Хрустальны калодзеж: Казкі народаў Еўропы
Выдавец: Юнацтва
Памер: 367с.
Мінск 1996
— Кладзіся, дзядуля, адпачывай, мілы!
Пражыў стары вандроўнік у багацейкі дзень, пражыў другі, пражыў трэці. Есць, п’е, спіць, люльку курыць. Гаспадыня яго частуе, ласкавыя словы яму кажа, а сама злуецца, думае:
«I калі толькі гэты стары нягоднік выберацца адсюль!»
А прагнаць старога не адважыцца — баіцца: прагоніш яго, тады ўсе турботы дарэмна прападуць.
На чацвёрты дзень, на вялікую яе радасць, ранымрана вандроўнік пачаў збірацца ў дарогу. Багацейка выйшла яго праводзіць. Ідзе стары да варот, а сам маўчыць. Выйшаў за вароты — і зноў ні слоўца. He стрымалася багацейка і кажа:
— Скажы ж ты, што мне рабіць сёння?
Паглядзеў на яе вандроўнік і сказаў:
— Усё, што пачнеш рабіць з раніцы, будзеш рабіць да вечара!
Забегла багацейка ў дом, схапіла аршын, каб мераць палатно. Але тут яна моцна чыхнула — так моцна, што куры на двары ад перапуду разляцеліся ў бакі.
I чыхала яна ўвесь дзень, не спыняючыся:
— Ап-чхі! Ап-чхі! Ап-чхі!
Hi піць, ні есці, ні адказваць на пытанні багацейка не магла. Толькі і чуваць было:
— Ап-чхі! Ап-чхі! Ап-чхі!
I толькі калі сонца зайшло і зусім сцямнела, перастала яна чыхаць.
ЯК ПАН КАНЁМ СТАЎ
У старыя часы жыў адзін люты пан. Парабкаў сваіх ён зусім не шкадаваў — замучваў іх на рабоце да паўсмерці. Нават на святы адпачыць не даваў.
Неяк раніцай на вялікае свята, калі ўсе іншыя людзі адпачывалі пасля працы, пан пагнаў сваіх парабкаў у гумно малаціць.
А парабкі перад тым малацілі цэлы дзень і ўсю ноч навылёт і ледзь на нагах стаялі ад стомы.
Толькі яны ўзяліся за работу, як прыбег у гумно сам пан з кіем у руках: падалося яму, што парабкі марудна малоцяць. Накінуўся ён на іх з лаянкай, з пагрозамі. Размахвае кіем, крычыць:
— Ах вы, абібокі! Да таго часу з гумна не выпушчу, пакуль не змалоціце ўсё жыта, якое тут ёсць!
Пачалі парабкі прасіць пана, каб ён дазволіў каня ў малатарню запрэгчы, тады і справа хутчэй пойдзе.
— Што?! — закрычаў пан.— Каня вам даць?.. Ды я вас усіх, гультаёў несусветных, сваімі рукамі пераб’ю, калі вы яшчэ раз адважыцеся падумаць аб гэтым! He дам вам каня! Каню адпачыць трэба. Самі працуйце!
Пакрычаў пан і выскачыў з гумна: каму ж прыемна пыл глытаць!
Толькі выскачыў, чуюць парабкі — нехта крыкнуў:
— Тпру! Стой! Тпру!..
Потым конь заржаў і цуглі зазвінелі. Відаць, хтосьці каня запрагае.
Хто б гэта мог быць?
Тут заходзіць у гумно стары, нягеглы, з доўгай сівой барадой, а вочы, як маланкі, блішчаць. I вядзе стары на повадзе дужага гнядога жарабца...
Павітаўся ён з парабкамі і кажа:
— Вось вам конь. Запрагайце яго ў малатарню, а потым пускайце на самыя цяжкія работы. У лес паедзеце — дровы на воз не накладвайце. Як ссечаце дрэва, прывяжыце гэтага каня да верхавіны і няхай цягне на панскі двор цалкам, з усімі сукамі. А пачне ўпарціцца, не захоча цягнуць — лупцуйце яго няшчадна, бізуна не шкадуйце! Лупіце і па баках, і па спіне, толькі па галаве не біце.
Есці яму нічога не давайце. Як прыедзеце вечарам на стайню, падцягвайце да столі. Няхай пасля дня работы павісіць усю ноч. Яму ўсё толькі на карысць будзе!
Сказаў гэта стары і знік.
А конь заржаў моцна, і голас яго нагадваў голас пана. Тут парабкі здагадаліся, што за конь у іх з’явіўся.
— Напэўна, гэта сам бацька Перкон, гаспадар грому і маланкі, прывёў нам каня! — кажуць парабкі.— Ну, яго загад трэба дакладна выконваць. Што загадаў, тое і будзем з гэтым канём рабіць.
Тут жа запрэглі гнядога жарабца ў малатарню і пачалі працаваць. А жарабец упарціцца, іржэ, капытамі стукае, галавой круціць — не хоча працаваць! Тут яму і ўсыпалі як трэба, каб не ўпарціўся!
Так з таго дня і пайшло.
Як трэба самую цяжкую работу зрабіць — абавязкова гнядога жарабца запрагаюць. А не хоча працаваць — бізунамі і кіямі без усялякай літасці яго лупцуюць.
Папрацуе жарабец цэлы дзень без адпачынку, а на ноч яго ў стойла завядуць, да столі падвесяць:
— Вісі да раніцы!
I ежы гнядому зусім не давалі. За ўвесь час удалося
яму зімой ухапіць крадком з воза пучок саломкі ды летам пашчыпаць крапівы пад плотам — вось і ўсё.
I з таго самага дня, як з’явіўся гняды жарабец, люты пан знік. Пані пашукала, пашукала яго, але знайсці так і не магла.
Прайшоў цэлы год. Быў жарабец дужы, моцны, статны, а праз год схуднеў — вочы запалі, губы абвіслі, на баках рэбры выступілі, спіна скрывілася, шэрсць касмылямі вісіць.
Неяк убачыла пані на двары жарабца і кажа старасце:
— Трэба гэтую паршывую клячу ў лес завесці ды і прыкончыць там. Hi да чаго яна больш не здатная, і глядзець на яе моташна!
Але стараста, відаць, таксама здагадваўся, што гэта за конь такі, і таму не забіў яго.
Аднойчы раніцай на вялікае свята, калі ўсе адпачывалі, гняды жарабец выйшаў ціхенька са стойла. Залез ён у панскі агарод і давай есці капусту.
Пані выйшла пагуляць, зайшла ў агарод і бачыць: паршывы жарабец з прагнасцю хапае і глытае капусту.
Зазлавала пані.
— Ах ты,— крычыць,— нягодная жывёліна! Пачакай, я зараз цябе правучу!
Падняла тоўсты кій — ды хвоснула каня па галаве! I толькі хвоснула, як у тую ж хвіліну перад ёю з’явіўся сам пан.
Кажа ён слабым ды жаласлівым голасам:
— Мілая жоначка, за што ж ты б’еш мяне? Няўжо табе шкада капуснага лісця?.. Бо для мяне яно пасля цэлага года галадоўкі смачнейшае за самыя лепшыя стравы, якія я раней еў!..
Тут пані пазнала яго, завохкала, заахала. А пан і не падобны на сябе: худы, чорны, барада адрасла, на руках ногці доўгія, цела ўсё на драпінах, ад вопраткі толькі рубцы ды лахманы засталіся.
Хапіла яго пані за руку і павяла ў дом ціхенька, каб ніхто не ўбачыў.
3 таго часу пан прыціх ды паспакайнеў.
3 М Е С Т
Аўстрыйскія казкі
Селянін, граф і звон 5
Дзевяноста дзевяць гульдэнаў 7
Албанскія казкі
Кемлівая дзяўчына 11
Тры браты і мудры старац 15
Англійскія казкі
Містэр Воцат 18
Тры «разумныя» галавы 21
Балгарскія казкі -
Чаму старым пашана 26
Сярэбраны алень 28
Беларускія казкі
Як кот звяроў напалохаў — 35
Пшанічны каласок 39
Ад крадзенага не пасыцееш 42
Гарошак — 43
3 рога ўсяго многа 49
Баснійская казка
Цыган і велікан 56
Венгерскія казкі
Марці, сумленны злодзей 63
Кажушок 68
Старая і смерць 72
Грэчаская казка
Змяінае дрэўца 75
Дацкія казкі
Ханс-асілак 81
Малёк 89
Ірландская казка
Лянівая прыгажуня і яе цётухны 96
Ісландскія казкі
Гілітрут 101
Жаніх і здань 104
Іспанскія казкі
Нявеста трох жаніхоў 108
Саступі з дарогі! 112
Селянін і маладыя сеньёры 115
Італьянскія казкі
Разіна ў печы 120
Традзічына 125
Карэльскія казкі
Торба, дай розуму! 129
Разумны казачнік 135
Латвійскія казкі
Бядняк і багацей 137
Сіла і кемлівасць — 139
Літоўскія казкі
Найшла каса на камень 141
Прыгонны лекар 142
Кароль і землякоп 146
Македонская казка
Бядняк і лісіца 148
Малдаўскія казкі
Дзівосны скарб 153
Кухар і пан • 155
Нямецкія казкі
Тры матылькі 158
За сем дзяўчат прыгажэйшая 159
Нарвежскія казкі
Сямёра жарабят 165
Сумленна здабытая манета 172
Польскія казкі
Пастух, які тысячу зайцоў пасвіў 177
Соўка — мудрая галоўка 188
Птушка Шчасце 192
Партугальскія казкі
Згублены кашалёк 200
Селянін і тры саветнікі караля 202
Румынскія казкі
Грушавае дрэва 204
Лекар Тодэраш 213
Рускія казкі
Гора і злыбеда 223
Поп і парабак 229
Голад у чынах не разбіраецца 233
He хочаш — не слухай, а хлусіць не перашкаджай 238
Прарочыца 241
Сербскія казкі
Хто не працуе, той не есць 246
Залатая лодка 247
Славацкія казкі
Валадар камянёў і руд 253
Залатая падкова, залатое пяро, залаты волас 261
Славенская казка
Дванаццаць качак 275
Украінскія казкі
Пра злыдняў 283
Як селянін з фанабэрыстым панам палуднаваў 286
Названы бацька 289
Фінская казка
Вясёлы Маці 293
Французскія казкі
Непаседлівы пеўнік 296
«Папаўся, Цвыркун!» 301
Завяшчанне млынара 305
Харвацкая казка
Маленькі чаляднік і падсвечнік 308
Цыганскія казкі
Як цыган дурняў шукаў 312
Хітрыкі цыгана 315
Чарнагорская казка
Як дзяўчына цара перахітрыла —. 319
Чэшскія казкі
Вараныя яйкі 322
Соль 324
Каваны куфар
331
Шведская казка
Хто больш з’есць —— 341
Швейцарскія казкі
Бясстрашны Замі ; 345
Хрустальны калодзеж 350
Шатландскія казкі
Веліканы з Лох-Шыла 352
Чарадзейнае золата 354
Эстонскія казкі
Кожны сваё атрымаў — 358
Як пан канём стаў — 361
Хрустальны калодзеж: Казкі народаў ЕўроХ95 пы: Для дашк. і малод. шк. узросту/Пер. на беларус. мову В. Гардзей; Мастак В. Тарасаў.— Мн.: Юнацтва, 1996.—367 с.: каляров. іл.— (Б-ка замежнай дзіцячай літаратуры).
ISBN 985-05-0109-Х.
У зборнік увайшлі папулярныя казкі многіх народаў Еўропы.
Яны асуджаюць зло, прагнасць, жорсткасць і ўслаўляюць смеласць, кемлівасць, дабрыню, працалюбства.
8200000000—013
X 110—95 ББК 82.33(4)-6
М 307(03)—96
Літаратурна-мастацкае выданне
ХРУСТАЛЬНЫ КАЛОДЗЕЖ Казкі народаў Еўропы
Для дзяцей
Рэдактар Н. I. Мірончык
Мастацкі рэдактар Ю. Ц. Цярэшчанка Тэхнічны рэдактар Г. Ф. Дуброўская
Здадзена ў набор 24.08.93. Падпісана да друку 14.12.94. Фармат 60Х90'/івПапера кн.-часоп. Гарнітура Тып Таймс. Афсетны друк. Ум. друк. арк. 23,0. Ум. фарб.-адб. 92,5. Ул.-выд. арк. 18,11. Тыраж 6 000 экз. Зак. 501.
Выдавецтва «Юнацтва» Дзяржаўнага камітэта Рэспублікі Беларусь па друку. Ліцэнзія ЛВ № 7. 220600, Мінск, Машэрава, II.
Мінская фабрыка каляровага друку. 220115, Мінск, Каржанеўскага, 20.
Дыяпазітывы тэксту падрыхтаваны Мінскім ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінатам МВПА імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23.
^Бібліятэка замежнай дзіцячай літаратуры
КНІГІ ОНЛАЙН
