Да гісторыі Саюзу Беларускай Моладзі
Лявон Юрэвіч
Выдавец: Энцыклапедыкс
Памер: 214с.
Мінск 2001
Ганько Міхась (1918—?), беларускі грамадзка-палітычны дзеяч. У 1938—39 навучаўся на мэдычным факультэце Віленскага Ўнівэрсытэту. У 1939—41 працаваў дырэктарам Лужоўскай няпоўнай сярэдняй школы (Маладэчанскі паён). 3 чэпвеня 1941 мабілізаваны v Чыпвоную Апмію. v
сьнежні 1941 трапіў у палон. Скончыў школу прапагандыстаў у Бэрліне, працаваў у аддзеле прапаганды пры Генэральным Камісарыяце Беларусь, супрацоўнічаў зь беларускаю прэсай. 3 22.06.1943 узначаліў Кіраўнічы Штаб СБМ, быў галоўным рэдактарам часопіса «Жыве Беларусь!». У ліпені 1944 пакінуў Беларусь, знаходзіўся ў Няхмеччыне, Чэхіі. Верагодна, у 1945 нелегальна вярнуўся на Беларусь, дзе браў удзел у антысавецкай партызанцы.
Гарошка Леў (1911—77), беларускі ўніяцкі сьвятар, грамадзкі дзеяч, дасьледнік гісторыі царквы на Беларусі. Высьвячаны ў 1937. Браў удзел у адраджэньні ўніяцкага руху ў Заходняй Беларусі. Пасьля 1944 на эміграцыі; быў рэктарам беларускай каталіцкай місіі ў Францыі (1946) і Вялікабрытаніі (1960), кіраўніком беларускай рэдакцыі Радыё Ватыкану (1970—77); рэдактар і выдавец рэлігійнага часопіса «Божым шляхам».
Гарэлік Уладзімер (на эміграцыі Мікола Латушкін; нар. 1922), дзеяч СБМ, беларускі грамадзкі дзеяч у ЗША. Намесьнік Міхася Ганька, кіраваў курсамі падрыхтоўкі кіраўнікоў СБМ. У 1944 быў арыштаваны нямецкімі ўладамі. Зь лета 1944 на эміграцыі; жыве ў Чыкага.
Гелда Іван (? —1946), беларускі вайсковы дзеяч. У міжваеннай Польшчы браў актыўны ўдзел у беларускім нацыянальным руху на Беласточчынс, быў сябрам БСРГ 3 1941 сябра ўправы Беларускага Нацыянальнага Аб'яднаньня ў Беластоку, камандзір беларускага батальёну Самааховы ў Беластоку (1943—44). Зь лета 1944 ва Ўсходняй Прусіі, камандзір дывэрсійнага батальёну «Дальвіц». У 1945 нелегальна вярнуўся на Беларусь, быў арыштаваны савецкімі органамі бясьпекі. Праходзіў па справе БНП разам з У. Родзькам, пакараны сьмерцю.
Геніюш Ларыса (1910—83), дзяячка беларускага нацыянальнага руху, паэтка. 3 1937 жыла ў Чэхаславаччыне, была сакратаром Рады БНР Падчас нямецкай акупацыі займалася літаратурнай дзейнасьцю, супрацоўнічала зь беларускамоўным друкам. У 1948 была арыштаваная, вывезеная ў СССР і за антысавецкую дзейнасьць асуджаная на 25 год канцлягераў. У 1956 вярнулася ў Беларусь; жыла ў Зэльве.
«Голас Радзімы», інфармацыйная культурна-асьветніцкая беларуская газэта, выдаваная Беларускім Таварыствам Сувязяў з Суайчыньнікамі за Мяжой. Выходзіць з 1955. Да 1960 называлася «За вяртаньне на Радзіму». У савецкі час была рупарам савецкае прапаганды, выкрывала «здраднікаў Радзімы».
Грамадоўцы, сябры Беларускай Сялянска-Работніцкай Грамады (БСРГ), масавай (125 тыс.) лева-радыкальнай партыі ў Заходняй Беларусі (1925—27). Запачаткаваная ў чэрвені 1925 беларускімі дэпутатамі польскага сойму. Выступала за аб'яднаньне беларускай этнічнай тэрыторыі ў складзе БССР, за канфіскацыю панскіх і асадніцкіх земляў, дэмакратычныя свабоды. Шчодра фінансавалася СССР У сакавіку 1927 афіцыйна забароненая польскімі ўладамі, a 400 актывістаў трапілі пад суд.
Гросман (Грозэман), суіірацоўніца аддзелу моладзі пры Генэралыіым Камісарыяце. Апекавалася дзявочай часткаю СБМ.
Грыцук Алесь (1910—76), беларускі грамадзкі дзеяч, гісторык, літаратуразнаўца. У 2-й пал. 1930-х скончыў Варшаўскі Ўнівэрсытэт, магістар гісторыі. Падчас нямецкай акупацыі — працаўнік беларускай адміністрацыі ў Беластоку. Уваходзіў у Беларускае Народнае Аб'яднаньне, займаўся арганізацыяй беларускіх школаў, кіраўнік Беларускага Школьнага Інспэктарату. Зь лета 1944 на эміграцыі. У 1945—48 жыў у Зальцбургу, дзе зарганізаваў Беларускі Камітэт, выдаваў часопіс «Пагоіія». 3 1948 у Канадзе. Нейкі час працаваў на поўначы штату Антарыё дрывасекам, пасьля пасяліўся ў Таронта. Актыўна займаўся грамадзкаю беларускай працаю, між іншага быў сябрам рэдакцыі «5еларускага эмігранта», Беларускага Выдавецкага Фонду.
Грыцук Мікола, афіцэр беларускага батальёну Самааховы ў Беластоку.
Гутар (у замустве Рагуля) Людміла (нар. 1925), дзяячка СБМ, жонка Б. Рагулі. У 1943—44 кіраўнічка СБМ на Наваградзкую акруту. Зь лета 1944 на эміграцыі. Бярэ актыўны ўдзел у эміграцыйным беларускім жыцьці.
Данчык, гл. Б. Андрусышын.
«Дванаццатка», група маладых людзей (Уладзімер Цьвірка, Павал Лзьмітпук. Лоаніл Капась. Алрсь Маоговіч. Васіль
Шчэцька, Павал Урбан, Міхась Вострыкаў, Я. Запруднік, Я. Жучка, Алесь Бута, Алесь Швайчук, Піліп Дзяхцяр), якая, ратуючыся ад рэпатрыяцыі ў СССР, выехала ў 1947 на вугалыіыя капальні ў Ангельшчыну. У 1950 9 чалавек (апрача А. Буты, А. Швайчука, П. Дзехцяра) пераехалі ў Бэльгію, дзе вучыліся ў Лювэнскім Уніэрсытэце. Удзельнікі «Дванаццаткі» адыгралі значную ролю ў беларускім эміграцыйным жыцьці.
ДП (анг. displaced persons), «перамешчаныя асобы» — людзі ненямецкага й неаўстрыйскага паходжаньня, якія па II Сусьветнай вайне апынуліся на тэрыторыі Нямеччыны й Аўстрыі й знаходзіліся пад апекаю УНРРА й ІРА.
Доўбар-Мусьніцкі Юзаф (1867—1937), расейскі й нольскі вайсковы дзеяч. Генэрал расейскай арміі. У 1917 зарганізаваў 1—ы Польскі корпус. На пачатку 1918 узьняў паўстаньне супраць савецкай улады на тэрыторыі Беларусі. 3 канца 1918 на службе польскай дзяржавы.
Дуброўская (у замустве Грыцук) Вольга, беларуская грамадзкая дзяячка. У 1944—45 жыла ў Зальцбургу, працавала ў Беларускім Камітэце. 3 1948 у Канадзе. Жонка А. Грыцука.
Дудзіцкі {сапр. Гуцька) Уладзімер (1911 — ?), беларускі паэт і культурніцкі дзеяч. У 1930-х быў рэпрэсаваны. Падчас нямецкай акупацыі загадчык аддзелу культуры Менскай гарадзкой управы (1941—42), пазьней — кіраўнік Барысаўскага акруговага аддзелу БНС. Узначальваў аддзел прапаганды БКА. Зь лета 1944 на эміграцыі; далучыўся да Камітэту Вызваленьня Народаў Расеі, які ачаляў генэрал А. Уласаў; скончыў курсы прапагандыстаў, працаваў на нямецкай радыёстанцыі «Вінэта». Пасьля 1945 у Вэнэсуэле. У 1950-х галоўны рэдактар беларускае службы радыё «Свабода». 3 1961 у ЗША. Зьвестак пра далейшы лёс няма; паводле некаторых крыніцаў, выехаў у СССР і бясьсьледна зьнік.
Жучка Янка (нар. 1928), беларускі грамадзкі дзеяч у Бэльгіі. Падчас нямецкай акупацыі навучаўся ў тэхнічнай школе ў Клецку, працаваў у структурах СБМ і БНС. Зь лета 1944 на эміграцыі. Скончыў Беларускую Гімназію імя Я. Купалы ў Міхэльсдорфе. 3 1950 у Бэльгіі. Скончыў політэхніч-
ны факультэт Лювэнскага Ўнівэрсытэту, працаваў інжынэрам-будаўніком. Займаўся грамадзкай дзейнасьцю, узначальваў Саюз Беларусаў Бэльгіі; сталы карэспандэнт rasa™ «Беларус».
«Жыве Беларусь!», друкаваны орган СБМ (ліпень 1943 — жнівень 1944). Усяго выйшла 12 нумароў. Выдавец — Міхась Ганько, рэдактары — У. Кушаль, Р Нарушэвіч. Друкаваліся распараджэньні Кіраўнічага Штабу, дакумэнтацыя, інфармацыя пра дзейнасьць СБМ. Друкаваліся артыкулы на гістарычныя, культурніцкія тэмы, літаратурныя творы. Зь ліпеня 1944 некалькі нумароў былі выдадзеныя ў Нямеччыне.
Жызьнеўскі Ўладзімер (1923—43), падчас нямецкай акупацыі працаваў у валасной управе ў Порплішчы (цяпер у Докшыцкім раёне). Скончыў курсы ддя малодшых кіраўнікоў СБМ. Загінуў у баі з савецкімі пар™занамі.
«Запісы», навуковы часопіс беларускай эміграцыі, друкаваны орган БІНіМ. Выдаецца з 1952. Публікуюцца дасьледаваньні з гісторыі, культуры, літаратуры Беларусі, a таксама дакумэн™, успаміны.
Запруднік Янка (сапр. Сяргей Вільчыцкі, нар. 1926), беларускі грамадзка-культурны дзеяч, гісторык. У 1942—44 вучыўся ў прагімназіі й ганддёвай школе ў Баранавічах. Зь лета 1944 на эміграцыі. Браў удзел у беларускім скаўцкім руху. У 1948—50 працаваў на шахтах у Вялікабрытаніі. Скончыў гістарычны факультэт Лювэнскага Ўнівэрсытэту (1954), працаваў рэдактарам беларускай службы радыё «Свабода». 3 1957 у ЗША. Абараніў у Калюмбійскім Унівэрсытэце (Нью Ёрк) доктарскую дысэртацыю «Палі™чная барацьба за Беларусь у царскай Дзяржаўнай Думе. 1906—1917» (1969). Працаваў у нью-ёрскім аддзеле радыё «Свабода» (1970—75). Рэдагаваў газэту «Беларус». Аўтар кніг «Belarus: At a Crossroads in History» («Беларусь на гістарычных скрыжаваньнях») і «Historical Dictionary of Belarus» («Гістарычны слоўнік Беларусі»). Заступнік старшыні Рады БНР
«Зважай», беларускі штоквартальны часопіс. Заснаваны ў 1974 у Таронта Аб'яднаньнем Беларускіх Вэтэранаў, існаBav ла 1998. Рэлактап — К. Акчла. АпукаваЎ матап'ялы зь
беларускае гісторыі, пытаньняў вайсковае гісторыі Беларусі, мэмуары, літаратурныя творы. Асьвятляў падзеі ў Беларусі, эмігранцкае жыцьцё.
Згуртаваньне Беларусаў Канады (ЗБК), беларуская і рамадзкая арганізацыя, створаная ў 1948 у Таронта. Заснавальнікі арганізацыі — К. Акула, Я. Пітушка, Ц. Салановіч, М. Пашкевіч. Мэты ЗБК: дапамога беларусам Канады, інфармаваньне замежнікаў пра Беларусь, падтрымка беларускага нацыянальнага жыцьця ў Канадзе. У 1952 адбыўся падзел ЗБК на прыхільнікаў БЦР і Рады БНР; прыхільнікі БЦР стварылі Беларускае Нацыянальнае Аб'яднаньне ў Канадзе.
Іваноў М., беларускі кампазытар. Падчас нямецкай акупацыі жыў у Наваградку, займаўся музычнай творчасьцю.
Іваноўскі Вацлаў (1880—1943), беларускі палітычны дзеяч, патрыярх беларускага адраджэньня. Адзін з ініцыятараў стварэньня Беларускае Сацыялістычнае Грамады (1902), адзін з заснавальнікаў выдавецкае суполкі «Загляне сонца і ў наша ваконца» (1906), аўтар першага беларускага падручніка па хіміі. Першы рэктар Беларускага Пэдагагічнага Інстытуту (1918—19). Прыхільнік польска-беларускага супрацоўніцтва. У 1921—39 выкладчык хіміі ў Варшаўскай Палітэхніцы. У чэрвені-верасьні 1941 старшыня Беларускага Нацыянальнага Камітэіу ў Вільні. Зь лістаііада 1941 бурмістар Менску. Актьгўна спрыяў разьвіцьцю беларускага нацыянальнага руху падчас акупацыі. Забіты ў сьнежні 1943 у Менску пры нявысьветленых абставінах.
ІРА (анг. International Refugee Organization), міжнародпая арганізацыя ўцекачоў, заснаваная ў 1947 ЗША, Вялікабрытаніяй, Францыяй на акупаваных саюзьніцкімі войскамі тэрыторыі Нямеччыны й Аўстрыі.
Каваленя Аляксандар (нар. 1945), беларускі гісторык; дасьледнік II Сусьветнае вайны. Працуе ў Беларускім Дзяржаўным Пэдагагічным Унівэрсытэце.
Кавыль Міхась (сапр. Язэп Лешчанка; нар. 1915), беларускі паэт. У 1930-х рэпрэсаваны. У 1941—42 у Чырвонай Арміі, трапіў у палон, скончыў курсы прапагандыстаў, вярнуўся ў Менск, працаваў у аддзеле прапаганды Генэральнага Камісарыяту. Займаўся літаратурнай творчасьцю, выдаў па-
КНІГІ ОНЛАЙН
