Цікавая хімія
Выдавец: Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі
Памер: 75с.
Мінск 1936
1) Хлорыстага кобальта ....
1
ваг. частка.
Белага жэлаціна
. 20
п п
Вокісу нікеля
. 75
М 0
Хлорыстай медзі
. 25
” н
Вады дыстыліраванаіі ....
. 200
•>
2) ДвухлорыспшіЦхлорнай) медзі .
1
’» п
Жэлаціна
. 10
ВаРы
. 100
Прапітаўшы па кавалачку белай папіроснай паперы кожным з раствораў, вывучце змяненне яе афарбоўкі ў залежнасці ад дзеяння цяпла і вільгаці і, кіруючыся гэтымі зчяненнямі і ўласным мастацкім густам, рыхтуйце ваш букет-надвор'яўчазальнік.
Камбінацыя афарбовак, якія даюцца трыма ўказанымі раство. рамі, з афарбоўкай каляровай папяроснай паперы, з якой вы будзеце рабіць свой букет,—вельмі багагая, і вам астаецца толькі выбраць найбольш рэзкія змяненні колераў пры перамене надвор'я.
ЖЫВАПІС ПА ДРЭВУ
Калі вы займаецеся выпілоўваннем па дрэву, у вас, вядома, знойдзецца кавалак тонкай дошкі са шчыльнай белай драўніны. Калі-ж вы не знаёмы з гэтай прыгожай любіцельскай забавай, то вам прыдзецца дастаць патрэбную вам дошку.
Растварыце ў цёплай вадзе крыху сернакіслага аніліна (ластаткова ўзяць на кончык перачыннага нажа). Раствор павінен мець слабы жоўта-зялёны колер. Рысунак, зроблены гэтым растворам пры дапамозе акварэльнага пэндзліка на драўлянай дошачцы, пры высыханні робіцца яркажоўтым.
Рысунак, нанесены спіртавым растворам флорглюпіына, знікае пасля высыхання, але, будучы змочаным слабым растворам салянай кіслаты, зноў выступае яркамалінавымі лініямі.
Скарыстаць гэтую рэакцыю можна для варыяцыі фокуса імгненнага па-яулення рысунка на дошцы, якая здавалася гледачам зусім чыстай.
Любіцель ажурнай выпілоўкі інакш скарыстае ўказаныя рэ. цэпты, ператварыўшы пры іх дапамозе дошачкі белай драўніны ў імітацыю дарагіх прывазных дрэў: жоўтага і чырвонага. Маючы
ў сваім распараджэнні падрыхтаваныя такой афарбоўкай дошкі, ён зможа выпрацоўваць прыгожыя многакаляровыя інкрустацыі, камбінуючы свае штучныя трапічныя дрэвы з дошачкамі з ліпы і арэхавага дрэва, робячы ўстаўкі ў месцы прапілаў з дошак іншых колераў. 3 такога дрэва можна, напрыклад, зрабіць прыгожую скрынку для радыёлрыёмніка.
Ёсць і трэцяе практычнае прымяненне гэтых колераў рэакцый: выпрабаванне паперы.
Высокасортная (веленевая) папера, прыгатаваная з трапак,не змяняецца ад указаных рэактываў, а зробленая з дрэвавай масы ад першай вадкасці жаўцее, а ад другой, будучы ўвільготнена салянай кіслатой, чырванее.
Дрэнная папера сама за сябе чырванее!
ЧЫРВАНЕЮЧЫЯ ФІГУРКІ
Нарысуйце на тонкьм картоне жаночы і мужчынскі профілі і выражце іх нажнічкамі. Калі такая задача вам не пад-сілу, выражце падыходзячыя рысункі з якой-небудзь ілюстрацыі I наклейце іх на картон. Пакрыйце шчокі дзяўчыны падкісленым растворам фенолфіпалеіна (яд), а твар мужчыны афарбуйце ў ружаваты колер падкісленым растворам лакмуса.
Адкупорыўшы склянку з нашатырным спіртам, паднясіце яе да вашых рысункаў (рыс. 45). Шчокі діяўчыны пры гэтым зачыр' ванеюць, а твар мужчыны зробіцца ад аміяка сінім.
ЗЯЛЁНЫЯ ЗВАНОЧКІ
Многаразова ўжо намі скарыстаную здольнасць аміяка змяняць колеры натуральных і штучных арганічных фарбаў можна скарыстаць яшчэ раз, каб здзівіць батанікаў і небатанікаў, паднёсшы ім кветку „зялёнага званочка", рысунак якога яны старанна будуць шукаць на старонках самага падрабязнага батанічнага атласа.
Прыгатаваць-жа такую „ігру прыроды“ вельмі проста. Змяшайце пароўну крыху нашатырнага спірту і эфіра (агненебяспечны і шкодны для дыхання; працуйце з ім на адкрытым паветры!). Апусціце сарваны блакітны званочак сцяблінкай у гэтую сумесь, 1 яго сіні колер хутка зменіцца на зялёны.
Можаце, калі вадкасць ужо гатова, выпрабаваць яе ўплыў на змяненні афарбоўкі і іншых садовых і палявых кветак. Барвінак,
Рыс. 45. Картонны твар чырванее.
фіялкі, гваздзіка, мак, душысты гарошак і многія іншыя кветю набудуць пры гэтым незвычайную афарбоўку, здольную прывесці ў здзіўленне кветкаводаў-любіцяляў.
ПЕРАТВАРЭННЕ БЕЛАЙ РУЖЬІ Ў ЧЫРВОНУЮ
Выдатны амерыканскі садавод Бэрбенк рабіў прама цуды ў вобласці культывавання раслінных форм, літаральна ствараючы новыя формы раслін, не існаваўшыя раней. У нас праславіўся тым-жа І. В. Мічурын.
Вы можаце смела з імі канкурыраваць і не менш, чым яны, здзіўляць нават спрактыкаваных садоўнікаў трансфармацыяй адных колераў у другія.
Больш таго! На кусце белых руж па вашаму жаданню адна з іх можа ў моХХ—Х мант ператварыцца ў чырвоную.
/ Гэтага 1 сам Бэрбенк не мог-бы да/ / сягнуць.
/ /1 Усякі садавод стане ўтупік, глянуўшы \ НЭ ”чаР°Ўнае“ ператварэнне адной з
|£j I яго белых руж у чырвоную, якое вы п „ зробіце адным апырскваннем кветкі з
Рыс. 46. Ператварэнне оелых
руж у чырвоныя. пульверызатара распыленым адэкалонам (рыс. 46).
Ну, вядома, калі папрабуеце пульверызаваць адэкалон або спірт, не зрабіўшы з ружай маленькай папярэдняй падрыхтоўкі, то яна пры гэтым акажацца толькі ўвільготненай, але такой-жа белай, як і была.
He, яе трэба загадзя падрыхтаваць да раптоўнай перамены колеру.
Падрыхтоўка больш чым простая. Трэба, па сакрэту, асыпаць выбраную кветку тонкім парашком анілінавай фарбы :). Устрахнуўшы ружу, вы, мабыць, выдаліце з яе пялёсткаў увесь парашок, але гэта толькі такздаецца: непрыкметныя для вока парушынкі фарбы астануцца, а паколькі анілінавыя фарбы маюць вельмі вялікую афарбоўваючую здольнасць, асабліва ў спіртавых растворах, то ружа і пічырванее пры апырскванні яе з пульверызатара спіртам або адэкалонам.
Максімум здзіўлення ў гледачоў гэтага фокуса выклікае перамена афарбоўкі на блакітную або зялёную. Для гэтага дастаткова ўзяць фарбу адпаведнага колеру.
Р Добра дзейнічае ўпа.мянуты намі вышэй эазін.
Зразумела, што фокус можна ўскладніць, падрыхтаваўшы адну з кветак куста для афарбоўкі ў чырвоны, другую у сіні, трэцюю у фіялетавы і т. д. колеры. Выбар фарбаў для гэтага вялікі.
СІШ ХЛЕБ
Вы ўжо ведаеце, што ёд афарбоўвае крухмал ў сіневата-фія. летавы колер і што рэакцыя гэтая вельмі адчувальная. Вы можаце яе скарыстаць для хімічнага жарту за чанным сталом.
Па сакрэту ад прысутных капніце адну каплю ёднай тынктуры на чайны сподак. Садзячыся за чай, загаварыце з суседам аб дзіўных уласцівасцях, якімі, па вашаму назіранню, уладае звьічайны белы хлеб. Скажыце, што, калі абмакнуць яго ў чай, ен зробіцца цёмнасіняга колеру. Наогул як-небудзь зацікаўце вашым будучым доследам прысутных і прымусьце звярнуць на вас увагу. Запытайцеся, напрыклад, у свайго візаві: „Што зробіцца з хлебам, калі акунуць яго ў чай?“
— Ды што! Будзе мокрым, вось 1 ўсё!—адкажуць вам на гэтае пытанне.
— He толькі мокрым, але 1 сінім,—запярэчыце вы, і ў доказ справядлівасці сваіх слоў, наліўшы са шклянкі або кубка крыху чаю на блюдца, абмакніце ў яго кавалак хлеба.
На вялікае іх здзіўленне, хлеб сапраўды пасінее. Павялічце 1х здзіўленне, спакойна адкусіўшы пасінеўшае месца і прадаужаючы, як ні ў чым не бывала, піць чай са сподка, закусваючы сінім хлебам: сляды ёда не прынясуць ніякай шкоды вашаму здароўю.
Г Л A B A V Ill
БЕЗАПАСНАЯ ПІРАТЭХНІКА
Старадаўняе, і цяпер нявернае азначэнне гэтай галіны прыкладнай хіміі такое: „Майстэрства прыгатавання розных гаручых і ўзрыўчатых саставаў і спальвання іх з мэтай дастаўлення таго або іншага пэўнага эфекта“ ')
Зараз піратэхніка—адзін са сродкаў ваеннай сувязі і сігналізацыі.
Але не мала любіцеляў сур'ёзна паплаціліся за сваю любоў да „пацешных агнёў“. Мы ў іх лік, спадзяюся, не пападзем, таму што ніякіх складаных фейерверкаў рабіць не станем і ніякіх сільна ўзрыўных вяшчэстваў браць не будзем. Абмяжуемся парай-другой піратэхнічных доследаў, якія злучаюць у сабе прыемнае з карысным і свабодных для піратэхніка-любіцеля ад небяспекі. Для гарантыі ад такіх сумных вынікаў будзем маніпуляваць з невялікімі колькасцямі рэагентаў і трымаць пад рукамі ўвесь арсенал агнетушыльных сродкаў: склянку з нашатырным спіртам, скрынку з пяском 1 збан з вадой.
АГОНЬ-МАСТАК
Агледзьце, калі ласка, самым старанным чынам гэтыя лісткі паперы. Нічога на іх не нарысована, нічым яны не нафарбаваны, толькі ў адныч з вугалкоў кожнага лістка алоўкам адзначана кропка. На такой паперы друкуюць газеты; яна так 1 называепца— газетнай.
Агнём папяросы або тлеючай спічкай дакранаюся адзначанага кропкай вугалка аднаго з прынесеных з сабой лісткоў.
Ен не ўспыхвае, толькі іскра павольна ідзе ўверх усё вышэй і вышэй, паварачвае, апускаецца, накіроўваецца амаль паралельна верхняму краю лістка, зноў апускаецца ўніз...
!) Энцыклапедычны слоўнік Брокгауза 1 Ефрона.
Там, дзе яна прабегла, папера выгарае па нейкіх дзіўных крывых лініях, але за іх межы агонь не пераходзіць
Цярпенне, цярпенне... Усё далей бяжыць-вярней «зза«ь’ паўзесветлая кропка, пакідаючы за саоон чорны след, вось шлях іскры закончан. Перад намі контур слана, аорысованы мастаком-агнём (рыс. 47).
Падпальваю другі ліст, і праз пя.ць мгнут да слана далу чаецца жыраф: трэці—вярблюд і т. д. Цэлы звярынец.
Дзеці-сведкі доследу, заўсёды і нязменна прыходзяць у захапленне! Да здзіўлення („Як гэта іскра ведае, куды ёй трэба накіравацца, каб нарысаваць страуса або ^кракадзіла?11) далучаецца нецярпепне ўгадаць, што яна на гэты раз нарысуе.
Ды і дарослым гэтая забава здаецца
цікавай,
1 далёка не ўсе яны здагад-
Рыс.47. Агонь рысавальшчык
ваюцца, у чым тут справа.
А справа самая простая. Рысунак на паперу, вядома, наносіцца загадзя. Рыcveu.ua ён завостранай спічкай або мяккім гусіным пяром, якія абмакваюцца ўраствор каліевай селітры (азоткакіслага калія). Для цэлай серыі рысункаў зусім дастат. кова чайнай лыжкі цёплай вады 1 столькі селітры, колькі яе змесціцца на кончыку перачыннага нажа. Чым больш канцэн траваны раствор, тым хутчэй потым рухаецца іскра па паперы але дослед больш цікавы, калі гэты рух павольны,-болып поасторы для дагадак: што выйдзе?
Р Прасохнуўшы, контур рысунка робіцца зусім нябачным; адтаго-та і трэба загадзя адзначыць якую-небудзь кропку з боку •паперы або ў адным з яе куткоў і пачынаць маляваць ад гэтай кропкі Рысуючы, сачыце, каб след пяра нідзе не перарывауся, інакш выйдзе кавфуз: Іскра патухне, не рьісунак да
канца. Зразумела таксама, што праводзімыя лініі не павінны
перасякаць адна другую.
Таннасць гэтага доследу „зне канкурэнцыі .
КНІГІ ОНЛАЙН
