа:
— Надумаў я ажаніцца. Ніводная дзяўчына ў нашай вёсцы мне не падабаецца. Вось я і вырашыў прыйсці да вас. Можа, вы, добры сябар майго бацькі, дапаможаце мне знайсці самую лепшую дзяўчыну на свеце?
Кравец падумаў і сказаў:
— Чуў я, што ў адной вёсцы жыве вельмі цудоўная дзяўчына. Ды бяда ў тым, што яна ў бацькі адзіная дачка, больш дзяцей няма, а жонка ў яго нядаўна памерла. Таму бацька нават слухаць пра жаніхоў не хоча і сватоў у дом не пускае.
Юнак адказаў:
— Гэта не бяды, што сватоў не пускае, з бацькам я дамоўлюся, абы дзяўчына была добрая.
Тады кравец сказаў:
— Заўтра ў нас базарны дзень, і бацька яе напэўна ж прыедзе ў горад.
Юнак вярнуўся дамоў, а раніцай падняўся зацемна і зноў накіраваўся да краўца ў яго майстэрню на базарным пляцы. Кравец ужо сядзеў за работай. Ён наліў госцю кубачак кавы, а калі ў натоўпе з’явіўся высокі сівы селянін, паказаў яго юнаку. Той добра разгледзеў бацьку дзяўчыны і бьіў вельмі задаволены. Вопратка ў старога чыстая, а латкі прышыты акуратна і, як відаць, з вялікім стараннем.
Пасля абеду сяляне пачалі раз’язджацца з базару. Пайшоў дамоў і бацька дзяўчыны са сваімі аднавяскоўцамі. Юнак развітаўся з краўцом і накіраваўся ўслед за імі. На паўдарозе да вёскі ён дагнаў іх, павітаўся, пажадаў усім добрага шляху. Далей яны пайшлі разам. Юнак весела малоў языком і жартаваў з маладымі хлопцамі. Дарога падымалася ўгару. На перавал ім давялося ўзлазіць па крутой камяністай сцяжынцы. Бацьку дзяўчыны было цяжка ісці, і юнак стараўся яму дапамагчы. Ён ішоў паперадзе і працягваў руку кожны раз, калі старому трэба было падняцца на круты выступ. Так у яго з’явілася магчымасць загаварыць з бацькам дзяўчыны. Ён жартаўліва сказаў: