Цудадзейны карагод
зборнік твораў для пазакласнага чытання ў 3-м класе. У 2 ч. Ч. 1
Выдавец: Народная асвета
Памер: 264с.
Мінск 2018
Тады і вырашыла Агапка ўратаваць мальву: выкапаць яе таемна і пасадзіць ля свайго дома. «Гэта будзе падарунак да дня нараджэння дзядулі», — падумала яна. Агапка разумела, што адна яна гэтага не зробіць, і ўгаварыла ката Фокуса дапамагчы.
Дачакаліся яны, калі Барабанадуля зноў паехаў па слупы, і хуценька накіраваліся да сядзібы панурага суседа. Скокнуў Фокус на падворак з боку сада і пачаў надакучліва мяўкаць. Пірат, як ракета, адразу ж кінуўся да парушальніка мяжы. Гэтага і чакала AranKa. Яна хуценька пачала выкопваць мальву. Карані кветкі былі глыбока пад зямлёй, і дзяўчынка з цяжкасцю выцягвала іх.
А тым часам, шалеючы ад злосці, Пірат лавіў Фокуса. Трэба сказаць, што Фокус ужо добра-такі стаміўся і не на жарт спалохаўся, бо Пірата падчас сваёй адсутнасці гаспадар здымаў з ланцуга, і сабака бегаў, дзе хацеў. Фокус трымаўся з апошніх сіл. Плот быў невысокі, Пірат падскокваў і жахлівыя сківіцы сабакі ляскалі ля самага Фокусавага вуха.
Прывёз Барабанадуля слупы для плота і выгрузіў іх акурат на тое месца, дзе расла мальва. He жыць бы ёй, калі б не Агапка. Фокус схаваўся ў гумне, залізваючы рану. Агапка адшукала яго, падзякавала за смеласць.
Вярнуўся кот на вёску і яшчэ доўга расказваў сваёй гаспадыні пра падарожжа. У сярэдзіне лета расквітнелі вялікія цёмна-малінавыя кветкі мальвы, на прыгажосць якой дзівіліся і бабуля з дзядулем, і Агапка з бацькамі, і Фокус са сваёй гаспадыняй, якая прыйшла як заўсёды з лупай, каб лепей бачыць прыгажосць мальвы. I ўсім было добра і хораша ад прыгажосці свету.
Таццяна Мушынская
МАЯ РАБІНА
Сёння ў школе нам далі заданне — напісаць невялічкае сачыненне на тэму «Чатыры пары года». Таму мне не церпіцца хутчэй сесці за стол і пачаць... Я ўжо загадзя ведаю, што мая суседка па парце, Светка, абавязкова напіша пра тое, што вясной робіцца цёпла, траўка зелянее, а з далёкіх краін прылятаюць птушкі. Гэта і так усім зразумела! Дый што цікавага гэтыя дзяўчынкі прыдумаць могуць! Вось я, Андрэйка, напішу... Вы не ведаеце, пра што? Пра сваю любімую рабіну.
«Яна расце побач з маім балконам. Рабіну некалі пасадзіў мой тата, калі быў такім самым хлапчуком-школьнікам, як я цяпер. А зараз дрэва вышэй трэцяга паверха сягае. А я жыву на другім. I калі летам выйду на балкон, дык нават рукой магу пакратаць лісце і галінкі.
Я вельмі люблю назіраць за рабінай. Пры розным надвор’і яна розная. I па тым, якое адзенне ў рабіны, можна зразумець, якая цяпер пара года.
Вясной, у красавіку бледна-зялёныя пупышкі паціху ператвараюцца ў лісце. Яно зусім не падобнае на лісце таполяў альбо бярозак і на-
гадвае далонь, на якоп шмат пальцау-лісцікау. У маі на дрэве з’яўляюцца пупіыстыя суквецці. Рабіна стаіць тады такая прыгожая, урачыстая! I гэтак радасна гудуць вакол яе пчолы.
А потым надыходзіць лета. Квецень паціху знікае, жухне, і праз нейкі час замест суквеццяў заўважаеш гронкі ягад. Стаяць доўгія цёплыя дні, і зялёныя ягады пачынаюць ружавець, а потым і чырванець.
У верасні рабіна шапаціць пад ветрам сухой жоўтай лістотай. А гронкі, налітыя горкім сокам, чырванню гараць на сонцы. Гэта значыць, што на парозе ўжо восень... У лістападзе на рабіне не застанецца аніводнага лісціка. Толькі на фоне халоднага блакіту неба ўрачыста ззяюць чырвоныя ягады.
Як надыходзяць маразы, так і ўспамінаюць пра рабіну ўсе вераб’і і сініцы. Дзяўбуць-дзяўбуць, пакуль не пакінуць на галінках дзе-нідзе па адной ягадцы. Што зробіш, на дварэ зіма... I таму мая рабіна заснула — да вясны. А вясной дрэўца абудзіцца, як спячая красуня. I зробіцца яшчэ прыгажэйшай».
Вось і напісаў я сачыненне. Хутчэй бы надышоў заўтрашні дзень! Настаўніца Аляксандра Пятроўна адкрые мой сшытак, пачытае, і ёй абавязкова спадабаецца рабіна. А калі яна спытае, дзе мая рабіна расце, дык я і ёй пакажу. Няхай і яна маёй рабінай любуецца.
Рыгор Няхай
БЕЛАЯ БЯРОЗКА
Белая бярозка, Дробная раса.
У полі каля вёскі Пасадзіў я сам.
— Ты расці, бярозка, Белая кара, Тоненькая ножка Быццам з серабра.
Вырасту дарослым — Станем мы сябры.
Калі ранкам росным Выйдуць трактары.
Загудуць за вёскай, Зацвіце зямля, Так і знай, бярозка, Буду там і я.
А калі настане Спёка ў летні дзень, Ты прыкрый лістамі, Прынясі нам цень.
Каб не знаць нам стомы У рабочы час, Як у родным доме, Прыгалубіш нас...
Скажа падарожны: — Адпачыць бы час. Ты адкажаш: «Можна Пада мной якраз».
Паміж кветак сініх Сядзе ў халадку, А цябе пакіне, Скажа ўсё ж: — Пакуль!
Гэтак добра будзе Нам з табой тады. He ламайце ж, людзі, Дрэўцаў маладых.
Дык расці ж, бярозка, Дробная раса, Што вясной ля вёскі Пасадзіў я сам.
Міхась Пазнякоу
БЯРОЗКА
Стаіць яна на ўзлеску, Каля густых ялін, I золата на сцежку Плыве з яе галін.
Усмешкаю святлістай Праменіць увышынь.
Гляджу я — і ўрачыста, Святочна на душы.
Ніяк не надзівіцца.
Іду, удзячны госць, А музыкай бруіцца Бярозкі прыгажосць.
Шануй яе, хлапчына, He гань і не ламай.
Вясной на сок (загіне!) Глядзі, не надразай.
Запомні: ёй таксама Балюча кожны раз. Прырода нам як мама, Што нарадзіла нас.
Алесь Пальчэўскі
ВЕРАБЕЙЧЫК
Той зімою мы будавалі ў сяле магазін: прасторны, высокі, на цагляным падмурку. Пад канец студзеня, упершыню ад пачатку зімы, пачалася адліга. Дыхнуў з поўдня цёплы ветрык, і заслязіліся стрэхі. Снег памякчэў, і на вуліцы, куды ні глянь, гаманлівыя дзеці гулялі ў снежкі.
Увесь дзень мітусіліся і шчабяталі вераб’і, смялейшыя купаліся ў лужынах. Птушкам болып, чым людзям, абрыдзелі маразы, і адліга нагадала ім цёплую вясну.
Надвячоркам некалькі верабейчыкаў заляцела на гарышча новага магазіна і зашылася начаваць у прагале паміж кроквай і жалезным дахам. Чаму ім прыйшло ў галаву аблюбаваць такое месца для начлегу, цяжка сказаць.
Уначы нечакана прыціснуў мароз. Падзьмуў паўночны вецер, і раніцай тэрмометр паказаў трыццаць пяць ніжэй за нуль!
Калі мы прыйшлі на работу, знайшлі верабейчыкаў замерзлых. Хтосьці з цесляроў параіў занесці іх у цёплую дзяжурку: можа, адыдуць яшчэ.
Мы хуценька сабралі птушачак у шапку і гуртам кінуліся ратаваць. У дзяжурцы кожны ўзяў па адной у прыгаршчы і пачаў хукаць. Сваім цяплом мы хацелі вярнуць ім жыццё, але ні адна не падавала надзеі.
I раптам на маёй руцэ верабейка расплюшчыў вочы.
— Хлопцы, ажыў! — крыкнуў я ад радасці. — Глядзіць!..
Мы ўсе пяцёра нахіліліся над ім.
— Міргае! Хукай, яшчэ хукай! — раілі мне цесляры, і самі таксама дыхалі на птушачку, якая ляжала бачком на маёй далоні і пазірала на нас. Але чаму ж гэта асцярожнае, такое недаверлівае да людзей стварэнне не спрабуе ўцякаць?
Я павярнуў верабейку на жывоцік. Ён памкнуўся стаць на ножкі, каб адштурхнуцца ад мае далоні, і зноў лёг на бок.
— Падкінь асцярожна ўгару, а мы падставім шапкі. Калі будзе падаць, падхопім, — параіў старэйшы нашай брыгадзе.
Я паслухаўся і падкінуў. Верабейка закружыўся пад столлю. Відаць, сам сабе не верыў, што можа лятаць, бо так весела заціўкаў «Жыў, жыў!», што і нам усім стала радасна.
Верабейка абляцеў некалькі разоў пакойчык і апусціўся на цвік у сцяне. Хацеў аш-
чаперыць яго сваімі кіпцюрыкамі, як рабіў гэта на тоненькай галінцы, і не змог: паляцеў уніз. Каля падлогі распасцёр крылцы і зноў закружыў па дзяжурцы. Стаміўшыся, сеў на каўнер брыгадзіравага кажуха, што вісеў каля акна.
Мы знялі яго, паклалі на стол, накрышылі хлеба, налілі ў сподачак вады, а самі пайшлі працаваць. Мароз марозам, а рабіць трэба.
У час абеду заўважылі: верабейка трошкі падсілкаваўся і спакойна ляжаў.
Усю зіму верабейка пражыў у нашай цёплай дзяжурцы.
Штораніцы ён весела адгукаўся на прывітанне кожнага, хто прыходзіў да нас.
КРЫЎДА
Прывык наш брыгадзір Ціхан Піліпавіч да свайго Мурзы: куды сам, туды і сабаку бярэ. Паехалі мы ў Сібір шукаць нафту, і Мурза з намі. Назвалі сабаку так за беленькую пляму пад вокам: нібыта замурзаны.
Усю зіму наша група геолагаў жыла ў вялікім сяле, і брыгадзір прывучыў Мурзу прыносіць з крамы пакупкі.
Спачатку Ціхан Піліпавіч разы тры схадзіў з ім у магазін сам, паказаў, дзе купляць, потым пасылаў ужо аднаго. Напіша запіску прадаўцу, што прадаць, паложыць яе разам з
грашыма ў сумку і падасць Мурзу. А каб сабака ведаў, чаго ад яго хочуць, пакажа пусты пачак ад цукру. Мурза сказаць толькі не мог, а так усё разумеў: раз пусты пачак, значыць, цукар патрэбен. I ахвотна бег у краму. За гэта і яму перападаў то кавалачак цукру, то цукерка.
Імчыцца Мурза па вуліцы з сумкаю ў зубах. Убачаць сабакі, з двароў павыбягаюць і аж захліпваюцца ад брэху, снег лапамі дзяруць, а ён у той бок і не глядзіць. He можа Мурза адбрэхвацца, калі ў яго пашчы вяровачкі ад сумкі.
Так бегаў ён усю зіму і вясну. Улетку нас перавялі на новае месца. На гэты раз мы паставілі палаткі каля раённага горада.
Надвячоркам брыгадзір пайшоў з Мурзам да новага крамніка знаёміцца. Купіў, шго трэба, палажыў у сумку і даў Мурзу несці. Сам распытаў у прадаўца, калі адчынена крама, і сказаў, што будзе прысылаць сабаку.
I Мурза штодня бегаў у краму адзін.
Аднаго разу мы агледзеліся, што мала чаю, і пасля полудня паслалі Мурзу купіць.
Даўно мінуў час вярнуцца пасланцу з пакупкамі, а яго ўсё не было.
«Ці не загінуў дзе? — занепакоіліся мы. — Трэба ісці шукаць».
I трое нас пайшлі ў гарадок пасля работы.
Крама была зачынена, і даведацца пра Мурзу мы нічога не змаглі. Вярнуліся назад, леглі спаць, але сон нікога не браў: надта шкада было сабакі.
Настала раніца. Паснедалі моўчкі і, невясёлыя, пайшлі на працу. Пад полудзень Мурза прыбег да нашай вышкі з сумкаю ў зубах. Палажыў яе каля гаспадаровых ног і сам лёг на зямлю.
Развязаў Ціхан Піліпавіч сумку, а там запіска ад сельскага прадаўца: колькі за што заплочана і рэшта — тры капейкі.
Брыгадзір так і ахнуў:
— Значыць, ты прабег сёння восемдзесят кіламетраў?!
Мурза толькі вільнуў хвастом.
Пазней мы даведаліся пра ўсё. Гарадскі прадавец адлучыўся з крамы ў кантору. Мурза пастаяў, пастаяў каля зачыненых дзвярэй і пабег у сяло да ранейшага прадаўца. Відаць, вырашыў: не вяртацца ж назад з пустою сумкаю. Але і туды не паспеў — краму зачынілі. Там перачакаў да раніцы і вярнуўся з пакупкамі.
Мы яго не толькі цукрам, але і добрым кавалкам мяса пачаставалі за такую службу.
3 таго часу пасылалі Мурзу ў краму толькі раніцай. I вось аднаго разу Мурза вярнуўся без нічога. Засмучаны, распластаўся ў пала-
КНІГІ ОНЛАЙН
