Цудадзейны карагод
зборнік твораў для пазакласнага чытання ў 3-м класе. У 2 ч. Ч. 2
Выдавец: Народная асвета
Памер: 303с.
Мінск 2018
Каля аднае крамы стукаюць у патэльні, каля другой звоняць косамі — пакупнікоў за-
клікаюць. Такі шум, гоман на кірмашы, што чалавек ледзь не аглух.
Ачухаўся ён трохі і сам пачаў крычаць:
— Купіце зайца! Купіце зайца!
Падыходзіць да яго баба, дзівіцца:
— Які ж гэта заяц? Гэта ж певень!
Ды чалавек стаіць на сваім:
— Заяц, кажу табе, а не певень!
Сабралася куча народу. Жартуюць з бабы:
— Дзядзька праўду кажа! Ці ж ты не бачыш, што гэта заяц!
Тут ужо чалавек зусім паверыў, што прынёс ён на кірмаш зайца, а не пеўня. I калі хто з купцоў гаварыў цяпер, што гэта певень, а не заяц, дык ён ледзь не з кулакамі на яго кідаўся.
Хадзіў, хадзіў чалавек па кірмашы з пеўнем, і ўсё яму здавалася, што гэта не певень, а заяц.
Надакучыла пеўню цягацца з чалавекам — пара б ужо і на седала збірацца! Залопаў ён крыламі ды як закрычыць на ўвесь кірмаш:
— Ку-ка-рэ-ку!
Пачуўшы гэта, чалавек зусім збіўся з панталыку: заяц, а пеўнем спявае! Выкінуў ён пеўня з-за пазухі, плюнуў ды пайшоў дахаты.
Праўду кажуць старыя людзі: не той дурань, каго завуць дурнем, а той дурань, хто чужым розумам жыве.
Людзей слухай, а свой розум май.
Т^ўдакія Лось
КАЗКА ПРА ЛАСКУ
Ціха, дзеці, Паслухайце казку
Пра дзяўчынку харошую — Ласку!
Дзе жыве яна, Як выглядае, 3 кім сябруе, Каму памагае.
* * *
Неяк Ласку угледзеў Сяргейка,
Хоць і слёзы блішчалі На вейках.
Захварэў неўспадзеўкі Хлапчына.
Сінява залягла
Пад вачыма.
Парашкі ён глытаў
I пілюлі,
Смеху хлопчыка
Доўга не чулі.
I тады да ягонага
Ложка Падышла, нібы цень, Басаножка.
Падышла неўзаметку Малая, За плячыма — Каса залатая.
— Ты Сяргейка? — Пытае ласкава
I плыве каля ложка, Як пава.
— Ты хварэеш?
Замучылі лекі?
Пацярпі, He хвалюйся, маленькі!
Хочаш — коўдру тваю
Я папраўлю!
Хочаш — кветак у шклянку Пастаўлю!
Каля хворага Без адпачынку Завіхаецца Тая дзяўчынка.
Лоб малога пагладзіла, Бровы, —
I Сяргейка заснуў, Як здаровы.
I ў сне ўжо,
Што быў нібы казка, Ен пытае:
— Скажы, калі ласка, Хто ты?
— Ласка.
— Якая?
— Такая,
Што маленькім
Заснуць памагае.
— Дык застанься са мной Мая Ласка!
— Я спяшаю ў калгас, Да Тараскі.
I, махнуўшы хусцінкаю Белай,
Неўпрыкметку пайшла, Паляцела.
Ціхі хлопчык
Ажно засмяяўся: Ен з хваробай сваёй Развітаўся!
* * *
Пасварылася з Надзяй Ларыска.
I за што?
3-за малочнай ірыскі!
Да дзяўчынак Прыходзіла цёця Надарыла цукерак Блазноце.
I дражэ,
I «падушак»
I «мішак».
Немалое багацце
У малышак!
Адно цешся з салодкіх I еш
Ды сябровак частуй ты...
Дык не ж!
Стала крыўдна старэйшай — Ларысцы, Што ў Надзеі — Яшчэ і ірыскі!
Вось старэйшая, Каб не журыцца,
Адабрала ірыскі У сястрыцы.
Хто паможа Надзейцы ціхмянай?
Хто ёй верне Прысмак адабраны?
Можа, цёця?
Яна на рабоце.
Можа, мама?
На працы таксама.
Памагла ёй Дзяўчына-краса, За плячмі — Залатая каса.
I адкуль яна толькі Узялася, Як пазнала,
Што спрэчка ўзнялася?
На маленькіх нагах Неабутых
Падышла да дзяўчынак Надзьмутых.
Белай хусткаю Твар абмахнула,
На сястрычак Лагодна зірнула.
— Я завуся, — гаворыць ім, Ласкай,
Вы паслухайце Простую казку!
Я прыйшла
Ад Сяргейкі-Хварэйкі, Я прыйшла
Ад Тараскі-Падпаска.
Сумаваў той без Ласкі За статкам,
Калі ў поле падаўся За таткам.
А пасля пабыла я
За морам, За бязмежным Блакітным прасторам.
Там чакаў мяне Бедны, пануры Хлопчык з чорнаюЧорнаю скурай.
У краіне, Дзе сонца багата,
Гэты хлопчык
Застаўся без таты.
Тату ворагі злыя Забілі,
Бо змагаўся ён Супраць насілля.
Супраць гора змагаўся Адважна, Клікаў волю
У свой край неабсяжны...
Пацямнелі,
Як быццам ад ночы, Васільковыя Ласчыны вочы.
Залатую касу Запляла, Пацішэлых сястрыц Абняла.
I тады запытала
Ларыса:
— А як хлопчыка клічуць? — Патрысам.
I ўжо шэпчуцца ціха Дзяўчынкі...
Ім цяпер
He да прыкрых учынкаў!
Трэба другу Пісьмо напісаць, Падарунак яму Пераслаць.
I пачула тут госця: «Патрысік!
Шлём табе мы салодкіх Ірысак.
I дражэ,
I «падушак» — малышак. Толькі з’елі мы Некалькі «мішак».
3 падарункам прымі, Калі ласка, Нашу светлую Шчырую Ласку!
He гаруй, Мы цябе не забудзем
I пра татку
Раскажам мы людзям.
Будзем дружныя мы Між сабою
I навек
Пасябруем з табою!..»
* * *
Вось вам, дзеці, I ўся мая казка Пра дзяўчынку харошую Ласку.
Ласка ўсіх вас Пабачыць жадала, Але часу ў яе Дужа мала.
А таму покуль стрэнецца 3 вамі, Будзьце, дзеці, Ласкавыя самі!
Уладзімір Мазго
СВЕТА 3 ІНТЭРНЭТА
Кожны дзень суседка Света не вылазіць з Інтэрнэта. Замяняе Інтэрнэт для Святланы цэлы свет. Толькі ў свеце віртуальным сумна Свеце без рэальных і спагадлівых сяброў, Без ракі, Грыбных бароў...
He заменяць Цуды веку Чалавеку — Чалавека!
Нятрусь Макаль
ПАКЛІЧ У ГОСЦІ СОНЦА
Калі на сэрцы хмарна, Калі ў душы зіма, He вохкай, дружа, марна I не ўздыхай дарма. He зеляней ад злосці У смутку і журбе — Пакліч ты сонца ў госці, Як друга да сябе.
Насустрач небасхілу Далоні працягні — I спусціцца свяціла У дом твой з вышыні. Дружы з блакітнай казкай, Сябрам заўжды ў жыцці I позіркам, і ласкай Свяці, свяці, свяці!
Алена Масла
ЗОРАЧКА
Далёка-далёка ў касмічнай прасторы жыла Зорачка. Была яна такой маленькай, што нават зямляне не маглі разгледзець яе ў свае магутныя тэлескопы. I таму, напэўна, Зорачка сумавала.
«Ах, — думала яна, — шчаслівыя мае сястрыцы. Іх бачаць з далёкіх планет — і яны бачаць далёкія планеты. А я... Што з таго, што я кожны дзень расчэсваю свае залатыя валасы і абнаўляю зіхоткую сукенку? Нікому не патрэбна мая прыгажосць. Сястрыцы кажуць, што я шчаслівая — мне Фея падаравала самае доўгае жыццё. Але навошта яно мне? Каму я патрэбна?.. А яшчэ сястрыцы кажуць, што людзі, якія жывуць на планеце Зямля, захапляюцца хараством зорнага неба. А я нават нікога не парадавала...» — ціха ўздыхала Зорачка.
I вось аднойчы, калі яна так разважала, нехта гукнуў яе. Зорачка азірнулася на голас і ажно заскакала ад радасці, убачыўшы сваю старэйшую сястру.
Прывітаўшыся з госцяй і распытаўшы, як жывуць іх сваячкі, Зорачка папрасіла:
— Сястрыца! Ты так многа ўсяго бачыла, раскажы мне што-небудзь.
— О, я нават не ведаю, з чаго пачаць сваё апавяданне. Памятаеш, я і раней расказвала табе пра Зямлю. Яна мне падабаецца найбольш. Там жывуць вельмі цікавыя істоты — людзі, якія кажуць: «Падае зорка — чакай шчасця...» Ой, — спахапілася раптам яна, — я ж галоўнае забылася! Глядзі не згары ад радасці. Старэйшая Зорка даручыла мне перадаць, што тваё месцазнаходжанне змяняецца: з гэтай пары ты будзеш жыць разам з намі!
— Вось дык сюрпрыз! — і Зорачка стрымгалоў кінулася ўслед за сястрой, хутчэй заспяшалася на новае месца.
Спыніўшыся, усклікнула ад здзіўлення:
— Якая тут прыгажосць! Куды ні глянь, зоркі карагоды водзяць! А вось гэты блакітны шар і ёсць Зямля? Ой, здаецца, я ўжо бачу людзей!..
Захопленая, зачараваная, Зорачка гатова была закрычаць на ўсё неба: «Я шчаслівая, шчаслівая! Я буду доўга жыць!..»
Праходзілі дні за днямі. He шкадуючы свайго святла, Зорачка разгаралася ўсё ярчэй і ярчэй. Найпрыгажэйшым яе ззянне станавілася тады, калі з дому на планеце Зямля выходзіла дзяўчынка. Задумлівая, з блакітнымі
стужкамі у косах, яна гадзінамі глядзела на зорнае неба. I Зорачка цягнула да яе свае цудоўныя рукі-промні. Нібы адчуўшы іх дотык, дзяўчынка радасна ўсміхалася.
Але аднойчы вечарам дзяўчынка не выйшла. He было яе на другі і на трэці дзень. Зорачка кідала заклапочаныя позіркі на Зямлю. I, зазірнуўшы праз акно ў пакой дома, дзе жыла яе маленькая сяброўка, убачыла яе. Толькі што гэта з ёй? Гэта была яна — і не яна...
Задумлівы позірк хаваўся пад цяжкімі павекамі, змучаны тварык пасталеў і асунуўся — дзяўчынка цяжка захварэла.
У адно імгненне Зорачка зразумела ўсё. Век людзей жахліва кароткі. I дзяўчынка можа раней адмеранага — і так кароткага — чалавечага веку пайсці з Зямлі. А яна па-ранейшаму будзе гарэць на небе?
«Ты з нас самая шчаслівая: табе Фея падаравала самае доўгае жыццё... — прамільгнула ў свядомасці. — Людзі кажуць: падае зорка — чакай шчасця...»
— Дзяўчынка, я табе падарую сваё жыццё, табе... — I Зорачка залатой слязінкай скацілася з неба.
А потым доўга-доўга на планеце Зямля выходзіла з дому дзяўчынка і махала рукой Зорачцы, якая для яе так і засталася жывой.
Іван Муравейка
ШКАДЛІВЫ КАМЕНЬ
На дарозе камень Нечага ляжыць.
Па дарозе Саня Некуды бяжыць.
Як ні ў кога, ў Сані Кемны, пільны зрок: Ен убачыў камень I звярнуў убок.
— Буду асцярожным, Лепей аббягу — Спатыкнуцца можна I зламаць нагу.
На дарозе камень Нечага ляжыць.
Па дарозе Саня Некуды бяжыць.
Але сёння ў Сані Прытупіўся зрок: He зірнуў на камень, He звярнуў ўбок.
Выпадку такога Той не праггусціў: Хлапчука за ногі Нечым падчапіў.
Грымнуўся імгненна, Прыпыніўся «крос», Абабіў калені I расквасіў нос.
Раззлаваўся Саня: — Ах ты, лежабок! I шкадлівы камень Адкаціў убок.
ЯБЛЫКІ ДЛЯ СЯСТРЫЧКІ
Захварэла Антошава сястрычка Зіна. Яе і ў дзіцячы садок не павялі. Ляжыць яна ў ложку маркотная, маўклівая. Мама кажа, што Зіна моцна прастудзілася і ў яе тэмпература. Як жа можна прастудзіцца, калі зараз лета і сонейка свеціць горача?
Антоша падышоў да Зінінага ложка і сеў на краёчку.
— Зіна, чаго табе хочацца з’есці?
— Нічога не хочацца, — адказала Зіна. — Хіба салодкі яблык пакаштавала б. Шкада, што нашы яблыні яшчэ зусім маленькія. He цвілі нават.
Антоша падумаў і кажа:
— Я абавязкова дастану салодкі яблык.
«Дастану. А дзе? Яны ж не валяюцца на дарозе», — разважаў Антоша, калі выйшаў на вуліцу. I адразу павесялеў: яго вочы наткнуліся на суседскі сад. Там не адна, а тры салодкія яблыні. А яблыкаў на іх — аж галлё да самай зямлі нагнулася. «Дзядзька Федар і цётка Ганна нават не заўважаць, калі я два ці тры яблыкі адарву». Гэтая думка Антошу спадабалася. Да таго ж, у плоце ёсць лаз — адна дошчачка адхінаецца. А сабакі ў іх няма. I самога дзядзькі Федара няма. I цёткі Ганны няма. Яны на працы.
Антоша пастаяў трошкі, а потым пралез у сад і асцярожна, нібы баючыся, што яблыня зазвініць, адарваў два ружовашчокія яблыкі. Аднёс іх сястрычцы.
— На, еш. Смачныя.
— Мне хопіць аднаго, — сказала Зіна.
Зіна толькі хацела адкусіць яблык, як у хату ўвайшла мама.
— О, ты ўжо яблык ясі! Значыць, хутка паправішся. А хто табе прынёс яблык?
КНІГІ ОНЛАЙН
