Чытанка для дзіцячага садка
Выдавец: Медзісонт
Памер: 372с.
Мінск 2008
Ваўкі падагнулі хвасты ды пацягнуліся ў хлеў. Як толькі зайшлі ўсе, кот — бразь! — і зачыніў іх там. А сам падаўся ў палацы, у ладкі плешчучы.
Узыходзіць на ганак: стук, стук! Знаёмы салдат адчыніў ямў. Кот проста да царскіх пакояў шыбуе. Увайшоў да цара, добры дзень даў.
— Што скажаш, каток? — пытаецца цар.
— Такітак, — кажа кот Максім, — прыслаўтабе мой гаспадар, пан Марцін Глінскі-Папялінскі, новы гасцінчык.
— Добра, — кажа цар.
Прыйшоў у хлеў, глядзіць, а там ваўкоў лікам нялічана: і ў загарадках поўна набіта, і яшчэ пад страхою, на вышках, процьма.
Загадаў цар ваўкоў пабіць, усім сваім слугам футры пашыць, а кату кажа:
— Перадай пану Глінскаму-Папялінскаму: няхай сам да мяне ў госці прыедзе.
Прыбег кот дахаты ўночы, задыхаўшыся. Пачаў тармасіць гаспадара. Ледзьве дабудзіўся.
— Уставай, — кажа, — я ад цара прыйшоў.
Раскатурхаўся сяк-так Глінскі-Папялінскі, пытаецца:
— Што цар сказаў?
— Сказаў, каб ты сам да яго ў госці ехаў.
Пачухаў Глінскі-Папялінскі патыліцу:
— У чым жа я паеду? Я ж голы, як бізун!
— Нічога, — кажа кот, — што-небудзь прыдумаем.
Сабраліся яны і бягом пабеглі да цара. Бягуць, бачаць — недалёка ля гасцінца цэлае войска салдат спіць. Кот спыніў гаспадара.
— Пачакай, — кажа. — тут. А сам крадком пайшоў да войска. Наздымаў у сонных салдат шапак і напакаваў імі два мяхі. Адзін мех на плечы ўскінуў, другі гаспадару даў. I пайшлі сабе далей.
Падыходзяць да рэчкі. Кату піць захацелася. Паставіў ён свой мех ля моста, гаспадара вартаваць пакінуў, а сам палез у рэчку ваду піць. Напіўся вады, бачыць — паўзе рак у нару. Кот схапіў яго за вус і выкінуў на бераг.
Рак пачаў прасіцца:
— Пусці мяне ў ваду. Можа, я таксама табе якую-небудзь службу саслужу.
Кот падумаў і кажа:
— Якую ж ты мне можаш саслужыць службу?
— У вадзе, — кажа рак, — любую. Загадай, што хочаш, усё зраблю.
— Падкапай да раніцы маставыя слупы, — загадаў кот.
— Добра, — кажа рак. — Гэта я магу.
Пусціў кот рака, і той адразу ж ухапіўся за работу.
— А ты, — кажа кот Марціну, — як толькі абваліцца мост, раскідай шапкі па вадзе і чакай мяне тут.
Сказаў кот гэтак, пераскочыў цераз мост ды пабег да цара ў палацыПрыбягае, дакладвае цару:
— Так і так, ваша царская мосць... Ехаў да цябе ў сх:дімойгасііадар,панМарцінГлінскі-Папялінскі, ды бяда здарылася: мосг зламаўся, уся яго пяхота і конніца патапілася, адзін ён застаўся голы, бо абмундзіраванне з вадою сплыло..,
Тут цар сеў у карэту, ката з сабою пасадзіў, прыехаў да моста.
Глядзіць, і праўда: толькі шапкі ад войска па вадзе плаваюць.
Паспачуваў цар пану Глінскаму-Папялінскаму ды загадаў лепшым сваім краўцам і шаўцам пашыць яму новае абмундзіраванне.
Як бачыш пашылі краўцы і шаўцы новае абмундзіраванне. Адзеўся Глінскі-Папялінскі, прыхарашыўся і паехаў з царом у палацы.
Пагаманіў з ім цар, пачаставаў, а потым і кажа:
— А цяпер хацеў бы я паглядзець твой маёнтак: калі ты і праўда такі багаты, дык аддам за цябе дачку.
Спужаўся Глінскі-Папялінскі: якое ж ён багацце пакажа цару? Увесь яго маёнтак — адна гліняная печ, ды і тая развалілася.
Пачуў пра гэта кот Максім. Паклікаў ён свайго гаспадара ўбок і шэпча яму:
— He бойся! Усё добра будзе.
Запрэглі царскія конюхі самых лепшых коней у самую лепшую карэту. Сеў цар у карэту і паехаў. А кот наперадзе пабег — дарогу паказваць.
Едзе цар, едзе, пад'язджае да маёнтка Змея Гарынавіча. Кот наперадзе бяжыць. Бачыць: пастухі вялікую чараду кароў пасуць. Падбягае ён да пастухоў.
— Чые вы? — пытаецца.
— Змея Гарынавіча.
Кот натапырыў вусы, грозна стаў:
— He кажыце нікому, што вы пастухі Змея Гарынавіча, а кажыце — Марціна ГлінскагаПапялінскага. Бо за мною Гром з Перуном — ён заб е вас.
Сказаў так кот Максім і пабег далей. Сустракае вялікую чараду коней. Падбег так кот да конюхаў і пытаецца:
— Чые вы, конюхі?
— Змея Гарынавіча.
— He кажыце нікому, што вы Змея Гарынавіча, а кажыце — пана Глінскага-Папялінскага. Бо за мною ляціць Гром з Перуном — ён заб'е вас.
Тым часам царская карэта з громам пад'ехала да пастухоў.
— Чые вы? — пытаецца ў іх цар.
— Пана Марціна Глінскага-Папялінскага, — адказваюць пастухі.
— О, — дзівіцца цар, — багаты пан ГлінскіПапялінскі!
Гэтак жа адказалі конюхі.
Пакуль цар ехаў, кот прыбег у двор Змея Гарынавіча. убачыў самога Змея і крычыць:
— Хавайся, Змей Гарынавіч! Едзе Гром з Перуном — ён цябе забе і на муку сатрэ.
Спужаўся Змей Гарынавіч:
— Куды ж мне схавацца?
Кот паглядзеў і ўбачыў вялікае дупло ў старой ліпе.
— Лезь хутчэй сюды! — кажа Змею.
Залез Змей у дупло, а кот забіў дупло паленам ды яшчэ і глінаю замазаў. Потым пабег да Змеевых слуг.
— Чые вы? — пытаецца.
— Змея Гарынавіча.
— He кажыце нікому, што Змея Гарынавіча, а кажыце, што пана Марціна Глінскага-Папялінскага. Бо за мною ляціць Гром з Перуном — ён заб'е вас.
— Добра, — кажуць напалоханыя слугі.
Прыехаў цар у маёнтак Змея Гарынавіча. Слугі кінуліся сустракаць яго.
— Чый гэта маёнтак? — пытаецца цар.
— Пана Марціна Глінскага-Папялінскага! — у адзін голас адказалі слугі.
— Ну, што ж, — кажа цар, — сапраўды багаты пан Глінскі-Папялінскі. Аддам за яго дачку.
Тут вярнуўся цар у свае палацы, паклікаў музыкаў і загадаў іграць вяселле.
Усяго там было: хто што хацеў тое піў і еў. I я там быў еў і піў, па барадзе цякло, а ў роце не было.
Ліпень
Клаўдзія Каліна
Раз запрасіла Вясна з заморскіх краёў І—і да сябе ў госці пчаліны рой.
\ V Прыляцелі пчолы да Вясны, спадабалася ім тут. Сады цвітуць, прыгожыя кветкі на лугах. Ёсць з чаго пчолам збіраць мёд. I яны збіралі нектар, пылок з кветак і за работаю не згледзелі, як Вясна адышла і прыйшло Лета.
Аднойчы ранкам вылецелі пчолы ў сад, a там усе кветкі з дрэў асыпаліся. Паляцелі пчолы на лугі, а там пракосы ляжаць. Падаліся на палеткі канюшыны, і тут усё скошана. Зажурыліся пчолы і вярнуліся да сваёй маці.
— Што ж нам рабіць? — бедавалі яны. — Лета атрэсла з садоў усе кветкі, скасіла ўсе краскі на лугах і палях... Як жыць? Вясне новага мёду не хопіць на доўгую зіму!
— He журыцеся, мае дзеткі! — супакоіла іх пчаліная маці. — Паляцім усім роем да Лета, папросім, можа, яно дасць якую раду.
Знайшлі ггчолы Лета на лузе, яно касіла траву
— Што ж ты нас крыўдзіш, Лета? — загулі пчолы. — Вясна нас запрасіла да сябе, расквеціла сады... А ты ўсе галінкі атрэсла, лугі скасіла, усё высушыла... няўжо ты не ведаеш, што мы без красак і без работы загінем?!
Выслухала Лета пчол, задумалася.
— He ведала я, што вам патрэбны кветкі, але пачакайце, можа, мае месяцы нешта параяць... Эгэ-гэ-гэ! Дзе вы, мае месяцы? — гукнула Лета.
Выбеглі з зялёнага гаю тры вясёлыя, загарэлыя летнія месяцы, сталі ў рад.
— Мы тут, Лецейка! Што загадаеш? — спьггалі.
— Памажыце пчолам! — папрасіла сваіх месяцаў Лета і расказала ім пра пчаліную скаргу.
— Я толькі магу падоўжыць дзень, каб пчолы маглі болып красак абляцець, — сказаў першы месяц Лета.
— А я замест скошаных красак падгадую новыя, — паабяцаў трэці, апошні месяц.
— А што ж ты маўчыш? — спытала Лета ў сярэдняга месяца.
Сярэдні месяц доўга думаў што яму зрабіць, каб памагчы пчолам.
— Я расквечу ліпы, яны яшчэ не цвілі! — радасна сказаў ён. — Вось і будзе пчолам удосталь і працы, і мёду.
— Вельмі добра ты прыдумаў! — зарадавалася Лета. — За тое, што ты расквеціш ліпы і дапаможаш пчолам, ты і будзеш звацца Ліпень.
— Дзяку й табе, Ліпень! Добры Ліпень! Шчодры Ліпень! — загулі пчолы і паляцелі да ліп.
I да гэтага часу пчолы дзякуюць шчодраму Ліпеню.
— Дзя-дзя-куй! Дз-дзякуй! — дзынкаюць яны над ліпамі.
Пастойце хвілінку ў ліпені пад расквечанымі ліпамі, прыслухайцеся, самі пачуеце.
Жнівень
Клаўдзія Каліна
Вяда перапёлцы ў жніўні. У жніўні сярпы звіняць, камбайны гудуць, снапы покатам кладуцца... А беднай перапёлцы нідзе пры-
тулку няма. He паспела яна ў жыце гняздо звіць, птушанят падгадаваць, як Жнівень ужо гукае:
Час адгэтуль вылятаць — Пачынаю жыта жаць.
Ледзь уцякла перапёлка з жыта. Дзяцей ад страху пагубляла... Доўга пасля клікала іх: «Спаць пара! Спаць пара!» А калі сабрала, павяла хуценька ў пшаніцу.
— Тут зраблю гняздзечка, — кажа сваім дзеткам перапёлка.
Толькі паспела месца выбраць, як Жнівень зноў загукаў:
Пакідай сваю святліцу — Пачынаю жаць пшаніцу!
Пырхнула перапёлка ў ячмень. Зноў дзяцей пагубляла. Доўга шукала і клікала: «Спаць пара! Спаць пара!» Знайшоўшы, павяла ў ячмень:
— Тут нас ніхто не патурбуе!
Але раптам над самаю яе галавою зазвінела каса...
— Вылятай, перапёлка! — пачуўся голас Жніўня.
Спалохалася перапёлка і наўцёкі... Зноў дзетак пагубляла. Доўга клікала: «Спаць пара! Спаць пара!» Даклікалася і пайшла ў аўсы. Але не паспела і аснаваць гняздо, як пачула: «Вылятай, перапёлка!»
Перапалохалася, бедная, сіганула ў проса, адтуль у грэчку. Нарэшце ў бульбу, а Жнівень — за ёю. «Вылятай, перапёлка! Вылятай!» — усюды чуецца яго голас.
Пырхнула перапёлка на агароды, а за ёю — дзетак чароды. Паляцела яна над лугам, а за ёю — птушаняты цугам. 326
Акрыялі, падужэлі яе дзеткі ад тых пералётаў Памацнелі ў іх крылцы, паспрытнелі ножкі. He агледзелася перапёлка, як дзеткі яе выраслі. А тут ужо канчаецца лета цёплае, пара ў вырай збірацца.
Сабрала перапёлка сваю вялікую сям'ю і паляцела зімаваць у вырай.
Верасень
Клаўдзія Каліна
-д ^©есяц Верасень багаты — у яго залатыя ша1^1 ты. Ходзіць ён па зямлі і дорыць ёй свае к багацці.
Зайшоў Верасень у сады цяністыя, атрос ігрушы залацістыя. Асыпаў з яблынь духмяныя антонаўкі, чырвоныя крамяныя малінаўкі, захінуў туманамі слівы сінія...
Выйшаў у поле, наставіў мяхоў бульбы, на лузе склаў у копы траву і падаўся ў лес.
Ідзе Верасень лесам, прыбірае дрэвы ў дарагія ўборы: бярэзінку — у золата, асіну — у чырвань, на дубы навесіў медны ўбор. He забыўся і пра каліну ды рабіну, прыхарашыў іх пацеркамі чырвонымі. Пад пянёчкі ды пад кусточкі пасадзіў грыбочкі...
Азірнуўся Верасень, паглядзеў навокал: гарыць-палае асенні лес! Вось толькі ўнізе трава сухая і пажоўклая. Няма красак, адцвілі за лета.
Страсянуў Верасень з дрэў буйную расу — і дзіва! ўпалі да камлёў зялёных сосен ды залатых бяроз драбнюткія званочкі! Зацвілі верасы!
Загулі, зазванілі званочкі! Клічуць дзяцей у школу.