Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 1.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 575с.
Мінск 1983
Метэаралагічныя паказчыкі за перыяд
БАБРУЙСКАЯ СЁРЫЯ, рэгіянальнае стратыграфічнае падраздзяленне верхняга пратэразою Беларусі, адносіцца да ніжняга рыфею. Вылучана ў 1980. Уключае найб. старажытныя з вядомых на тэр. Беларусі платформавыя ўтварэнні, якія выяўлены глыбокімі гідрагеал. свідравінамі на ПдЗ Магілёўскай вобл.
Да Б. с. аднесены: ружова-шэрыя, іпэрыя кварцавыя парфіры (лучкауская свгта), знойдзеныя пад адкладамі пін~скай світы або шаровіцкай серыі ў Бабпуйску (глыб. 394—399 м) і ў в. Лучкі Глускага р-на (глыб. 534—550 м), шэрыя, часам з ружовым і зеленаватым адценцем кварцыты (мышкавіцкая світа), ускрытыя каля вёсак Мышкавічы Кіраўскага р-на (глыб. 361—381 м) і Вял. Бортнікі Бабруйскага р-на (глыб. 382— 405 м). Умоўна ўключаны ў склад Б. с. больш глыбока метамарфізаваныя кварцыты з дамешкамі кіяніту, якія ўстаноўлены на У Жыткавіцкага выступу (т. зв. бялёўская евіта). Плошча пашырэння 1 ўмовы залягання ўтварэнняў Б. с. высветлены недастаткова. бо ні адной свідравінаю яны не пройдзены на поўную магутнасць. М. В. Вераценнгкаў. БАБРУЙСКАЯ СТАНЦЫЯ ІОНЫХ НАТУРАЛІСТАУ, пазашкольная дзіцячая ўстанова, арганізацыйны і інструкцыйна-метадычны цэнтр натураліст. работы піянераў і школьнікаў горада. Засн. ў 1948. Праводзіць доследніцкую работу па біялогіі, па вывучэнню і ахове прыроды, агульнастанцыйныя і агўльнагарадскія святы (Свята кветак, Дзень птушак, Месячнік лесу і саду), конкурсы, выстаўкі, канферэнцыі, ранішнікі, аказвае метадычную дапамогу настаўнікам біялогіі па арганізацыі натураліст. работы. У 1981 на станцыі працавалі: гурткі кветкаводства, раслінаводства, садоўніцтва,
назірання па Бабруйскай метэаралагічнай
заалогіі, трусагадоўлі, сістэматыкі, пач. класаў, кіналекторый «Сябры прыроды», савет юнпатаў, школа юнната-інструктара, плодагадавальнік.
БАБРУЙСКІ ДОСЛЕДНЫ ЛЯСГАС, на тэр. Бабруйскага, Кіраўскага і Аеіповіцкага р-наў. Арганізаваны ў 1936. 10 лясніцтваў. Пл. 100,4 тыс. га, у т. л. пад лесам 89,7 тыс. га (1.1. 197&). Лясы 1-й (51,7 тыс. га) і 2-й (48,7 тыс. га) груп. Хваёвыя займаюць 57,6 %, бярозавыя 15,2, альховыя 9,2, яловыя 8,9, дубовыя 4,3, асінавыя 3,8, інш. 1 % пакрытай лесам плошчы. Маладнякоў 59,6 %, сярэднеўзроставых 28,3, прыспяваючых 9,6, спелых лясоў 2,5 %. Агульны sanae дрэвасіою 9,61 млн. м3, у т. л. спелага 0,45 млн. м3, гадавы прырост драўніны 0,32 млн. м3. Сярэднія ўзрост лясоў 31 год, банітэт I, 9, паўната дрэвастою 0,67. Штогод аб’ём лесасечнага фонду 133 тыс. м3, высечак догляду 47 тыс. м3, лесааднаўленне на пл. 523 га. На тэр. лясгаса — помнік прыроды Чыгірынскае насаджэнне каштоўных дрэўных парод. в. М. Кіслякоў.
БАБРУЙСКІ КРАЯЗНАЎЧЫ МУЗЁЙ. Засн. ў 1924. У 1981 у музеі аддзелы: гісторыі дасав. перыяду, гісторыі сав. перыяду, прыроды, 22,2 тыс. экспанатаў, плошча экспазіцыі 255 м2. У аддзеле прыроды (пл. экспазіцыі 54 м2) раздзелы: геалогія, рэльеф, карысныя выкапні, глебы, клімат і феналогія, воды, лясы, мічурынцы краю. Дэманструюцца чучалы мясц. жывёл і птушак, дыярамы «Мяшапы лес», «Бабёр і рыбы
станцыі
1
11
111
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
За год
Тэмпература паветра, СС
сярэднясутачная
-6,7
-6,1
-1,8
5, 9
13,2
16,6
18,2
16,9
12 2
6,3
0,5
—4,3
5,9
абсалютны мінімум
—37
-34
-29
— 18
—5
0
6
2
—3
-19
—27
-31
-37
абсалютны максімум
8
12
20
29
32
34
36
36
31
26
20
10
36
Тэмпература паверхні глебы, °C
сярэднясутачная
—7
—6
—2
6
16
20
22
20
13
6
0
—4
7
абсалютны мінімум
-42
-39
-31
-20
—7
—2
4
0
—4
-19
-28
-34
—42
Сярэдняя тэмпература глебы, СС
на глыбіні 0,2 м
0,2
—0,1
0,5
5,4
11,0
15,4
17,5
16,9
12,9
8,5
4,2
1,1
7,8
0,8 м
2,3
1,6
1,3
3,7
8,3
12,1
14,5
15,2
13,3
10,0
6,4
3,6
7,7
3,2 м
7,8
5,4
4,6
4,3
5,5
7,3
9,3
10,8
11,4
10,9
9,6
7,9
7,9
Сярэдняя скорасць ветру, м/с
4,2
3,9
3,9
3,6
3,4
3,3
3,1
2,8
3,0
3,3
4,1
3,9
3,5
Сярэдняя колькасць сутак з вет-
рам 15 м/с і болып
1,2
1,1
1,6
1,0
0,7
0,6
0,5
0,6
0,7
0,7
0,6
1,1
10,4
Сярэдняя адносная вільготнасць
паветра, %
87
84
78
71
66
68
70
76
80
83
88
89
78
Сярэдняя колькасць ападкаў, мм
32
27
29
41
53
72
85
75
52
42
42
36
586
Сярэдняя колькасць сутак
ясных
1,6
1,5
4,5
4,2
3,8
2,8
3,8
3,2
4,6
2,6
1,0
1,2
35
пахмурных
19,8
16,0
13,6
10,4
8,2
7,6
7,6
8,1
9,0
14,6
19,4
22,3
157
з ападкамі
19,1
16,7
14,0
11,1
11,6
11,9
13,6
13,6
13,0
12,5
16,6
19,7
173
нашых рэк». Музей вядзе лекцыйнапрапагандысцкую работу па прыродазнаўству і пытаннях аховы прыроды. За год у музеі каля 40 тыс. наведвальнікаў. б. п. Ермакоў. БАБРУЙСКІ ЛЯСНЬ'І ГАДАВАЛЬНІК, размешчаны ў Брожскім лясніцтве Вабруйскага доследнага лясгаса. Створаны ў 1980. Пл. 22,2 га. Прызначаны для вырошчвання сеянцаў і саджанцаў для стварэпня лясных культур, азелянення населеных пунктаў і дарог, замацавання яроў і пяскоў у Бабруйскім, Кіраўскім, часткова Клічаўскім і Асіповіцкім р-нах. Штогод вырошчваецца 8 млн. сеянцаў і саджанцаў.
Глебы дзярнова-падзолістыя і тарфяніста-глеевыя. Вырошчваюцца хвоя. елка. лістоўніца сібірская. дуб звычайны. бяроза бародаўчатая, клён вастралісты, ліпа драбналістая, карагана дрэвападобная, каліна бульдзенеж. глог звычайны, спірэя каліналістая, ружы.
БАБРУЙСКІ МАСІУ, тэктанічная структура крышт. фундамента ў Бабруйскім і Рагачоўскім р-нах. Вылучаны па мазаічнаму тыпу геафіз. палёў — магнітнаму і гравітацыйнаму. У цэнтр. частцы структура характарызуецца перавагай істотна-адмоўнага або слаба магнітнага поля. Б. м. авальнай формы, распасціранне субшыротнае. Даўж. 250 км, шыр. 80 км. Абмежаваны кальцавою структураю разломнага характару. Складзены пераважна з біятытавых, амфібалітавых граніта-гнейсаў, мігматытаў з падпарадкаванымі целамі амфібалітаў. Рэгіянальнае развіццё граніта-гейсаў дае магчымасць вылучаць такія структуры як гранітагнейсавыя масівы (купалы, авалы).
I. П. Бардон.
БАБРУЙСКІ ПАХАВАНЫ ВЬ'ІСТУП. Бабруйскае падняцце, С т арадарожска Бабруйскі в а л, усх. перыклінальная частка Беларускай антэклізы, вылучаецца як адносна ўзнятая структура на скрыжаванні Прыпяцкага прагіну, Аршанскай упадзіны і Жлобінскай седлавіны. Знаходзіцца на ПдУ Мін-
скай і ПдЗ Магілёўскай абл. Распасціранне субшыротнае, даўж. каля 130 км, шыр. 20—50 км. Адмежаваны разломамі ў крышт. фундаменце на Пд ад Прыпяцкага прагіну, на Пп — ад Аршанскай упадзіны, на У — ад Гарадоцка-Хацецкай ступені, на 3 — Налібоцкім разломам ад Бабаўнянскага выступу. Найб. узнятая ўсх. ч. ў раёне Бабруйска, дзе фундамент залягае на глыб. (у абс. адзнаках) каля 0,2—0,25 км, на Пн у бок Аршанскай упадзіны ён паглыбляецца да 0,5 км, на Пд у бок Прыпяцкага прагіну — да 0,7 км.
Платформавы чахол складзены з адкладаў ніжняга і сярэдняга рыфею (шаровіцкая серыя і пінская світа беларускай серыг), ніжняга венду (еільчанская серыя), сярздняга дэвону (нароўскі гарызонт, пярнускг гарызонт), месцамі верхняй юры; больш пашыраны мелавыя, фрагментарна — палеагенавыя і неагенавыя, усюды—антрапагенавыя адклады. Агульная магутнасдь платформавага чахла. у складзе якога пераважаюць рыфейскія 1 вендскія адклады, каля 350—700 м. Паверхні рыфейскіх, вендскіх і сярэднедэвонскіх адкладаў павольна нахіляюцца на ПнУ і ПдУ, а мезазойскіх і антрапагенавых — на Пд. Паводле размяшчэння ў прасторы 1 генетычна Б. п. в. цесна звязаны з Бабаўнянскім выступам і з'яўляецца яго падземным працягам з паслядоўным паніжэннем і ўзвышэннем крышт. фундамента ў восевай частпы. Галоўны этап фарміравання і развіцця выступу — герцынскі.
Літ.: Тектоннка Белорусснн.— Мн., 1976. У. I. Шкуратаў.
БАБРУЙСКІ РАЁН, на ПдЗ Магілёўскай вобл. Пл. 1,6 тыс. км2. Горад абл. падпарадкавання Бабруйск—■ цэнтр раёна; рабочы пасёлак Глуша. 230 сельскіх нас. пунктаў. 12 сельсаветаў.
П аверхня раўнінная, у межах фізіка-геагр. раёна Цэнтральнабярэзінская раўніна-, агульны нахіл з Пн на Пд. 65 % тэр. на выш. 170— 150 м. Найвышэйшы пункт 183,5 м (за 2 км на Пд ад рабочага пас. Глуша), самая нізкая адзнака (131,2 м) у даліне Бярэзіны каля в. Палянкі. Адносныя перавышэнні 5—10 м/км2.
Геалагічная будова і к ар ы с н ы я в ы к а п н і. Раён прымеркаваны да ўсх. ч. Беларускай антэклгзы,
у межах Бабруйскага пахаванага выступу. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту магутнасцю ад 40—60 да 100—150 м. У іх складзе найб. значэнне маюць водна-ледавіковыя 1 ледавіковыя ўтварэнні бярэзінскага. дняпроўскага і сожскага ледавікоў. Пад антрапагенавымі адкладамі неагенавыя і палеагенавыя пароды магутнасцю 3—25 м, мелавыя ад 5—10 да 34 м, на крайнім У юрскія 5—10 м, дэвонскія да 145 м, верхнепратэразойскія 145—236 м. Агульная магутнасць платформавага чахла 370—650 м. Пад ім на глыб. 219—500 м ніжэй узр. м. пароды крышт. фундамента. Вядомы 65 радовішчаў торфу з агульнымі запасамі 31 млн. т (у т. л. Рэдкі Рог, Стрыгаў 1 Мачулінскае балота, Юрзаўка, Тугаліцкае балота); 5 радовішчаў буд. і сілікатных пяскоў з агульнымі запасамі 135 млн. м3 (Стасеўскае, Глебаваруднянскае, Бярэзінскае, Брожскае); 4 радовішчы глін (для грубай керамікі) з запасамі 1,7 млн. м3 (найб. Пабокавіцкае і Малінаўскае); Вяхаўскае і Лаўскае радовішчы сапрапелю. Пра ўсе радовішчы гл. адпаведныя артыкулы. Бабруйская мінеральішя крыніца.
К л і м а т. Раён належыць да Бярэзінскага агракліматычнага раёна. Сярэдняя т-ра студз,— 6,7°, ліп. 18,2 °C. Ападкаў 586 мм за год. Вегет. перыяд 193 сут. Метэаралагічныя паказчыкі гл. таксама ў арт. пра Бабруйскую метэаралагічную станцыю. Гідраграфія. Рэкі належаць да Цэнтральнабярэзінскага гідралагічнага раёна. Найб. р. Бярэзіна з прытокамі злева — Ала (з Беліцай), Вір, справа — Продвінка, Бабруйка, Ваўчанка, воз. Вяхава. Густата натуральнай рачной сеткі 0,5 км/км2. Агульная працягласць асушальнай сеткі 6,9 тыс. км, у т. л. адрэгуляваных водапрыёмнікаў 112 км, магістральных і падвадных каналаў 556, агараджальных 10, рэгуляцыйных 673 км. Г л е б ы тэр. раёна пераважна ў межах УздзенскаАсіповіцка-Чзрееньскага аграглебавага раёна. Глебы с.-г. угоддзяў (У %): дзярновыя і дзярнова-карбанатныя 0,5, дзярнова-падзолістыя 46,1, дзярнова-падзолістыя забалочаныя 26,9, дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя 5,8, алювіяльныя 5,1, тарфяна-балотныя 15,6; паводле мех. складу (у %): сугліністыя 27,6, супясчаныя 44,6, пясчаныя 12,2, тарфяныя 15,6. Плоскасная эрозія на” 1,7 % пл. ворных зямель, у т. л. на 1,5 слабая, 0,8 % ворных зямель завалунена. Раслінны і жывёльны с в е т. Расліннасць належыць да Бярэзінска-Перадпалескай геабатанічнай акругі. Агульная пл. лугоў 30,1 тыс. га. Нізінныя займаюць 56,1 %, заліўныя 24,8, сухадолы 19,1 %. Пад лясамі, якія адносяцца да падзоны грабова-дубова-цемнахвойных лясоў, 38 % тэр. раёна; масівы суцэльнага лесу на Пд да 140— 150 км2, на ГІн — да 60 км2. Склад
КНІГІ ОНЛАЙН
