КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Трэба ж верыць у шчасце, Колік. ДЗЕТАЧКА МАЯ... Бач, дзетачка, чужыя ўнучкі вось размаўляюць са мной, бабцяй называюць, а свае, што ад маленькіх гадавала, перавівала, карміла, як на чужую цяпер глядзяць, а, можа, нават і горш! Куплюцукру, кавы, кашы, кавалачак сала то чалавек пракорміцца, часад часу вераб’я ці коціка пачастуе. Сам з’ясі, бы той верабей. Нашто сіла старому? От, толькі б хапіла дацягнуцца да магілкі, каб не псрашкаджаць людзям... Найгорш, калі чалавск зусім апусціцца, не памые, не папрача па сабс. Што тут ужо казаць пра якую працу, дзетачка мая. Я стараюся яшчэ крышку памагаць, зелле вырву ў гародзе, пазбіраю бульбу, снапок які звяжу. На гэта яшчэ сілы хопіць. I каб шчэ прыадзсцца ахайна, каб чысценькія, дзстачка, хустачка, хвартух, каб як у людзсй было, каб вачэй не муляць ім сваім выглядам!.. Сваіх дзяцей пагадавала, павысылала па ўсім краі, наймалодшы застаўся на гаспадарцы, ажаніўся, і дзеткі ягоўжо выраслі... Дзе мне цяпер па Варшавах, Шчэцінах цягаць старыя косткі, дзе мне таўчыся па вагонах, дзетачка! Ды чаму ж не, бывала я ў сваіх сыноў. У камяніцах, у блоках жывуць, на паверхах. Кварталы такія, што дрэўца малснькага не ўбачыш! Сяду, бывала, на лавачцы, гляну ўверх толькі вокны зіхацяць, усё, здаецца, хіліцца, рухне табе на галаву, духота, смурод, дзеці верашчаць, таўкуцца на гарачым асфальце, у мулкім пясочку. Гарадскія мас ўнучкі добрыя, паслухмяныя, дужа добрыя для мяне, ды што ж, у горадзе час плыве не так, як у нас, на вёсцы; усе бегаюць, як у мурашніку. У маіх унучкаў сваё жыццё. Хаця, бывае, хутчэй яны прыбягуцьда мяне, чым да бацькі з маткай. Але ў мянс ёсць яшчэ ўнучачкі і тут, у вёсцы, родненькія... Устыдаюцца да бабкі «бабка» гукнуць ці хоць «дзень добры» сказаць, стаяць пад крамай, піва п’юць ды папіросы смаляць. Дзетачка, зігзагай ходзяць, роднуюмову плюгавяць. Калі яны такімі павырасталі, што такое з імі зрабілася?! Эх, дзетачка! Чалавек адзін, як той палец, дажывае век. Дрыпае ўжо толькі, няма куды спяшаць. I задумаешся над сваім жыццём і ўсяго твару Божага. Раскажу табе адну гісторыю, сэрца дрыжыць мне яшчэ, як успомню. Наварыла я кашы, прыскварыла, наелася, ды колькі я з’есці магу... Паставіла я кашу на печ. А ў мяне ў хаце пацук жыў, усё шнырыў, паўгалодны, бо што ў мяне за збыткі нават для пацука, дзетка! Наеўся пацук мае салёнае кашы, улез у вядро, піў, піў, ды там і акалеў. Пэўна, страшна яму там было гінуць поцемкі, выскачыць не мог, вядро высокае. Ну, добра што грызун не лазіць ужо па хаце, посуд не таўчэ, не шамаціць шпалерамі, а ўсё-ткі шкада яго, жыць жа хацеў! У жывёлак і так жыццё кароткае. Калі старэеш, звочыш такія падрабязнасці, што і не заўважаў раней, заняты бсгатнёю, работаю, а цяпер кожную траўку, камарыка прыкмеціш, хоць зрок слабы. I падумаеш, колькі ты хвілін страціў, дзетачка мая! Такі свет прыгожы, светлы, чуеш ён нават і называецца падобна: свет. I тым больш горка робіцца на душы, калі ты адзінокі, нс маеш з кім усім дабром свае душы падзяліцца. Многа ж чалавек пабачыў, дзетачка! ПРАЗЯБЛЫ ХЛОПЧЫК Мая мама добрая, не б’е мяне! сказаў мне Лёнік, малы худзенькі хлопчык, на выгляд гадоў 11-12. Яму было ўжо за 14, аб чым я ведала са студэнцкай педагагічнай практыкі ў зяўроваччанскай школе. Лёнік вучыўся яшчэ ў шостым класе. Паўтараў яго. Пераехаў жыць у горад, і цяжка яму прызвычаіцца... A цяпер вось едзе да бабулі, у вёску. Чаму ў гэты зімовы марозны дзень ён без шапкі? Шалее мяцеліца, а ён худыя чырвоныя рукі хавае ў кароткія рукавы тонкага курціка. Дайце мне хоць адну рукавіцу, a то ўжо рук не чую. Вазьмі і шалік, але і галаву ім захутай. Што я, баба, каб шалік на галаве насіць?! He саромся, ніхто тут на цябе глядзець не будзе, кожны спяшаецца на свой цягнік. Лёнік шмаргануў носам, аблупленым ад выцірання цвёрдай мокрай хустачкай. Мы селі ў вагон. Лёнік ехаў без білета. Адразу са школы выбег. А, можа, я дам яму грошай на білет?.. А, можа, кандуктар яго не заўважыць? Яго ведаюць чыгуначнікі і «сакісты», даволі часта ўцякае да бабулі, і некаторыя думаюць, што ў яго месячны білет, і не пытаюцца. Лёнік скінуў з плячэй абшарпаны ранец. Выняў кавалак хлеба, пачаў жаваць. Нудна ў школе паўтараць шосты клас. Але што зробіш? Настаўнікі заўзяліся. Пэўна таму, што такі, як ён, ім непатрэбны. Ці кінуў біцца? А што, мелі яго далей калегі лупцаваць? He Лёнікава віна, штобацькі яго падкідаюць бабулі, і што людзі аб яго маме рознас гавораць. Мая мама добрая, мяне не б’е, заступаецца... Бацькі Лёніка пазнаёміліся на забаве. 3 вялікага кахання хутка паявіўся Лёнік. I кахалі ж адно другога заўсёды, і ад гэтага мілавання так біліся! Разыходзіліся, мірыліся, ехалі разам «у свет», каб пасварыцца на наступнай станцыі. Лёніка гадавала бабуля. I калі ўжо забралі яго да сябе ў горад, да малюсенькага нанятага пакойчыка, хлопчык уцякаў на вёску. Маці прападала тыднямі. У місках кісла намочана пасцель, летам аж кішэла там ад чэрвяў мух. He піла страшна многа, але добрую кампанію любіла. Сцяпана няма, то чаго сядзець самотна ў хаце? Добра, што Лёнік у яе адзін не прападзе, калі абеду не будзе, кавалак хлеба сам возьме ды з’есць. He прапаў дагэтуль, то нічога з ім не будзе, такі жывучы! Бацька, пасля кароткага захаплення, што ў яго ёсць сын, перастаў звяртаць на яго ўвагу. Добра, што не чапаў. Чым больш падрастаў Лёнік, тым больш Сцяпан заўважаў, што гэта «не ягосын»малы быў вельміпадобны на маці. А таткі ніколі няма ў хаце. Ён працуе, далёка. Часам да бабкі прыязджае, мяса бярэ. Ён добры... Мама добрая, не б’е мяне. Гэта ўсё няпраўда, што яна кепская!.. Сцяпан пачаў жыць з іншай кабетай. Патрабаваў цяпла, спакою, парадку ў хаце, ахайнасці... Ганна засталася адна з сынам, з няўменнем гаспадарыць, кіраваць сваім жыццём. Піла ўсё больш. Новыя «таткі» не вельмі падыходзілі хлопчыку, хаця часам, па-мужчынску, частавалі яго гарэлкай і цыгарэтамі. Маці са сваім кожным новым сябрам уладкоўвалася ў пакойчыку, а Лёнік бегаў па двары, ішоў у лес, на вуліцу або ехаў да бабулі 30 кіламетраў цягніком. Дзесьці трэба было падзецца... Вось і сёння ён адразу са школы едзе ў Зяўровачку. Новы дзядзька раніцай падняў калматую, дымячую перагарам галаву з суседняга ложка і сказаў: -С...тысукінсын, кабя цябетут не бачыў, атокачаргу піхну ў каплех! Ганка, звядзі гэта чортава насенне, бо мяне тут не ўбачыш! Дужа ён мяне дражніць. Выбірай! Лёніку пад горла падышоў горкі камяк. 3 жалю да маці, якая моўчкі глядзела з-над бруднай коўдры, падцягнутай пад бараду. Схапіў свой ранец і пабег, галодны, у школу. Чакаў пад дзвярыма школы дзве гадзіны, у прыцемках, пакуль не ўпусціла яго прыбіральшчыца. Яна Лёніку і дала хлеба. А што мне сёння зрабіць, калі зайду да бабулі? Крычаць на мяне, пэўна, будзе. He дай Бог, наб’е! Яна ўжо не можа цярпець маіх бацькоў. Ну, і мяне, пэўна, таксама. Але яна мяне кахае. Толькі дзялоў мае сваіх, а яшчэ я на яе галаве. Бабця плача... Лёнік высмаркаўся ў рукаў. Зайду цяпер дахаты, бабця будзс якраз даіць карову... Я хутка забягу ў хату, кіну вопратку і скочу пад пярыну. Я хворы, бабця мянс пашкадуе... Ужо сцямнела, калі мы дайшлі да вёскі. Тады я апошні раз бачыла Лёніка. Праз два гады, якраз у разгар вясны (ужо выплывала жыта) мне сказалі, што Лёнік павесіўся. Маці выгнала яго з дому злодзей ёй непатрэбны. Адна бабуля, татава маці, калі Лёнік паявіўся на яе падворку, каб прасіць дапамогі, сказала, каб урэшце адчапіўся ад яе і ад яе сына, у якога цяпер іншая, парадачная сям’я. А бабулька Тэкля, якая яго заўсёды шкадавала, а якую ён цяпер абакраў, у якой ад сораму і жалю амаль не разарвалася сэрца, забараніла яму пераступіць нават веснічкі. Жыта выплывала за клунямі. Там расце старая груша, якую даўно мелі зрэзаць, бо не дае ні выгадна араць поле трактарам, ні жніваваць. Там знайшлі Лёніка, безабароннага, заўсёды празяблага хлопчыка. СЛАНЕЧНІК Якая ж я рада, што буслы аблюбавалі нашу клуню! Глянь, Лілечка, якое кастрабатае гняздо. Калі б ведала, што паселяцца, сказала б Васькавым хлопцам, каб зацягнулі кола ад ровара на шчыт, паказала пальцам на старую клуню баба Фруза. Баба Фруза не была роднай Лільчынай бабай, а нават не сястрой бабы ці дзеда. Баба Фруза нарадзіла цёцю Марысю, найлепшую сяброўку Лільчынай маці. Родных дзядоў у дзяўчыны не было ўжо ў жывых, маці з’ехала ў Амерыку, бацькі Лілька і не всдала кінуў яе маці цяжарнай паненкай, хоць, кажуць, вялікае каханне ў іх было, на цэлую ваколіцу. Цёця Марыся, як ніхто ў Малашках, дапамагала сяброўцы сардэчнай падтрымкай. He толькі добрым словам. 3 псршай выплаты (працавала ў вясковай краме) накупіла маленькай Лільцы столькі каптанчыкаў і паўзункоў, што хапіла б на тузін такіх безабаронных крышынак. I потым спагадлівая цёця не шкадавала ні часу, ні грошай, хаця на вёсцы з грашом не было найлягчэй. Маці з Лількай выехала тады ў Беласток, працавала ў дзіцячым садзіку, гадавала малую. Каханы Тадзік не паказаўся ніколі. Лілька ўсе вакацыі, хоць па пару тыдняў, праводзіла ў цёці Марысі ды бабы Фрузы. Нават калі стала студэнткай, заўсёды знайшла хвіліну хоць заглянуць на падворак, заценены старымі сакорамі, ліпамі і клёнамі. Цёця Марыся часта хварэла і, бывала, якраз у летні час трэба было даглядаць бабу Фрузу. Бабу ўсе любілі і паважалі, і дапамагчы ніколі не былі супраць, але ў Малашках пазаставаліся амаль усе такія ж нядужыя старэчы, як і баба Фруза. Пані Крыся, сястра ПЦК, шмат мела з імі працы. Калі паяўлялася Лілька, пані Крыся, папіўшы гарбаты з мілай дзяўчынай, з чыстым сумленнем бегла да іншых сваіх падапечных. Лілька ў парватых джынсавых портачках і выгарэўшай маечцы, у хустачцы над узмакрэлым ілбом, бралася за падлогі, вокны, бялізну. Салёная раса сыпалася на вочы, а дзяўчына, напяваючы «Харашуху», улюбёнуюпеснюбабы Фрузы, увіхалася па хаце. Зямлі ў бабы Фрузы не было шмат ужо даўно аддала свой кавалак дзяржаве за пенсію; мела толькі дагледжаны агарод, разбіты на тлустай урадлівай зямлі за хатаю, з вялізнымі гарбузамі, рослымі сланечнікамі, цёмназялёным кропам вышэй чалавека, шурпатымі доўгімі гуркамі, надзіва павыкручваныміў карэнні, як які жэньшэнь, морквамі... Толькі памідоры тут не надта ўдаваліся амаль увесь сок ішоў у моцнае голле і буйны лісток, а плады, маленькія і паморшчаныя, ледзь выспявалі, і трэба было іх збіраць з карча ў хвартух і раскладаць на падваконніках, каб на сонцы набралі колеру ды смаку.