Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 1.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 575с.
Мінск 1983
Mox, Града. 3 паляўніча-прамысл. жывёл водзяцца лось, дзік, казуля, заяц-бяляк і заяц-русак, ліс, воўк, янотападобны сабака, вавёрка, чорны тхор, бабёр, выдра, андатра.
Прыродакарыстанне і ахова прыроды. Пад с.-г. ўгоддзямі 50,7 % тэр. (35,8 % ворных зямель, 14,3 % сенажацей і пашаў). Асн. землекарыстальнікі — 21 калгас (49,3 тыс. га с.-г. угоддзяў агульнага карыстання) і 7 дзяржгасаў (17 тыс. га с.-г. угоддзяў). Асушана 13,7 тыс. га с.-г. угоддзяў. Сярэдні бал банітэту с.-г. угоддзяў 34, найвышэйшы 43, найніжэйшы 26. Спецыялізацыя калгасаў і дзяржгасаў — ільнаводства і малочна-мясная жывёлагадоўля, пашыраны пасевы збожжавых і бульбы. У раёне Бешанковіцкі доследны лясгас, Бешанковіцкая лесапаляўнічая гаспадарка. На ПнЗ зона адпачынку Ула, часткова на ПнУ Астроўна-Лётцы. Прадпрыемствы лёгкай і харч. прам-сці. На 1.1,1982 у раёне 80 калектыўных і 10,7 тыс. індывід. членаў т-ва аховы прыроды. Помнікі садова-паркавага мастацтва — Бешанковіцкі парк, Бачэйкаўскі парк, помнікі прыроды мясц. значэння — Дабрыгорскі парк, Дварнізгалаўскі парк. 3 жывёл, занесеных у Чырвоную кнігу Беларускай ССР, трапляюцца барсук, чорны бусел, змеяед, белая курапатка.
Ф. Ф. Бурак, М. С. Кічкгна, Г. П. Рудава, М. Ф. Янюк. БЕЛІНГ (ад назвы мора Бёлінг, якое некалі ўкрывала паўвостраў Ютландыя), міжстадыял, прамежак часу, які характарызуецца нязначным пацяпленнем клімату і раздзяляе халодныя фазы ніжняга і сярэдняга дрыясу ў канцы позняга плейстацэну, гл. ў арт. Паазерскае зледзяненне.
БЁМІТ [ад прозвішча ням. мінералога I. Бёма (J. Bohm)], мінерал, А12О3 • Н2О, з групы лепідакракіту. Дамешкі: гідравокіслы жалеза і крэмнію, рэдкі элемент Ga. На тэр. Беларусі як пародаўтваральны Minepan трапляецца ў высокагліназёмістых пародах кам.-вуг. адкладаў Прыпяцкага прагіну.
Крышталізуецца ў рамбічнай сістэме; крышталі таблітчастыя, лінзападобныя. Бясколерны ці белы. Бляск шкляны. Цв. 3,5—4, шчыльн. каля 3000 кг/м3. Б,— екладаная ч. асадкавых і латэрытных баксітаў, утвараецца пры гідратэрмальных зменах нефелінц.
Ю. Р. Копысау. БЁРДАУСКАЕ ЛЕСАНАСАДЖЭННЕ, помнік прыроды рэсп. значэння (з 1970) у Бёрдаўскім лясніцтве Клічаўскага р-на. Участак грабовага лесу з дамешкам елкі, дубу, ясеню,
клёну. Пл. 53 га (1980). Узрост грабу 60, елкі 80, дубу 120 гадоў. Унікальнае насаджэнне са значным удзелам грабу на паўн. мяжы яго пашырэння.
БІБЛІЯГРАФІЯ КРАЯЗНАУЧАЯ (ад грэч. ЬіЫіоп кніга + ...графія), сістэматызаваныя, мэтанакіраваныя звесткі аб творах друку, якія па зместу звязаны з пэўнай мясцовасцю ў краіне. Асн. задача: дапамога мясц. парт., гасп., навук. арг-цыям у даследаванні і рацыянальным выкарыстанні прыродных рэсурсаў краю, яго гісторыі і культуры.
У дарэв. Беларусі выйшаў паказальнік пра Палессе. У яго ўключана л-ра па геаграфіі, статыстыцы, этнаграфіі і гісторыі за 1855—80 гады. Пасля Кастр. рэвалюцыі Б. к. рыхтавалі Цэнтр. бюро краязнаўства і бібліяграфічная камісія пры Інбелкульце, Дзярж. б-ка БССР, a таксама мясц. краязнаўчыя т-вы. Цэнтр. бюро краязнаўства пры Інбелкульце выдавала часопіс «Наш край» (1925—33, з 1930 «Савецкая краіна»). У ім друкаваліся бібліяграфічныя паказальнікі комплекснага характару пра асобныя акругі і паказальнікі мясц. выданняў. Выйшла таксама Б. к. пра Віцебшчыну, Магілёўшчыну і інш. У пасляваенны перыяд Б. к. рыхтуюць абл. і рэсп. б-кі. Сіотэму Б. к. складаюць навук.-дапаможныя і рэкамендацыйныя паказальнікі. Навук,дапаможныя ўключаюць бягучыя паказальнікі краязнаўчай л-ры (літаратура аб Мінскай, Магілёўскай, Брэсцкай абласцях, пра Гомелынчыну), бягучыя паказальнікі комплекснага характару (напр., пра Палессе). рэтраспектыўныя галіновыя і тэматычныя паказальнікі (пра Мінск, Віцебск). Рэкамендацыйны характар маюць паказальнікі агульнага характару тыпу «Што чытаць аб гарадах вобласці...», «Што чытаць аб... краі». Па тэме «Прырода і прыродныя рэсурсы» паказальнікі аб прыродзе роднага краю, Беларусі. Бібліяграфічныя паказальнікі аб прыродзе БССР у цэлым выдаюцца Дзярж. б-кай БССР і галіновымі рэсп. б-камі (гл. Бібліяграфія прыродазнаучапавуковая).
Літ.: Пенкнна 3. М. Полесье.— СПб., 1883; Бібліяграфія Віцебшчыны.— Наш край, 1926, № 10—11; Магілёўшчыпа. Т. 1.— Магілёў, 1927; Літаратура аб Мінскай вобласці.— Мн., 1971; Новая лнтература о Брестской областн.— Брест, 1970; Новая лнтература о Гомелыцнне.— Гомель, 1968; Літаратура аб Магілёўскай вобласці.— Магілёў, 1972; Полесье.— Мн., 1972; Мінску — 900 год.— Мн„ 1967; Внтебск в десятн веках.— Внтебск, 1975; Кнігі аб Віцебскай вобласці. 1945—1978 гг.— Мн., 1980; Што чытаць аб мінулым і сучасным Маладзечанскай вобласці,-— Маладзечна, 1955; Брэсцкая вобласць.— Брэст, 1967; Гомелыцнна вчера, сегодня я завтра. Вып. 1—7,—Гомель, 1967—68; Прырода роднага краю,— Мн., 1971; Прырода роднага краіо,—Магілёў, 1977; Отраслевые бнблнографші БССР.— Мн.. 1979.
Л. I. Збралевгч. БІБЛІЯГРАФІЯ ПРЫРОДАЗНАЎЧАНАВУКОВАЯ, сістэматызаваныя, мэтанакіраваныя звесткі аб творах друку па фізіка-матэм., біял. навуках, навуках аб Зямлі, болыпай частцы с.-г. і мед. навук. Асн. задачы: садзейнічаць далейшаму развіццю навук. даследаванняў у ranine прыродазнаўчых навук, аказваць
дапамогу спецыялістам у рашэнні канкрэтных практычных задач, прапагандаваць прыродазнаўчанавук. веды сярод шырокіх колаў чытачоў.
Прыродазнаўчую бібліяграфічную інфармацыю ў СССР рыхтуюць універсальныя, шматгаліновыя і спецыялізаваныя навук. б-кі, галіновыя і рэгіянальныя цэнтры навук.-тэхн. інфармацыі. Рэгістрацыю, улік і інфармацыю аб творах друку па ўсіх галінах, у т. л. і прыродазнаўчых, ажыццяўляюць Усесаюзная кніжная палата і кніжныя палаты саюзных рэспублік. Асн. цэнтрамі бягучай інфармацыі аб н.-д, работах з’яўляюцца Усесаюзны ін-т навук. і тэхн. інфармацыі, Б-ка AH СССР, Б-ка прыродазнаўчых навук AH СССР, Цэнтр. н.-д. ін-т патэнтнай інфармацыі і тэхніка-эканам. даследаванняў, Усесаюзны навук.-тэхн. цэнтр, шматгаліновыя і галіновыя б-кі н.-д. і вучэбных ін-таў. Галіновае планаванне паказальнікаў прыродазнаўчанавук. тэматыкі ажыццяўляюць Б-ка АН СССР і Б-ка прыродазнаўчых навук АН GCCP, якія з’яўляюцца галаўнымі б-камі па прыродазнаўству і навук.-метадычнымі і каардынацыйнымі цэнтрамі сеткі прыродазнаўчанавук. бібліятэк. Сістэму Б. п. складаюць навук.-дапаможныя (бягучыя 1 рэтраспектыўныя) і рэкамендацыйныя дапаможнікі.
Рэгулярную бягучую інфармацыю аб прыродазнаўчых навуках у БССР дае Цэнтральная навук. бібліятэка імя Я. Коласа АН БССР. Яна выдае штогоднія бібліяграфічныя паказальнікі пра жывёльны свет Беларусі (літаратура на рус., бел. і польскай мовах), флору і расліннасць БССР, Палессе, навуку і н.-д. работу ў БССР. Цэнтральны НДІ комплекснага выкарыстання водных рэсурсаў (Мінск) разам з Цэнтральнай навук. бібліятэкай імя Я. Коласа АН БССР выпускае штогоднік аб водных рэсурсах, іх выкарыстанні і ахове. Рэтраспектьіўная бібліяграфія складаецца з галіновых і тэматычных паказальнікаў. Выйшлі галіновыя паказальнікі па флоры, расліннасці і жывёльнаму свету Беларусі. Бібліяграфічныя звесткі аб прыродзе Беларусі змешчаны ў паказальніках, выпушчаных Дзярж. б-кай БССР. Цэнтральнай навук. бібліятэкай імя Я. Коласа АН БССР і яе філіяламі выдадзены тэматычныя паказальнікі літаратуры па хіміі, гідралогіі і інш. навуках. Да тэматычных далучаюцца паказальнікі работ супрацоўнікаў навук. устаноў, якія працуюць у галіне прыродазнаўчых навук, персанальныя паказальнікі, прысвечаныя жыццю і дзейнасці бел. вучоных-прыродазнаўцаў. Вялікае значэнне ў Б. п. маюць паказальнікі зместу перыядычных выданняў і інш. Літаратура па прыродазнаўчанавук. тэматыцы змяшчаецца таксама ў бібліяграфіі прац супрацоўнікаў АН БССР, пра навуку і н.-д. работу ў БССР, навук. з’езды, канферэнцыі і нарады ў БССР. Рэкамендацыйная Б. п. знаходзіцца пераважна ў краязнаўчых паказальніках,
якія рыхтуюць Дзярж. б-ка БССР і абласныя б-кі пра Белавежскую пушчу, прыроду Беларусі. Інфармацыю пра бібліяграфічныя дапаможнікі па прыродазнаўчанавук. тэматыцы ў БССР змяшчаюць рэтраспектыўныя паказальнікі тыпу бібліяграфія бел. сав. бібліяграфіі, бібліяграфічныя дапаможнікі. Бягучая інфармацыя знаходзіцца на старонках «Летапісу друку БССР» у раздзелах, прысвечаных уліку бібліяграфічных дапаможнікаў. Звесткі аб замежных кнігах і перыядычных выданнях, якія паступаюць у б-кі рэспублікі, змяшчаюцца ў зводным каталогу замежных выданняў і ў зводным паказальніку перыядычных выданняў.
Літ.: Жіівотный мнр Белорусснн.— Мн., 1970; Флора н растнтельность Белорусснн.— Мн., 1972—80; Полесье. 1971—79.—Мн.. 1972—80; Наука н научно-нсследовательская работа в БССР.— Мн., 1970; Водные ресурсы. нх нзученне, нспользованне н охрана?— Мн., 1965—78; Оснпчнк Л. А., Г е л ь т м а н В. С. Советская лнтература по флоре н растнтельностн в Белорусснн. 1919— 1968 гг.—Мн.. 1970; Толчіінская Л. М. Жнвотный мнр Белорусснп. 1919-— 1969 гг.— Мн., 1974: Савецкая кніга пра Беларусь». Ч. 2.— Мн., 1973; В a с 1 л е ўс к а я М. А. Прырода Беларусі: Матэрыялы да бібліяграфіі на замежных мовах XIX — першая палова XX ст.— Мн., 1973; Хнмня в нзданнях учёных Белорусснн. 1945—1963 гг.— Мн., 1964; Нскусственное восполненне запасов подземных вод,— Мн., 1969; Половодья н паводгаі. (1966—1970 гт.).—Мн„ 1972;
ІІзученне земной коры н верхней мантнн Белорусснн. 1957—1972 гг.— Мн., 1974; Гндрологнческая роль болот н влпянне нх осушення на водный режнм. 1970— 1975 гг.— Мп., 1977; Бнблнографня научных трудов академнка АН БССР Г. В. ІЗогомолова: (К 70-летню co дня
рождення).— Мн., 1975; Бнблнографня научных трудов академнка АН БССР II. А. Булыгнна: (К 70-летпю co дня рождення).— Мн., 1977; Бнблпографпя научных трудов академнка АН БССР II. Д. Юркевнча; (К 75-летню co дня рождення).— Мн., 1977; Бнблнографпя научных трудов академнка АН БССР Н. А. Дорожкнна: (К 75-летню co дня рождення).— Мн., 1980; Доклады Академнн наук БССР: Снстематнческнй указатель к т. 1—17 за 1957—1973 гг.— Мн., 1975; Бнблпографня трудов сотрудннков АН БССР. 1929—1976 гг,—Мн„ 1965— 1980; Васнлевская А. Д., Внтал ё в a Н. Е. Наука н научно-нсследовательская работа в Белоруссвн (1918— 1973 гг.).— Мн., 1975—1978; Научные сьезды, конференціш п совеіцання в
БССР. (1919—1968 гг.).— Мн„ 1970; Сіл е н к a В. М„ Ч ы г і р о в a Р. М. Па прасторах Беларусі.— Мн„ 1968; Прнрода Белорусспп.— Мн., 1981; 3 б р а л ев н ч Л. Н„ Ф е д у л о в a G. В. Бпблнографня Белорусской Советской бнблнографпн. 1922—1961 гг,— Мн„ 1963; Бнблпографнческне пособня Белорусской ССР. 1962—1973 гг. / Сост. 3. Г. Рачёк 3. А. Седая.— Мн„ 1980; В а с н л е вская А. Д., Збралевнч Л. н Естественнонаучная бнблнографня Белорусснн.— Советская бнблнографня, 1965, № 3; Бнблнографіія естественнонаучной технпческой н сельскохозяйственной лнтературы,—2 нзд,— М„ 1971; Отраслевые бнблнографпн БССР,—Мн„ 1979.
КНІГІ ОНЛАЙН
