Хрустальны калодзеж: Казкі народаў Еўропы
Выдавец: Юнацтва
Памер: 367с.
Мінск 1996
— Хутчэй злазь, місіс Воцат! — закрычаў ён.— Хутчэй злазь! Мы разбагацелі!
Місіс Воцат як убачыла грошы, так і заскакала ад радасці.
— Цяпер, мілы мой,— сказала яна,— я навучу цябе, што рабіць. Тут недалёка ў горадзе кірмаш. Пайдзі туды і купі карову. Сарака гіней якраз хопіць, яшчэ і застанецца. Я ўмею рабіць сыр і збіваць масла. Ты будзеш прадаваць іх на базары, і мы з табою зажывём на славу!
Містэр Воцат з радасцю згадзіўся, узяў грошы і накіраваўся ў горад. Дабраўся да кірмашу і доўга хадзіў узад і ўперад, пакуль раптам не ўбачыў, што прадаецца вельмі добрая рыжая карова.
«Эх, вось бы мне гэтую карову! — падумаў містэр Воцат.— Тады шчаслівейшага за мяне нікога б на свеце не было!»
I ён сказаў, што дасць за карову ўсе свае сорак гіней. Прадавец адказаў, што сорак гіней — гэта, канечне, невялікія грошы, але ён, так і быць, не будзе скнарнічаць дзеля старога знаёмства. Старгаваліся. Містэр Воцат забраў карову і пачаў вадзіць яе туды-сюды, сваёй пакупкай хваліцца.
Трохі счакаўшы сустрэўся яму валыншчык. Ён іграў на валынцы — «туідл-дам, туідл-дам», за ім гурмой беглі дзеці, а грошы так і сыпаліся ў яго кішэні.
«Эх,— падумаў містэр Воцат,— вось бы мне такую
валынку! Тады шчаслівейшага за мяне нікога б на свеце не было! Ну і разбагацеў бы я!»
I ён падышоў да валыншчыка.
— Што за валынка ў цябе, дружа! — сказаў містэр Воцат.— Цуд! Мабыць, яна табе процьму грошай прыносіць?
— Ды што ўжо і казаць,— прамовіў валыншчык,— кучу грошай заграбаю. Валынка што трэба!
— Вось бы мне такую! — усклікнуў містэр Воцат.
— Што ж,— сказаў валыншчык,— магу яе прадаць дзеля старога знаёмства. Забірай валынку вось за гэтую рыжую карову!
Містэр Воцат узяў валынку і пачаў праходжвацца ўзад і ўперад са сваім набыткам. Але як ён ні стараўся сыграць на валынцы хоць просценькую песеньку, нічога ў яго не выходзіла. He зарабіў ні пенса, а хлапчукі беглі за ім, смяяліся і закідвалі яго гразёй.
Бедны містэр Воцат вырашыў, што час вяртацца дамоў, ды і рукі ў яго зусім адубелі. I вось, калі ён ужо выходзіў з горада, сустрэўся яму чалавек у цёплых пальчатках.
«Ох, як жа ў мяне рукі замерзлі! — падумаў містэр Воцат.— Вось бы мне такія пальчаткі! Тады шчаслівейшага за мяне нікога б на свеце не было!»
Ён падышоў к чалавеку і сказаў:
— Ну і пальчаткі ў цябе, дружа! Выдатныя!
— Яшчэ б! Лістапад на дварэ, а ў іх рукам так цёпла, што цяплей і быць не можа.
— Эх,— уздыхнуў містэр Воцат,— вось бы мне такія!
— А колькі ты за іх дасі? — спытаў чалавек.— Бадай, я мог бы памяняць іх вось на гэтую валынку дзеля старога знаёмства.
— Добра! — усклікнуў містэр Воцат.
Надзеў пальчаткі і дамоў пайшоў дужа радасны.
Ішоў-ішоў, зусім з сіл выбіўся і раптам сустрэў чалавека з тоўстым кіем у руках.
«Вось бы мне гэты кій! — падумаў містэр Воцат.— Тады шчаслівейшага за мяне нікога б на свеце не было!»
I ён сказаў чалавеку:
— Што за кій у цябе, дружа! Вялікая рэдкасць!
— Кій добры,— адклікнуўся чалавек.— Нямала міль я з ім прайшоў, і быў ён мне надзейным спадарожнікам. Але калі ён табе так спадабаўся, я, бадай, гатовы аддаць яго вось за гэтыя пальчаткі. Дзеля старога знаёмства, канечне.
Рукі містэра Воцата сагрэліся, затое ногі яго так стаміліся, што ён з радасцю згадзіўся на мену.
Вось даплёўся містэр Воцат да таго лесу, дзе пакінуў жонку, і раптам чуе:
— Містэр Воцат, містэр Воцат! — Гэта папугай аклікнуў яго з дрэва.— Эх ты, няўдачнік! Пайшоў на KipMam, усе свае грошыкі за адну карову выкінуў. Мала таго — карову на валынку памяняў. А валынка і дзесятай долі тваіх грошай не каштавала, да таго ж іграць на ёй ты не ўмееш. Ну і дурніла! He паспеў узяць валынку, як памяняў яе на пальчаткі. А яны ў чатыры разы менш каштавалі. Узяў пальчаткі, памяняў іх на нікчэмны кій. Было ў цябе сорак гіней, а цяпер ні каровы, ні валынкі, ні пальчатак — няма чым пахваліцца: толькі гэты нікчэмны кій застаўся! Але ж ты ў любой жывой агароджы мог бы выразаць такі! Ха-ха-ха! Ха-ха-ха!
Папугай усё рагатаў і рагатаў, так што містэр Воцат нарэшце раззлаваўся і запусціў у яго кіем. Кій засеў у голлі, і вось вярнуўся містэр Воцат у лес да жонкі без грошай, без каровы, без валынкі, без пальчатак і нават без кія.
ТРЫ «РАЗУМНЫЯ» ГАЛАВЫ
Жылі калісьці на свеце фермер з жонкай, і была ў іх адна-адзіная дачка.
Заляцаўся да яе нейкі джэнтльмен. Кожны вечар ён прыходзіў да іх у госці і заставаўся вячэраць.
Вось неяк спусцілася дачка па піва ў склеп, пачала цадзіць піва ў збан, сама ж вазьмі ды і зірні на столь. А там у бэльку сякера ўваткнута. Яна ў бэльцы, напэўна, даўным-даўно тырчала, ды раней ніхто яе не заўважаў.
I вось пачала дачка думаць: «Не на дабро тут гэтая сякера тырчыць. Вось пажэнімся мы, і будзе ў нас сынок. Вырасце ён вялікі, спусціцца ў склеп па піва, як я цяпер, а сякера раптам упадзе яму на галаву і заб’е. Гора ж якое будзе!»
Паставіла дзяўчына на падлогу свечку і збан, села на лаўку і пачала плакаць.
А наверсе думаюць: што здарылася? Чаму яна так доўга цэдзіць піва?
Спусцілася ў склеп маці. Бачыць: сядзіць дачка на лаўцы і заліваецца слязамі, а піва перапоўніла збан і ўжо цячэ па падлозе.
— Чаго ты плачаш? — пытаецца маці.
— Ах, мама! — кажа дачка.— Ты толькі зірні на гэтую жахлівую сякеру! Вось пажэнімся мы, будзе ў нас сынок, вырасце ён вялікі, спусціцца па піва, а сякера раптам упадзе яму на галаву і заб’е. Гора ж якое будзе!
— Ах, божа, вялікае будзе гора! — згадзілася маці, села побач з дачкой і таксама залілася слязамі.
Трохі счакаўшы і бацька затрывожыўся: чаго гэта, думае, яны так доўга не вяртаюцца? Пайшоў у склеп паглядзець, куды гэта яго дачка з жонкай прапалі. Спусціўся, бачыць, сядзяць абедзве і плачуць у тры ручаі, а піва па падлозе цячэ.
— Чаго гэта вы? — пытаецца.
— Ды ты толькі паглядзі на гэтую жахлівую сякеру!— кажа маці.— Ну як наша дачка выйдзе замуж, і народзіцца ў яе сынок, і вырасце ён вялікі, і спусціцца ў склеп па піва, а сякера раптам упадзе яму на галаву і заб’е яго. Вось гора будзе!
— Божа мой! I праўда, якое гора будзе! — сеў побач з імі бацька і таксама заліўся слязамі.
Але вось і джэнтльмену надакучыла сядзець аднаму на кухні, і ён таксама спусціўся ў склеп паглядзець, што здарылася. Бачыць: сядзяць усе трое ўпобачкі, плачуцьзаліваюцца, а піва з крана цячэ, па ўсёй падлозе расцякаецца. Кінуўся ён да бочкі, закруціў кран і пытаецца:
— Што здарылася? Чаму вы тут седзіце і плачаце? Хіба не бачыце — піва ж у вас па ўсёй падлозе расцяклося?
— Ox! — кажа бацька.— Ды вы толькі паглядзіце на гэтую жахлівую сякеру! Што, калі вы з нашай дачкой пажэніцеся, і будзе ў вас сынок, і вырасце ён вялікі, і спусціцца ў склеп па піва, а сякера раптам упадзе яму на галаву і заб’е яго!
I ўсе трое пачалі плакаць яшчэ мацней. А джэнтльмен засмяяўся, вырваў сякеру з бэлькі і кажа:
— Нямала я паездзіў па свеце, але такіх «разумных» галоваў ні разу не сустракаў! Цяпер зноў пайду падарожнічаць, і калі сустрэну трох такіх, што яшчэ дурнейшыя за вас, то вярнуся і ажанюся з вашай дачкой.
Пажадаў ім усяго добрага і пусціўся блукаць па свеце.
...Ідзе ён, ідзе, падыходзіць у адной вёсцы да канцавой хаты. Бачыць: прыстаўлена лесвіца, а гаспадыня прымушае карову лезці па гэтай лесвіцы на дах — дах як ёсць увесь травой зарос. Вось гаспадыня і надумалася там сваю рагулю пасвіць. А бедная жывёліна ўпіраецца, не хоча на дах лезці.
— Што ты робіш?— пытаецца ён у гаспадыні.
— А ты не бачыш? — здзівілася тая.— Глядзі, якая на даху густая трава. Чым гэтай гультайцы тут шмаццё збіраць, пасвілася б на даху!
— А як зваліцца? — кажа джэнтльмен.
— He зваліцца! Я ёй вяроўку на шыю накіну, а канец у комін ды сабе на руку наматаю. Будзе падаць, адразу пачую!
— Ну і дурная ж ты, гаспадыня! Скасіла б траву на даху ды кінула б карове!
— Яшчэ касіць! — усміхнулася гаспадыня.— Сама сябе накорміць! — I зацягнула ўсё-такі карову на дах.
Паглядзеў-паглядзеў джэнтльмен на гэты цуд ды і пайшоў сваёй дарогай. He паспеў да другога дома дайсці, як карова з даху ўпала і павісла на вяроўцы, а гаспадыню ў комін уцягнула. Карова ў пятлі задыхнулася, а гаспадыня ў коміне захрасла, уся ў сажу запэцкалася.
Пайшоў ён далей. Ішоў, ішоў, пакуль не дайшоў да прыдарожнай гасцініцы, дзе і надумаўся пераначаваць. Народу было ў гасцініцы дужа багата, і яму дастаўся пакой на дваіх.
Яго сусед быў слаўны хлопец, і яны хутка пасябравалі. Раніцай пачалі апранацца, і вось джэнтльмен бачыць: падышоў яго сусед да камоды, павесіў на ручкі скрыні свае штаны, а сам як разбяжыцца і — скок! Ды міма, не трапіў нагамі ў калашыну. Зноў разбегся — і зноў міма скочыў. А джэнтльмен стаіць і гадае: што гэта той задумаў?
Нарэшце хлопец спыніўся і пачаў хустачкай твар выціраць: стаміўся, спацеў!
— О божа! — кажа.— Бяда мне з гэтымі штанамі — якая нязручная вопратка! Розуму не дабяру, і хто іх толькі выдумаў! Кожную раніцу бітая гадзіна праходзіць, пакуль у іх пацэліш. Аж запарыўся! Ну, а вы як са сваімі спраўляецеся?
Джэнтльмен зайшоўся ад смеху. Пасмяяўся ўволю, потым паказаў хлопцу, як трэба штаны нацягваць. Той доўга дзякаваў яму і пераконваў, што сам ніколі б не скеміў.
I джэнтльмен зноў выправіўся ў шлях. Падышоў да другой вёскі. А там ля сажалкі сабраўся натоўп. Мацаюць у вадзе — хто мятлой, хто — граблямі, хто — віламі.
— Што здарылася? — спытаў джэнтльмен.
— Жахлівае няшчасце! — адказалі яму.— Месяц у
сажалку ўпаў! Ловім яго, ловім — ніяк не вылавім!
Засмяяўся джэнтльмен і параіў шукаць месяц не ў сажалцы, а на небе, бо ў вадзе толькі яго адбітак. Але сяляне і слухаць не захацелі, так насварыліся, што ён паспяшаўся ўцячы жывым і здаровым.
Вось і даведаўся ён, што на свеце дурняў нямала, і многія яшчэ дурнейшыя, чым яго нявеста і яе бацькі, і джэнтльмен вярнуўся дамоў і ажаніўся з фермерскай дачкой.
I калі яны пасля гэтага не зажылі шчасліва, то хтохто, а ўжо мы з вамі тут ні пры чым.
БАЛГАРСКІЯ КАЗКІ
ЧАМУ СТАРЫМ ПАШАНА
Адзін люты цар выдаў такі закон: усіх старых людзей забіваць.
— Старыя не могуць ні жаць, ні араць, ні дрэвы секчы,— казаў ён.— Толькі дома сядзяць, хлеб дарэмна ядуць ды пад нагамі блытаюцца.
I вось царскія каты закасалі рукавы і ўзялі сякеры ў рукі. Усіх старых пакаралі смерцю. Застаўся на той зямлі толькі адзін стары — бацька нейкага баярына. Пашкадаваў баярын старога бацьку, не выдаў яго катам, а схаваў у тайніку і там карміў. Ніхто пра яго чуць не чуў, ведаць не ведаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
