Цікавая хімія
Выдавец: Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі
Памер: 75с.
Мінск 1936
^Тое, што вы палічылі з майго боку рассеянасцю, было звыдруН™ ПРЫёМЭМ фокусн1ка’ каб падмяніць адзін прадмет
Памясціўшы бутэльку на полцы, скрытую ад вас пярэдняй дошкан стала, я выняў замест ’яе другую такую-ж, з гакою-ж колькасцю вадкасці, якая аставалася ў першай бутэльцы. Толькі вадкасць-жа ў ёй была іншая. Гэта была хлорная вада, абескалёрваючая арганічныя фарбы.
МНІМАЯ ПАМЫЛКА ФІЗІКАЎ
Фізіка вучыць, што пры змешванні сіняга і жоўгага колераў атрымліваецца састаўны зялёны колер. У тым-жа перакананы ўсе жывапісцы. А між тым я лёгка магу даказаць вам, што такое сцвярджэнне памылкова. Сінііжоўты—дадатковыя колеры, узаемна зніштажаючыя адзін другога. Растворы сіняй і жоўтай фарбы пры зліванні даюць бескаляровую сумесь.
Глядзіце самі. У гэтай шклянцы, як бачыце, сіняя вадкасць, а ў гэтай—жоўтая. Выліваю іх у трэцюю шкіянку. Перад вамі празрыстая вада: сіні і жоўты колеры зніштожылі адзін другога...
Амаль упэўнены, што вас я не ўвяду ў заблуду і вы самі разгадаеце тайну такога „парушэння" законаў оптыкі; але хто яшчэ не бачыў паказаных мною раней доследаў, той, мабыць, будзе пастаўлен гэтым фокусам утупік.
Вы гаварыце, што ў першай шклянцы ў мяне быў шчолачны раствор лакмуса, у другой—такі-ж раствор мегыл-аранжа, а ў трэцяй, куды я зліў растворы двух першых,—хлорная вада!
Вы правы: так яно і было!
ВАДА—У МАЛАКО, МАЛАКО-У ВАДУ
Мы ўжо бачылі, што можна ператварыць ваду ў малако, атрымліваючы пры зліванні бескаляровых раствораў двух солей белы, узважаны ў вадзе асадак. Mary паказаць цяпер і іншы посаб агрдміння такога „хімічнага малака“. у адрозненне ад раней атрыманага, якое можа ператварацца зноў у ваду.
Вы ўжо настолькі ўведзены мной у сакрэты ператварэння розных вадкасцей адну ў другую, што няма патрэбы паказваць вам гэты дослед; дастаткова будзе, калі я раскажу вам, як яі о трэба зрабіць.
Вазьміце два зусім аднолькавых графіны. Наліце напалавіну адзін з іх празрыстым бескаляровым растворам соды. Друп графін, са слабым растворам сялянай кіслаты, схавайце на полцы нашага пмагічнага“ стала. He забудзьце, што ўзровень вадкасш ў ім павінен быць адпаведна ніжэй, чым у першым, бо з першага вам прыдзецца частку раствору адліць. На стол пастаўце шклянку, напалавіну напоўненую растворам хлорыстага кальцыя. Усе названыя вадкасці бескаляровыя, празрыстыя і па знешняму выгляду нічым не адрозніваюцца ад чыстай вады.
Сказаўшы, што вы ўмееце ператвараць ваду ў малако, даліце з першага графіна шклянку, што стаіць на стале.
Сода (вуглекіслы натрый) дасць з хлорыстым кальцыем нерастваральны ў вадзе вуглекіслы кальцый і хлорысты натрый, які астаецца ў растворы (спажыўную соль). Вадкасць у шклягіЦы замуціцца і здалёку будзе зусім падобна да малака. Паднясіце шклянку да рота, як быццам каштуючы на смак (не ядавітая), зняўшы адначасова графін са стала і паставіўшы яго на полку.
Зрабіўшы выгляд, што смак малака вам не спадабаўся, непрыкметна падмяніце графін, узяўшы з полкі той, у якім у вас раствор салянай кіслаты, і выліце ў яго „малако“ назад. Узбаўіаьце вадкасць і пакажыце гледачам, што яяа зноў ператварылася ў ваду.
У гэтым выпадку, сапраўды, будзе адваротнае ператварэнне— толькі, вядома, не малака ў ваду, а вуглекіслага кальцыя зноў у растварымы хлорысты кальцый.
Але глядзіце, не пераблытайце, спяшаючыся, графіны!
ПЕРАТВАРЭННЕ ВАДЫ Ў „КРОЎ“
Рыс. 11„Чароўная палачка*.
На стале перад вамі шклянка з вадою. Бяру кавалак воску або ларафіну і аддзяляю ад яго маленечкі кавалачак, астатняе перадаю вам. Можаце пераканацца, што гэта сапраўды воск або парафін, якія ў вадзе, як вам вядома, нерастварымы.
Заадно агледзьце ўважліва і маю „чароўную палачку“ (рыс. 11). Гэта самая звычайная шкляная палачка. На вашых вачах прыляпляю на яе канец свой кавалачак воску і пачынаю памешваць ёю ваду ў шклянцы.
Нічога не адбываецца.
Няўжо фокус не ўдаўся?
Пачакайце. Лічыце да дзесяці. Як толькі вы скажаце „дзесянь“, вада зараз-жа ператворыцца ў „кроў“.
Падымаю шклянку і вы бачыце—яна да краёў поўная „крыві'*.
ку, якую я аддзяліў ад цэлага кавалка, быў
лапярэдне залеплен мною малюсенькі крышталік роданістага амонія. У ваду загадзя прыліта некалькі капель хлорнага жалеза з захаваннем асцярожнасці, каб вада не пажаўцела. У адваротным выпадку трэба выліць частку раствору 1 даліць шклянку чыстан вадой. Калі вы сказалі „дзесяць", я злёгку націснуў
У крупінцы
* хімічных лабараторыя: усяго свету. Гэта ў вышэйшай ступені чулая рэакцыя служыц ДЛЯ выяўлення найменшых слядоў жалеза.
ЯК АДНОЙ ФАРБАЙ ФАРБУЮЦЬ У РОЗНЫЯ КОЛЕРЫ
К»Л1 вам не сумна пасядзець некалькі мікут без справы,
”, '=• ,‘КЛКХХ аогавічвую фарбу, ваяаміваючую па сваіх уласцівасцях лакмус. Р Ну вось адвар гатоу; зліааю яго ў тры талерхі . врысту-
і вымаю
паю да фарбавання. ТКЯНІНЫ
у 7яТу7РТуую7а?РуХ^^ шматох,алеен ро61цца
уУгрэця» роб.цца пунцова-
’“^“х^чаае .нуда! сотні я„у палобных з-яўляюцца сзмнм звычайным прыёмам фарбавальшчыкаў прадзіва 1 тканін. Я вемлі яшча фарбавальныя «айстры старажытнага Егіпета Хыі X ён практыкавауся за тысячы год да нашай эр к
Называецца яно афарбоухай яа пратраве. Травачкі,
я пагружаў ў адну I тую-« фаР^У. ™ну афарбоўваліся ею «ожў S колерўшто я да яачатку доследу прзп.тау .х ро ■
„ы„1 вяшчэствамі, пасля чаго ўсе IX высушыў.^Першую я апрацаваў растворам квасцоў, другую-растворам папаша, трэцю змачыў салянай кіслатой. пм„ПНт з поз-
Адна 1 тая-ж фарба, уступаючы ў хімічную рэакцыю ро нымі пратравамі, дае розна афарбаваныя злучэнні.
САКРЭТ СТАРЫХ ФАРЕАВАЛЬШЧЫКАЎ
ХМкІ яавшх дзбн далі фарбавальвічыкам врадзіва I такое багадце штучных аргавічных фарбаў, што фарбавав, е натуральнымЎрасліннымі фарба»! амазь зуе.м вы-а 3 У™"у другой палавіве міяулага века было не так. Выоар фарба вальных вяшчэстваў у тыя часы не адрозкШаўся асабл^.вым багаццем, так што майстрам фарбавальнан справы прыходзілас выш™ свосабы, як адным I тЫм-жз фарбавзльяым Шгмеятам афарбаваць прадзіва 1 тканіны ў розныя колеры. .
3 СаМ“Х улюбёных старымі майстрамі фарбаў быў
Z я?|ншы раз
Х крамах, бо прыгатауляемыя з яго фарбы бясшкодныя 1 ўжываюцца для афарбоўкі харчовых вяшчэстваў.
Нажаль трэба адзначыць, што бясшкоднасць не належьшь s
Калі знойдзеце ў продажы кампешавае дрэва (яно прадаепца У выглядзе стружак), адварыце яго ў тонкасценнай колбе а за адсутнасцю такавой-хоць у гліняным гаршку але не У металічнай каструлі. Разліце адвар па чашках і прыліце да
УК'УСУ' У квасцоў
рнакіслая соль алюмінія і калія, натрыя або амонія) у Трэ. цюю—раствору хлорнага жалеза, і вы зразумееце як алнпй і той-жа фарбай можна фарбаваць у розныя колеры цоў КРЭІНаХ’ ДЗе СІСТЭМЭ ашУканства спажыў-
йоу фірмамі з яуляецца асновай для выкачвання прыбытку ырока практыкуецца фальсіфікацыя харчовых прачуктаў (Magana, мяса і інш.). Сурагаты харчоў ярка афарбоўваюцца надаіХна^ ка ўПаК°ўваюЦцаХімія 1 ту^ служыць мэтам капіталістычнай канкурэнцыі.
Для выкрыцця падробак існуюць сотні хімічных рэактываў Сярод іх знаходзіцца і кампеш. Кампеш, напрыклад служы/ь ZZZZ ка6в“кР™бу^мкауупрываўць, “у ’ 3 ЯК0“ выткаювда булкі. Прыбаўляюць-жа квасцы да мукі з мэтай палепшыць колер хлеба і павялічыць ЯГО порыстасць. Нельга сказаць, каб гэтая прымесь была ядавггая, але ва ўсякім выпадку яна не зусім абыякава для зда роуя спажыуцоу хлеба. Лепшым спосабам выявіць яе з‘яў’ настоі3 Х’пГ™6 ВЫПРаб0у— хлеба Ў свежым спіртавым настоі кампешавых стружак, да якога прыбаўлена невялікая колькасць вуглекіслага амонія. Хлеб, які прапітаўся насгоем каМпеша, вымаюць з вадкасці 1 сушаць у цёплай ^ечцы. Калі вае б!льшКабпЦЫ’ Т0 Ў ЗЭЛежнасці ад іх колькасці, хлеб набые больш або менш выражаны сіні колер. Пры адсутнасці квасцоу колер высушаяага хлеба булзе чыраона-буры ппк,ЛаЧНа б0ЛЬШ ШК0ДНа 1 небяспечна, чым прымесь квасцоў чеднаы ТУХЛЭлл 1 н,зкасоРтнай мУкі таўчонага парашку зові ы У'1ар0С2М1Ж тым у ОДРСКІ час булачнікаў неаднаразова выкрывалі у такім „здабрыванні* хлеба ₽
vкcveL^,‘,’ raTy,° П₽Ь,“еСЬ’ ХЛеб растворам
J У ай кіслаты і потым-растворам жоўтай крывяной солі 26
(жалезіспа-сінеродзістага каліяў У выпадку прысутнасці солей (Х1 “леб пры тако» апрацоўцы афарбоуваеваз У шакалаАнаKTZ“y к°рХ дзе здароўе прзйоўвых з-яўлавдца важнейпшм дзяржаўным клопатам, вядома, ніякіх падробак няма, а самі ZaZ ‘ У КарЫ<:Л1ВЬ’Х МЗТаХ’ КаРаК>“ па ўсёй строгасці законаў.
ЗАБЫТАЕ СЛОВА
у адной X-
.васанда^ь3« елова называюць сандалавае дрэва, якое pacue,
У TZZhZ здкрь,™ шлучзаіх арганічных фарбаў, сак-
ЎДаАІмрыцес™ужкіса»ДЗД» ў слабым раствору шчолаку (едкага ч іу паствосу хлорыстага кальцыя, а да дру барыя. АтРымае?е ТаК в°«Х
"аРГ Z чХ стр7ж~ «> афарбуецца
Дпстль зоазумелы і выраз „насандаліць нос . вядома, ад taZZ/Z Дртных ваЛкаў кос чырванее. canдал-жа фарбуе таксама ў чырвоны колер.
„КАНЦЫЛЯРСКАЕ СЕМЯЧКА“ ,
Сямай найлепшай чырвонай фарбай з'яўляецца кармін. Хто
Хбаў X колеРЗУВ»ло«. в.ааўся еавраудвй.
Нажаль, падрабляецца ен са стараннасцю.
Вы ведаеце, з чаго робяць сапраўдны кармін?
эта—адзіная фарба, якая ў наш час атрымліваецца з жывёл. Ранея выкарыстоўваліся фарбуючыя вяшчэствы, выпрацоўваеі Теп1яГаяНІЗМаМІ НеКаТ°РЬ'Х малюскаЎ (пурпур старажытных штучня ’тп Ц7еР 1 вяшчэствы 1 каР“ін прыгатаўляюць учна. Толькі яшчэ, мабыць, высокасортная акварэльная фарба
3 КаШЭНІЛІ- —насякомае з пароды
тлен, жыве яно на кактусах, якія растуць у Мексіцы.
Всць, аднак, і ў нас насякомае. кермес або дубовая кашэніль якая водзіцца на Украіне, у якой змяшчаецца тое-ж фарбую чае вешчаство, як і ў прывознай кашэнілі, і якая некалі служыла крыніцая для атрымання карміну. Быў час, калі кермес “рад"ет У Заходню» Еуропу
з Украіны і Польшчы. Польскія павы вават збіралі аброк са сваіх прыгонных кермесам. Р
Цяпер еўрапейскі кермес зусім забыты, ды і прывозную кашэнмь можна дастаць з вялікай труднасцю, у асаблівасці не-
ФальсіфіКуЮцЬ.Жа яе за граніцай самымі рознаннымі спосабамі-аж да продажу замест сапраўдных нася-
3 ПрЫМеСС? Клею 1 таннай фарбы’
, РаД°Ў пяцьДзесят таму назад кашэніль была ў хаду ў фар.
' 1 ЧаМУСЬЦІ НаС'Ла КУР‘ёЗНуЮ назВУ
прытым „канцылярскага". Але, што гэта „канцылярскае семячка ш што іншае, як засушаныя насякомыя, у гэтым лёгка ў Epy"“"ty кашэ-“1 «
КНІГІ ОНЛАЙН
