КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Кал і ранічкай я падыходзіў да агароджы, каб адкінуць жэрдкі і выпусціць іх на чарговы выпас, яны выбягалі мне насустрач, абступалі, клалі галаву на грудзі, мяккімі губамі церабілі мае вушы — выказвалі сваю любоў і дружбу. Прыемна было бачыць, як жывая, імклівая рака чулых і трапяткіх істотаў цячэ перад табой, выстукваючы дзесяткамі капытоў вечны рытм жыцця. Было цяжка да слёз з імі расставацца. Пазней мне, пасталеламу на два-тры гады, даверылі парку коней, якія лічыліся пастаянна «маімі», за якіх я адказваў, на якіх я працаваў у калгасе. I зноў ішла «прыцірка», без якой немагчымы нармальныя адносіны паміж чалавекам і жывёлай. Коні па маіх паводзінах, па голасе распазнавалі мой настрой і адпаведна сябе паводзілі — то паслухмяна, то наравіста... Але была ў нас адна кабыла, якую звал і Мухай. Чорная, ажно блішчэла, гладкая, стройная, прыгожая — не адарваць вачэй! A вось характар — нібы вулкан, з якога ўвесь час вылятае агонь. Да яе баяўся падысці нават конюх. А конюх — гэта ж бацька родны для коней, бо корміць, стойла чысціць — даглядае. Былі выпадкі, калі конюх захворваў, тады брыгадзір часова давяраў гэтую пасаду мне. Я з задавальненнем выконваў свае абавязкі. Бяру, бывала, ахапак сена ці канюшыны, падыходжу да стойла, а конь ужо сустракае, цягнецца губамі да сена, скубе з ахапка. Я, як сапраўдны конюх, несярдзіта чытаю натацыю: «Павярніся, каб цябе...» Конь дае прайсці да драбінак, за якія закідваю сена, паварочваецца за мной і пачынае смачна хрумсцець, а я нясу гэткую ж порцыю ў наступнае стойла. Сена ж для Мухі нясу не ў ахапку, а на вілах ды на выцягнутых руках, бо тая робіцца лютай пры маім набліжэнні — вочы гараць агнём, уся дрыжыць. Прыходзілася кідаць сена на праходзе ля стойла, бо Муха так давала капытамі па жэрдках, што ад іх ляцелі трэскі, як з-пад сякеры. А яна ж была такая прыгожая! Як мне хацелася хоць раз пагладзіць яе ці дакрануцца! I вось нарэшце, як кажуць, найшла каса на камень. У нашу Карпілаўку заляцелі чарговыя «парушынкі» — бедныя, з невядомага край-свету людзі — Курт з жонкай. Прозвішча яго паказалася нам непрывычным і дзікім. Ды і сам ён выглядаў страшна і дзіка. Кручкаваты нос надаваў ягонаму твару драпежнасць і бязлітаснасць, а вочы рабілі яго свірэпым. У яго было толькі адно вока, а другое — шкляное, але цяжка было сказаць, якое з іх страшней блішчэла. Жонка ж яго была настолькі ціхая, што за той час, што «парушынкі» жылі ў Карпілаўцы, ніхто не чуў ад яе ні слова. Вось гэтаму Курту брыгадзір з палёгкай і задавальненнем даў парку коней, у якой была Муха. Раніцай наступнага дня, на нарадзе, усе разявілі раты і не дыхалі — што ж будзе? A адбылося ўсё настолькі нечакана, што мы не паспелі і раты закрыць. Курт падышоў да стойла, каб адкінуць жэрдкі і надзець на кабылу аброць, але тая крутнулася задам і пачала ярасна брыкацца. Тут Курт як бліснуў сваімі страшэннымі вачыма, як крутнуў кручкаватым носам ды як гыкнуў нейкім нечалавечым голасам —мы ажно прыселі, хоць на нас аброць надзявай. Затым Курт смела адкінуў завалы і рашуча ўвайшоў у стойла, гыкнуўшы яшчэ некалькі разоў. Муха, здавалася, гатовая была выскачыць з уласнай шкуры — уся дрыжыць, перабірае нагамі, вочы наліліся крывёй, але ўсё ж дазваляе Курту накінуць на сябе аброць. I як ні вытанцоўвала Муха, як ні кіпяцілася ад гневу і непрыступнага самалюбства—яна была пераможана. Потым Курта можна было пачуць за некалькі вёрстаў, бо, прабачце за параўнанне, сам Бог на сваёй калясніцы не нарабіў бы столькі грукату, колькі яго рабіў Курт, несучыся, не разбіраючы дарогі, на запрэжаных двух конях, адна з якіх была Муха. He было б шчасця —ды няшчасце памагло... Так. Думаю, што не доўга пражыла б прыгажуня Муха ў сваёй непадступнасці, бо ў калгасе ад конскай прыгажосці мала карысці. Конь павінен працаваць, цягнуць да смерці лямку. Пайшла б яна «пад нож», не завітай у яе лёс той Курт, які пераламаў характар Мухі і гэтым даў ёй магчымасць пражыць свой конскі век у працы і да старасці. НЕБЯСПЕЧНАЯ ДРЫГВА Запрог я кабылку, паклаў на бакавінкі падводы дошчачку-сядзенне, узяў дубец у рукі і падаўся праз Гарэлы лес аж да Харужанцаў. Там, у балоцістай нізіне, расце цудоўны белы мох. Без такога моху — ні хатку, ні хлявок не пабудуеш. Еду, пацмокваю на кабылку, аб’язджаю лужы, любуюся навакольнай прыгажосцю — ну пан, ды і толькі! Побач з кабылкай бяжыць яе ўжо даволі велікаваты сынок — Казбек. Прыехаў я да балотца, кінуў кабылцы сена, каб яна не сумавала, а сам — за вілы і давай ірваць мох. Прыемная гэта справа — мох доўгі, чысцюткі, смачна пахне. Праўда, цяжкаваты, як возьмеш на вілы, бо ў той дажджлівы год быў «з галавой» зал іты вадой. Накладзеш яго на падводу, а з яго вада цячэ, як з рэшата, аж да самай вёскі. Да белага моху, увогуле, трэба ставіцца з павагай і ўдзячнасцю. I не толькі таму, што ён паслухмяна кладзецца між бярвенцамі, каб чалавеку ці жывёле цяплей і ўтульней было ў будыніне. Хаця і за гэта яму дзякуй! У час вайны ён быў надзейным памочнікам партызанскіх дактароў. Лекаў і бінтоў катастрафічна не хапала, а раненых, якім тэрмінова трэба было ісці «пад нож» — на аперацыю, хапала. Вось тады і выручаў людзей белы мох. Аказваецца, ён не толькі стэрыльны, але і спрыяе хутчэйшаму загойванню раны. Вось з такімі ўдзячнымі думкамі дзяру я мох, падношу да падводы, на душы спакойна. I раптам спакой душы імгненна парушыла думка: «А дзе ж Казбек?» Я — тут, кабыла — тут, мы з ёй пры справе, а дзе гэты шалянец? Кінуў я вачыма ў адзін, у другі бок — і вілы вываліліся з рук. Ад Казбека засталася толькі галава і пярэднія ногі — астатняе паглынула дрыгва. Тут, у гэтай балоцістай нізіне, некалі капалі рыдлёўкамі торф. Даўно гэта было, мала хто пра гэта ведае. Тыя глыбокія кар’еры-ямы запоўніліся вадой, і з часам іх роўненька зацягнуў мох. Калі ісці праміком праз балота, можна даволі лёгка трапіць у смяротную пастку. Праўда, над гэтымі ямамі крыху святлейшага колеру мох, але Казбеку было не да колеру. Ён як бег, так і ўскочыў у яму. Падляцеў я да яго, а ён прыкладае ўсе намаганні, каб выбрацца. I чым больш ён дрыгаўся, тым хутчэй і глыбей апускаўся. Я, наколькі гэта было магчыма, супакойваю яго: — Казбечык, мілы, не хвалюйся! Я зараз нешта прыдумаю! Ён, ці выбіўся з сіл, ці зразумеў мяне, перастаў дрыгацца і толькі жаласліва глядзеў мне ў вочы. Блізка да жарэбчыка я падступіцца не мог, паспрабаваў цягнуць за пярэднюю нагу — нічога не атрымалася. Няўжо так і загіне бедная жывёла на маіх вачах? Ад падводы пачулася трывожнае ржанне. Гэта маці Казбека не разумела, чаму бачна толькі галава яе дзіцяці — адчула бяду. Раптам мяне ажно падкінула: да Харужанцаў усяго з паўвярсты — там жа людзі, яны дапамогуць! Набраў я паветра поўныя грудзі і як закрычу: — Ого-го! Людзі! Памажыце!.. Вечар быў ціхі, ясны, і мой голас, здавалася, аблятаў вакол Зямлі і вяртаўся сюды зноў. — Гэ-эй! Людз'і! Сюды! —гарлапаніўя, і... Божа мілы! Чую адказ! Чую, што і мяне пачулі! Чую, што мне адказваюць і падбадзёрваюць мяне. Хутка крыкі пачалі набліжацца, а праз некалькі хвілін я ўбачыў мужчын — хто з сякерай, хто з вяроўкай — хто з чым. Якія малайцы харужане! Прыбеглі і крыху расчараваліся: — Вось табе й на! А мы ж думалі, што чалавек трапіў у гэтаепекла!.. ’ Накінулі вяроўку на ногі жарэбчыку, паднапнуліся, пацягнулі — Казбек зразумеў, што і ён павінен дапамагаць, пачаў кідацца з апошніх сіл—і вось ён на волі! Стаіць шчаслівы, пафырквае ды абтрасае з бакоў ваду і слізкую балотную ціну. Выратальнікі, знаёмыя харужанскія мужчыны, задымілі цыгаркамі і расказалі, што аднойчы з гэтагаж месца пачулі таксама крыкі аб дапамозе. Прыбеглі, а з ціны тырчыць галава не жарабяці, а чалавека. Тады нейкі паляўнічы шыбаваў праз балотца і шугануў у яміну. Прыбеглі своечасова, бо пачынала хавацца ў багну і ягоная «макаўка». Назад я ехаў усхваляваны, і мне падалося, што ўсё жыццё я спрабую выкараскацца з нейкай дрыгвы і толькі галава мая пакуль вытыркае з чаднага балота. ПШТЫК Жыў некалі ў нашай вёсцы Васіль (чамусыці мянушку яму далі — Пштык). Жыў бядней самага беднага чалавека — нічога ў яго не было, акрамя хаты ды голых куткоў у ёй. Жонка яго памерла даўно, дзяцей у іх не было, вось Васіль і дажываў век «нашчака» — ні парасяці, ні курыцы, ні бульбінкі... У гэткага бедака, пэўна, і мыш павесіцца ў кладоўцы. I хоць галеча была відавочнай, Васіль старанна хаваў яе ад чужога вока. Але як схаваеш схуднелы твар з глыбока запалымі вачыма ці драныя-перадраныя лахманы, што звісалі з ягоных плячэй ды ног? Прыходзіла нядзелька. Вяскоўцы мыліся, прыбіраліся і, паснедаўшы, выходзілі ў вольны час да варотцаў ці зусім на вуліцу, каб «на людзей паглядзець ды сябе паказаць». Падыходзіў да сваіх варотцаў і Васіль. Клаў рукі на плот і перакідваўся словам-другім з тымі, хто прашпацыроўваў ад хаты да хаты. Але Васіль не проста выходзіў да варотцаў, а з хітрацой, з форсам. I хоць снедаў ён хутчэй за ўсё скарынкай з вадой, але пасля «снедання» даставаў схаваную для такога выпадку скварачку, якой густа намазваў вакол рота — і пад носам, і бараду, і шчокі. Вось з такім бліскучым тварам Васіль стаяў ля вуліцы, абапёршыся на плот. Стаяў і чакаў аднавяскоўцаў. Тыя спачатку клявалі на Васілёву нажыўку: — Што гэта, Васіль, у цябе ўвесь твар у тлушчы? Васіль «абураўся» і хуценька праводзіў рукой пад носам, але так, каб не сцерці намазку, і гаварыў: — А-а, ліха на маю галаву! Гэта ж я толькі што мацання наеўся ды не паспеў выцерціся!.. Наступны аднавясковец задаваў тое ж пытанне і чуў той жа адказ... Так і памёр ён — голы і галодны, але з высока ўзнятай галавой. ОЙ, БОР... БОР... Калі вы накіруецеся з Мінска па Даўгінаўскаму шляху, то за Жукаўкай, не даязджаючы вярсты да Карпілаўкі, пачынаецца з правага боку прыгожы бор — сасна да сасны, быццам падбіраў нехта. Убачыце яго і зачаруецеся! А колькі ж у гэтым бары было калісьці грыбоў — лісіц, махавікоў, таўстух, сыраежак і, канечне ж,— баравікоў, чорнагаловых і важных. Мы, карпілаўцы, хадзілі па грыбы толькі ў бор, гэта ж — пад бокам, крок ступіш і — наступаеш баравіку на галаву. А з самага краю бору, бліжэй да вёскі, рос малады сасоннік, а ў ім казлякоў, як камароў майскім вечарам,— аж кішыць...