Да гісторыі Саюзу Беларускай Моладзі
Лявон Юрэвіч
Выдавец: Энцыклапедыкс
Памер: 214с.
Мінск 2001
Лістападаўшчына. У 1922—25 у Слуцку на базе агульнаадукацыйных курсаў склалася нелегальнае моладзевае кола, якое ставіла за мэту адраджэньне беларускай мовы, прапаганду беларускай культуры. Зь цягам часу арганізацыя набыла антысавецкія рысы. «Падпольшчыкі» выдавалі рукапісны часопіс «Наша слова», а таксама адозвы, дзе заклікалі змагацца з савецкай уладай. Органы бясьпекі зацікавіліся ўлёткамі й у 1925 арыштавалі ўдзельнікаў акцыі, у т. л. Ю. Лістапада, якому інкрымінавалася кіраўніцтва арганізацыяй. У сакавіку 1926 у Менску адбыўся суд над удзельнікамі групы, якіх асудзілі на тэрміны пакараньня ад 1 да 5 гадоў.
Любачка Іван (1915—77), беларускі гісторык. Скончыў Віцебскі Пэдінстытут (1939), у 1940—41 у Чырвонай Арміі, трапіў у палон, быў выпушчаны, працаваў на бацькоўскай сялянскай гаспадарцы. У 1943 вывезены на прымусовыя работы ў Нямеччыну. 3 пачатку 1950-х у ЗША. Скончыў Калюмбійскі Унівэрсытэт, выкладаў у вышэйшых навучальных установах ЗША, аўтар манаграфіі «Belorussia under Soviet Rule: 1917—1952» («Беларусь пад савецкай уладай: 1917—1952»),
Манькоў Палікарп (1910—?), беларускі грамадзкі дзеяч. У 1939—41 служыў у Чырвонай Арміі; трапіў у палон. У 1942—43 працаваў у слонімскім гебітскамісарыяце, з чэрвеня 1943 узначаліў СБМ на Слуцкую акруту. Зь лета 1944 на эміграцыі.
Мельнікаўцы, крыло Арганізацыі Ўкраінскіх Нацыяналістаў (ОУН), названае паводле імя свайго лідэра — А. Мельніка. Прыхільнікі супрацоўніцтва зь немцамі; апанэнты бандэраўцаў.
Мікула Віталь (1916—44), беларускі вайсковы дзеяч. Паручнік польскай арміі. Падчас нямецкай акупацыі выкладаў на менскіх падафіцэрскіх курсах, пераклаў і выдаў «Беларускі вайсковы страявы статут» (1942). Зь лютага 1944 заступнік камандзіра БКА Ф. Кушаля. Разам з часткамі БКА ўлетку 1944 пакінуў Беларусь. 3-за вострага канфлікту зь нямецкімі ўладамі адпраўлены ў канцлягер Дахаў і зьнішчаны.
Монід Арсень, дзеяч СБМ, грамадзкі дзеяч у Канадзе, сябра Рады БНР
Мярляк Кастусь (нар. 1919), беларускі грамадзкі дзеяч на эміграцыі. Падчас нямецкай акупацыі — у БНС, Беларускай Самаахове, Наваградзкім конным швадроне (гл. рагулёўцы). Зь лета 1944 на эміграцыі (Нямеччына, Аргентына, ЗША). Заснавальнік і старшыня Згуртаваньня Беларусаў Аргентыны, сябра Рады БНР
Надсан (сапр. Бочка) Аляксандар (нар. 1926), беларускі рэлігійны дзеяч. Падчас нямецкай акупацыі вучыўся ў Нясьвіскай Настаўніцкай Сэмінарыі, быў сябрам СБМ. Зь лета 1944 на эміграцыі, з 1946 у Вялікабрытаніі. Скончыў матэматычны факультэт Лёнданскага Унівэрсытэту. Адзін з заснавальнікаў Згуртаваньня Беларусаў Вялікабрытаніі. У пачатку 1950-х выехаў у Рым, дзе скончыў Папскі Грыгарыянскі Ўнівэрсытэт, у 1958 высьвячаны. У 1961 вярнуўся ў Вялікабрытанію, быў прызначаны візытатарам у Беларускай Каталіцкай Місіі Ўсходняга Абраду ў Паўночнай Англіі. 3 1971 дырэктар бібліятэкі імя Ф. Скарыны ў Лёндане. 3 1986 апостальскі візытатар ддя беларусаў-каталікоў усходняга абраду на эміграцыі.
Найдзюк Язэп (1909—84), дзеяч беларускага нацыянальнага руху. Удзельнічаў у беларускім нацыянальным руху ў Заходняй Беларусі, быў дырэктарам віленскай беларускай друкарні імя Ф. Скарыны, рэдагаваў часопіс «Шлях моладзі». Падчас нямецкай акупацыі працаваў у беларускай алміністпаныі v Mrhckv. v Вылаврнтве ПалпучнікаЎ і
Літаратуры для Моладзі. У 1943 у Менску выдаў падручнік з гісторыі Беларусі «Беларусь учора й сяньня». Зь лета 1944 у Полыпчы, жыў пад прозьвішчам Александровіч. Займаўся выдавецкай працай.
Наўмовіч Міхась (нар. 1922), беларускі мастак і грамадзкакультурны дзеяч на эміграцыі. Падчас нямецкай акупацыі скончыў Наваградзкую Настаўніцкую Сэмінарыю, вучыўся ў Менскай Афіцэрскай Школе БКА. Зь лета 1944 на эміграцыі, ваяваў у 2-м Польскі.м корпусе генэрала Андэрса. 3 1947 у Парыжы, скончыў факультэт скульптуры Францускае Найвышэйшае Школы Мастацтваў. Займаўся грамадзкай дзейнасьцю, рэдагаваў часопіс «Моладзь».
«Новое русское слово», найбуйнейшая расейская эміграцыйная газэта. Выдаецца ў ЗША.
«Пагоня: Зь беларускага жыцьця», беларускі літаратурнагістарычны ілюстраваны часопіс, выходзіў у Зальцбургу (Аўстрыя) у 1945—49.
Паланевіч Гіпаліт (1907—97), беларускі гра.мадзкі й культурны дзеяч. Скончыў Ленінградзкі Пэдагагічны Інстытут. Быў рэпрэсаваны, асуджаны на 5 год лягераў, высылку адбываў ва Ўхта-Іжэўскім лягеры. Падчас нямецкай акупацыі займаўся арганізацыяй беларускага школьніцтва. Зь лета 1944 на эміграцыі. У 1946—50 выкладаў у Беларускай Гімназіі імя Я. Купалы (Заходняя Нямеччына). 3 1950 жыў у ЗША быў сунрацоўнікам Інстьпугу для Вывучэныія СССР
Пашкевіч Міхась, беларускі грамадзкі дзеяч у Канадзе. Падчас II Сусьветнай вайны ваяваў у 2-м Польскім корпусе генэрала Андэрса. 3 2-й пал. 1940-х у Таронта. Сябра ЗБК.
Пітушка Язэп (1912—84), грамадзкі дзеяч, сябра Беларускай Сялянска-Работніцкай Грамады (1925—27), рэпрэсаваны савецкімі ўладймі (1939), адзін з закладальнікаў ЗБК, ганаровы палкоўнік БКА.
Плескачэўскі Анатоль (1911—80), працаўнік БНС, лейтэнант БКА, ад'ютант прэзыдэнта БЦР Р. Астроўскага. Зь лета 1944 на эміграцыі; жыў у ЗША.
Попка Андрэй, настаўнік В. Новіка (Навіцкага), з 1944 на эміграцыі.
5-я [Пятая] Крэсовая пяхотная дывізія, вайсковае фармаваньне ў складзе польскіх узброеных сілаў пад камандаю
Ўладзіслава Андэрса. Створана ў лістападзе 1941. У складзе дывізіі былі й беларускія жаўнеры, ураджэнцы Заходняй Беларусі. Брала ўдзел у вайсковых дзеяньнях на Блізкім Усходзе, Паўночнай Афрыцы, Італіі. Пасьля сканчэньня вайны пераведзеная ў Вялікабрытанію.
Рагалевіч (Рагалевіч-Дутко) Ірэна, беларуская мастачка й грамадзкая дзяячка ў ЗША.
Рагулёўцы (Наваградзкі конны швадрон), добраахвотніцкае вайсковае фармаваньне ў Наваградзкай акрузе (1943—44) пад камандаю Б. Рагулі. У швадрон рэкрутаваліся пераважна навучэнцы мясцовай настаўніцкай сэмінарыі. Вёў змаганьне з савецкімі партызанамі, з сакавіка 1944 у структуры БКА.
Рагуля Барыс (нар. 1920), беларускі вайсковы дзеяч. Ваяваў у польскім войску, зь верасьня 1939 у нямецкім палоне. Падчас нямецкай акупацыі працаваў у беларускай адміністрацыі ў Наваградку, быў акруговым кіраўніком БНС, акруговым інспэктарам СБМ на Наваградзкую акругу, стварыў і ўзначаліў Наваградзкі конны швадрон. Зь лета 1944 на эміграцыі. 3 1948 вучыўся ў Лювэнскім Унівэрсытэце (Бэльгія), дзе займаўся гуртаваньнем студэнтаў-беларусаў 3 1952 у Канадзе; доктар мэдыцыны; займаўся лекарскаю практыкай. Быў намесьнікам старшыні Рады БНР.
Рагуля Васіль (1879—1955), беларускі грамадзка-палітычны дзеяч. У 1922 быў абраны дэпутатам у польскі сойм, у 1928 у сэнат. Быў арыштаваны савецкімі органамі бясьпекі 20.06.1941, уцёк з турмы. Падчас нямецкай акупацыі — бурмістар Дзятлава. Зь лета 1944 на эміграцыі.
Раманоўскі Васіль (1918—92), беларускі гісторык, аўтар шэрагу «выкрывальных» кніг, прысьвечаных пытаньням нямецкай акупацыі Беларусі, — «Супраць фальсіфікацыі гісторыі савецкага партызанскага руху» (1961), «Саўдзельнікі ў злачынствах» (1964), «Супраць фальсіфікацыі гісторыі Белару&і перыяду Вялікай Айчыннай вайны» (1967), «Праўда гісторыі супраць фальсіфікацыі» (1985).
Рамук (дзявоч. Жызьнеўская) Вера, беларуская грамадзкая дзяячка ў ЗША, жыве ў Чыкага, сябра Рады БНР
«Раніца», беларуская газэта, выдавалася ў 1939—45 у Бэрлінр пал нямепкім кантполем. Рэлактаоы — Фабіян Акін-
чыц, Вітаўт Тумаш, Анатоль Шкугка, Мікола Шкялёнак, Станіслаў Грынкевіч, М. Абрамчык. Прапагандавала нямецка-беларускае супрацоўніцтва, паведамляла пра палітычныя падзеі ў сьвеце й Беларусі, становішча на франтох. Друкавала літаратурныя творы, асьвятляла пытаньні культуры, гісторыі Беларусі.
Рапэцкі Юры (нар. 1944), беларускі пратэстанцкі сьвятар, грамадзкі дзеяч. Сьвятар эвангельскай царквы хрысьціянаў-баптыстаў у Таронта, рэдактар беларускамоўнай перадачы «Добрая вестка» на Сусьветным Радыё ў Монтэ-Карла, аўтар кнігі «Новае жыцьцё ў Хрысьце» (1995).
Рачыцкі Мечыслаў, дзеяч СБМ. У 1942 скончыў настаўніцкія курсы ў Менску, у 1942—43 працаваў настаўнікам беларускіх народных школаў. У ліпені 1943 скончыў курс кіраўнікоў СБМ у Менску. 3 восені 1943 раённы кіраўнік СБМ у Глыбокім і заступнік акруговага кіраўніка СБМ. Зь лета 1944 на эміграцыі, напачатку ў Нямеччыне, потым у Канадзе; быў сакратаром Выдавецкага Фонду ЗБК. Сам рыма-каталік, зрабіў іканастас для беларускай праваслаўнай царквы сьв. Эўфрасіньні Полацкай у Таронта.
Родзька Ўсевалад (1920—46), беларускі вайсковы дзеяч. Падчас нямецкай акупацыі браў удзел у беларускім нацыянальным руху, з канца 1942 старшыня БНП. Са студзеня 1944 сябра БЦР, камандзір 15-га батальёну БКА. Зь лета 1944 у Нямеччыне, дзе займаўся арганізацыяй дэсантавых групаў для перакідкі ў БССР. Разам з адной з дэсантавых групаў перабраўся ў Польшчу, нелегалыіа жыў у Беластоку, быў арыштаваны органамі савецкай бясьпекі й па нейкім часе пасьля судовага працэсу па справе БНП расстраляны.
Руднік Галіна, грамадзкая дзяячка ў ЗША.
Рузвэльт Анна Элеанора (1884—1962), жонка амэрыканскага прэзыдэнта Франкліна Дэлано Рузвэльта (1933—45). Выступала супраць прымусовай рэпатрыяцыі перамешчаных асобаў у CCCR
СА (нямецк. Sturmabteilungen 'штурмавыя аддзелы'), ваенізаваныя злучэньні ў фашысцкай Нямеччыне.
Садоўскі Ян, беларускі навуковец, дасьледнік творчасьці Ф. Скарыны, грамадзкі дзеяч у Канадзе. Сярэднюю аду-
кацыю атрымаў у Лёндане, скончыў Лёнданскі й Рымскі Ўнівэрсытэты ў галіне славістыкі. Прафэсар расейскай мовы й літаратуры Каралеўскага Ўнівэрсытэту ў Кінгстане (Антарыё, Канада). Аўтар артыкулаў зь беларускае бібліяграфіі, гісторыі, літаратуры, мовы. Аўтар манаграфіі «Byelorussians in Canada» («Беларусы ў Канадзе»),
Сажыч Язэп (нар. 1917), беларускі вайсковы й грамадзкі дзеяч. Падчас нямецкай акупацыі займаўся стварэньнем беларускіх збройных фармаваньняў на Наваградчыне. 3 1944 на эміграцыі. У 1982—97 старшыня Рады БНР.
Салавей Алесь (сапр. Альфрэд Радзюк; 1922—78), беларускі паэт. Падчас нямецкай акупацыі працаваў у беларускай адміністрацыі; з 1942 у Рызе, намесьнік галоўнага рэдактара часопіса «Новы шлях». 3 1944 на эміграцыі; жыў у Зальцбургу (Аўстрыя), дзе ўдзельнічаў у выданьні часопіса «Пагоня». У 1948 выехаў у Аўстралію.
КНІГІ ОНЛАЙН
