КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Ён мне загадвае ехаць у горад... А што я там буду рабіць, шукаць пяты вугал? 3 кім загавару? 3 нявесткай? 3 сынам? Чакай! Толькі гыркаць будуць ды ротзатыкаць... Не!.. Тутя і з сабакам нагаваруся, і жонцы вушы намазолю, і сам сабе што хачу, тое і пляту... Тут я вольны чалавек... Нарэшце фотакарткі раскладзены, і стары паволі пераводзіў вочы з адной на другую. «Нагуляўшыся» вачыма па мінулым, ён, як заўсёды, узяў у рукі сямейны фотаздымак. — Колькі ж гэта гадоў прайшло з тае пары? — спытаўся дзед, хоць добра ведаў колькі, бо гэта ж пытанне задаваў сабе і ўчора, і тыдзень, і месяц назад... На аматарскім фотаздымку былі ўсе разам — і дзеці, і ўнукі, і жонка, якой заставалася жыць яшчэ чатырнаццаць гадоў. A сабраліся ўсе, каб адзначыць ягоныя, старога, семдзесят год. Колькі было слоў і пацалункаў! Колькі было смеху і тлуму! Здавалася, вечнажыві і не памірай. «Ці не таму,— падумаў стары,— што мелася малако, сала ды яйкі? Няўжо кавалак сала даражэй за чалавека? Але ці ж у нас адных такое ліха падкруцілася? Вунь — і б’юць, і душаць бацькоў дзеці. Нашы хоць за горла не бралі — адцураліся, і ўсё. Зніклі, як і не было... I за гэта дзякуй...» «А тут, на гэтай фотакартцы,— пацяшаўся думкай стары,—усе вясёлыя, добрыя... А мы з жонкай тут яшчэ нічога! Толькі сталі чамусьці неяк дзіўна — збоку прыпёку... А-а, дробязь...» Паклаўшы асцярожна гэты фотаздымак, стары ўзяў картачку дачкі. Узяў і, гледзячы паверх яе, стаў блукаць у думках... «У каго яна пайшла? Здаецца, у нашай радні такіх колкіх на язык і цвёрдых на сэрца не было. Раскрые рот — дык можна на падводзе заехаць і развярнуцца ў ім... Але на яе мы з жонкай не дужа і спадзяваліся, яна з маленства такая — такой, як тое жарабя з лысінай, і засталася...» Зноў, не гледзячы на дачку, паклаў здымак на месца і ўзяў картачку ўнукаў. Пацяплелі вочы старога, закраталася ў душы светлае пачуццё. — Залатыя мае ўнукі! — звярнуўся да іх дзед.— Вось хто імкнуўся да мяне на ўсё лета, хоць на хлеб і ваду, толькі б быць у дзеда... Але радзей і радзей вас прывозілі, а потым, відаць, зусім забаранілі і думаць пра дзеда... Некалі вы шмат чаго зразумееце... Дасць Бог, зразумееце... Перабіраў бы дзед фотаздымкі і далей, але стомленасць ацяжарыла павекі, нейкі туман паплыў над фотаздымкамі, і галава старога паволі апусцілася на стол, дзе ляжала самае дарагое — яго мінулае... Раніцай аднавяскоўцы з суседніх хатаў пачулі студзіўшае кроў скавытанне сабакі ля дзедавага ганка. Адчынілі дзверы ў хату і ўбачылі старога, які сядзеў за сталом, паклаўшы галаву на фотаздымкі. 3 фотакарткі, якую сціскалі вузлаватыя палыды дзеда, пяшчотна ўсміхаліся яго ўнукі... Ля ганка жаласліва выў, перажыўшы свайго гаспадара, стары спушчаны з ланцуга сабака. МЯДОВАЕ ЗНАЁМСТВА Антось служыў у арміі апошні год. Нават не служыў — даслужваў, бо заставаліся лічаныя дні. Што і казаць: дэмбель — на носе, салдат — на чамадане. Той, хто служыў,— ведае, што гэта за апошнія дні і ночы. Здаецца, што час спыніўся і стаіць як укопаны. Душа — ужо дома, і толькі цела працягвае насіць салдацкую форму — даслужвае. Калі сказаць, што Антося чакала дома штосьці незвычайнае,— дык не! Бацькі, канешне, справа святая, але да бацькоў паспеецца — не маленькі, дзякуй Богу. Дзяўчыны, якая б сохла па ім,—да арміі не займеў. Але сядзела ў салдацкай душы стрэмка, якая парола і калола і не давала яму спакою. Гэта стрэмка — незнаёмая дзяўчына, сястра яго аднапалчаніна Міхася, які і звёў праз пошту Антося з Алесяй. Антось паслаў ёй сваю фотакартку, яна яму — сваю, вось і ўся немудрагелістая камбінацыя. Але з такой немудрагелістасці часцяком вырастае такая закавыка, што і не прысніш часам. Мястэчка, дзе жыла тая знаёмая-незнаёмая Алеся, знаходзілася ад Антосевай вёскі не дужа далёка —вёрстаў з дзесяць, таму Антось, нарэшце вярнуўшыся дамоў, прагнуў хутчэй дапяць туды і асабіста пазнаёміцца. Адна справа — фотакартка, на якой толькі галава відаць, другая — жывы чалавек. Можа, у яе, не дай Бог, ногі крывыя або зусім толькі адна нага. Не-е! Трэба праверыць! Твар-то ўяе вельмі прыгожы, прыемны, а вось што там ніжэй?.. Антось не вытрымаў і расказаў маці, што заўтра хоча махнуць на аўтобусе да той загадкавай Алесі. Маці захвалявалася, замітусілася і «прышпіліла» да гэтай хвалюючай весткі бацьку. Бацька па-мужчынску ўзважыў сітуацыю і кажа: — Нягодна, сынок, першы раз ехаць да чужых людзей з пустымі рукамі. Вазьмі хоць нашага мёду, няхай ведаюць, што мы не гультаі — пчол маем! Антось пачаў аднеквацца: — Я ж не ў сваты еду! Толькі гляну на яе, пагутару крыху і —дамоў... Падумаюць яшчэ, што падкупляю... Маці заступілася за бацьку: — Вазьмі, сынок, мёд! Добрая гэта прыкмета—знаёмства пры мёдзе! Дасць Бог — жыццё будзе салодкім!.. Антось не ўстаяў перад націскам бацькоў і згадзіўся: — Добра! Рыхтуйце на раніцу мёд! Ноч прайшла марудна — не спалася хлопцу. Стрэмка ў душы напамінала пра сябе. «Няўжо я завочна закахаўся?!» — думаў Антось. Пад раніцу ўдалося прыдрамнуць, але з першымі сонечнымі промнямі Антось быў на нагах, як штык. Бацькі ўжо не спалі. Хуценька паснедаўшы, Антось падняўся з-за стала: — Давайце ваш мёд — пакачу да сваіх прыгод! — Каці! Каці! —у адзін голас сказалі бацькі. — А вось і мядок! — і бацька паказаў на лаву, дзе стаяла эмаліраванае вядро, акуратна абвязанае прыгожым ручніком. — Вядро-о? — не ўтрымаўся Антось.— Цэлае вядро?.. Вы што?!. — Нічога! Нічога! — спакойна сказала маці. — Няхай не думаюць, што мы скнары! Бацька дадаў: — He везці ж табе паўлітровы слоік... Антось падняў вядро: — Ого! Яно ж мне рукі адарве!.. — Нічога! Нічога! — у той жа танальнасці працягвала маці.— Малады! Дужы! Аўтобус давязе да мястэчка, атам — з рукі ў руку — і данясеш. Антось уздыхнуў, узяў вядро і пакрочыў да аўтобуса... Быў цудоўны восеньскі дзень. Сонца прыгравала па-летняму. Настрой у Антося быў вясновы. Аўтобус прабег дзесяць кіламетраў хутка, і Антось апынуўся на аўтавакзале, дзе сэрца яго затахкала мацней і часцей. Спытаўшыся ў нейкага мужчыны, дзе патрэбная яму вуліца, Антось паджгаў у той бок, перакідваючы з рукі ў руку цяжкое вядро. Раптам праз вуліцу нехта крыкнуў: — Антось? Ты?! Антось зірнуў у той бок. Да яго радасна бег Толік, з якім разам служылі ў адной роце. — Толік! Вось дык радасць! — усклікнуў Антось. Салдацкае сяброўства і братэрства яшчэ моцна жыло ў душы нядаўніх аднапалчан. — Ты адкуль?!. — А ты як?!. — А я тут жыву! — адказаў Толік.— Пакуль нідзе не працую, балдзею пасля дэмбелю! — I я балдзею! — выпаліў Антось. — А што ты з вядром? — запытаўся ў Антося сябар. Антось збянтэжыўся, шукаў, што адказаць... — Ды што мы пра пустое?! Гэта ж трэба адзначыць! Дэмбель! Свабода! — не ўнімаўся Толік. Антось яшчэ больш збянтэжыўся: як бы адкруціцца? Ён жа едзе да дзяўчыны... А з другога боку — такая сустрэча! Дэмбель! Свабода! Антось адкінуў сумненні, запаліўся ўвесь: — Давай! Грэх не адзначыць! Толькі дзе возьмем «паліва»? — Ты што! — усклікнуў Толік.— Сёння гэта прадаецца на кожным вуглу! Вунь і крама! Сябры зайшлі ў краму. Там, акрамя спіртнога, нічога не было. Узяўшы кожны па бутэльцы гарэлкі, хлопцы выйшлі на вуліцу. — А чым загрызём? — спытаўся Антось. Толік падумаў і кажа: — За тым паваротам — хлебная крама... Да гастранома — далекавата... Антось схамянуўся: — Дык вось жа мёд! Цэлае вядро! Хлеб і мёд — закусь, трымайся за неба! Купіўшы бохан хлеба і батон, сябры накіраваліся на зялёны, парослы кустамі выган. — Вось тут, на зялёным дыване,— ні табе камандзіраў, ні табе начальнікаў! Свабода! — радаваліся сябры. Уладкаваўшыся, усеўшыся, пачалі пакрысе адпіваць з рыльца гарэлку, мачаць хлеб і батон у мёд. — Вось гэта жыццё!.. — Гэта табе не казарма!.. — Вольныя, як тыя птушкі!.. — Яшчэ вальней!.. — Глынём? — Аяк жа!.. «Банкет» працягваўся, але аднекуль пачалі злятацца пчолы. Восенню, перад зімоўкай, яны асабліва ласыя да мёду, здольны нават на крадзеж... А тут гатовенькі! Цэлае вядро! Спачатку сябры не звярталі на іх увагі, але пчолы ўсё прыбывалі і прыбывалі. Яны ліплі да вядра, садзіліся на рукі, лезлі ў вочы — ім не падабаўся смурод гарэлкі. Тады хлопцы пачалі іх адганяць, нават біць і душыць. To на шчацэ прыдушаць, то на лбе прыціснуць. А прыціснутая пчала, перад тым як загінуць, паспявае ткнуць джала. Вось п’яныя хлопцы і не заўважылі, як нахапаліся пчаліных укусаў. Адна пчала ўскочыла нават у рот Антосю, калі ён не- шта гаварыў, і паспела куснуць яго за язык. Гэта перапоўніла . чашу сябравага цярпення, і яны пачалі збірацца. — Добра, што мы паспелі апусташыць тару! — сказаў, махаючы рукамі, Антось. — Хутчэй завяжы вядро! Можа, адчэпяцца! — амаль закрычаў Толік. Сябры сабраліся, выцерлі травой ліпкія ад мёду рукі і пакрочылі прэч ад гэтага месца. Але пчолы ад іх не адставалі — гулі над галовамі цэлым роем. На развітанне Толік чыркнуў на паперы свой адрас сябру, і Антось, хістаючыся, пакрочыў да Алесі — бліжэй знаёміцца. Пчолы, чуючы ў вядры мёд, спраўна гулі над галавой, поўзалі па ліпкай пасудзіне. Антосю падалося, што сонечны дзень паступова пачаў цямнець. Усё навакольнае бачылася як праз туман, нібы праз шчылінку. Твар гарэў, язык пякло, ён патаўсцеў. Ён падумаў: «Свежае паветра і гарэлка — вось твар і гарыць! Пройдзе!» А вось і патрэбны нумар дома. Антось, хоць і праз туман, заўважыў — дом добры! Пастукаўся ў дзверы. Чуе: «Заходзьце!» Хлопец пераступіў цераз парог і апынуўся ў хаце. Зноў жа праз туман убачыў сярэдніх год жанчыну. «Здравія жадаю!» — хацеў па-вайсковаму адрапартаваць Антось, але языку было цесна ў роце, і атрымалася: — Зд-друя жад-дую!.. — Што? — запыталася жанчына.— Што вам трэба? Антось напружыўся з апошніх сіл і выціснуў: — Аль... Ал-л-лесю!.. — Якую яшчэ Алесю? Навошта вам Алеся? Ідзіце адсюль! Адчыніліся дзверы, і з другой паловы хаты выйшла прыгожая дзяўчына. Антось пахіснуўся ад нечаканасці. Якая прыгожая! Гэтаж Алеся! I ногі не крывыя. I абедзве на месцы! Антось праз расчыненыя дзверы ўбачыў на стале ў другім пакоі сваю фотакартку. Ён ад радасці паспрабаваў кінуцца да дзяўчыны: — Аль... Ал... Але... — Што вам трэба? — жахнулася дзяўчына. — Я вас не ведаю і ведаць не жадаю.