Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 1.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 575с.
Мінск 1983
БЯРЭЗІНСКАЯ ЛЕСАПАЛЯЎНІЧАЯ ГАСПАДАРКА. Створана ў 1967 у Бярэзінскім р-не. Пл. (1976) 96 тыс. га, у т. л. лясных угоддзяў 62,8 тыс. га. Лясы пераважна хваёвыя. Рэльеф раўнінны. На тэр. гаспадаркі р. Бярэзіна (бас. Дняпра) з прытокамі Уша, Брусята, Клява, Жорнаўка, Манча і інш. Рэкі багатыя рыбай. Паляўнічыя ўгоддзі для асн. прамысл. відаў сярэдняй якасці (3—4-ы класы банітэту). Водзяцца лось (каля 130 асобін), дзік (180), казуля (140), заяц-русак і заяц-бяляк (2000), глушэц (60), рачны бабёр (110). Штогод праводзіцца прамысл. адстрэл капытных.
БЯРЭЗІНСКАЯ МЕТЭАРАЛАГІЧНАЯ СТАНЦЫЯ, МС Беразіно, у цэнтры г. Беразіно. Засн. ў 1929. 3 1936 працуе па праграме метэастанцый 2-га разраду. Матэрыялы паказальныя для тэр. на 25—35 кмвакол станцыі (найважнейшыя сярэднямесячныя і сярэднегадавыя паказчыкі гл. ў табл.). Працягласць перыяду з сярэднясутачнымі т-рамі вышэй за 0°С 232 сут, вегетац. перыяд 187 сут, безмарозны — 151 сут. Апошні замаразак у паветры ў ся-
Да артыкулаў Ахоўныя жывёлы (I), Жывёлы (I). 1. Хахуля. 2. Сярэднееўрапейскі лясны кот. 3. Скапа. 4. Сапсан. 5. Пугач. 6. Звычайная палятуха. 7. Звычайны зімародак. 8. Чырвоньі каршун. 9. Белая курапатка. 10. Барадатая (лапландская) няясыць. 11. Арлан-белахвост. 12. Белавежскі зубр. 13. Беркут. 14. Барсук. 15. Аўдотка. 16. Вялікая начніца. 17. Лебедзь-шыпун. 18. Драфа. 19. Чорны бусел. 20. Буры мядзведзь.
Да артыкулаў Ахоўныя жывёлы (II), Жывёлы (II). 1. Сіпуха. 2. Мядзянка. 3. Вялікі бугай. 4. Сцерлядзь. 5. Ручаёвая стронга. 6. Звычайны харыус. 7. Балотная чарапаха. 8. Мёртвая галава. 9. Падалірый. 10. Махаон. 11. Блакітная ордэнская стужка. 12. Адмірал. 13. Жук-алень. 14. Рэліктавая мізіда. 15. Лімнакалянус. 16. Бакаплаў Паласа. 17. Шыракапальцы рак. 18. Чаротная рапуха. 19. Звычайная жамчужніца.
Да артыкулаў Водныя расліны, Расліны (V). 1. Хваснік звычайны. 2. Наумбургія гронкакветная. 3. Рагоз шыракалісты. 4. Капытнік балотны. 5. Хвошч прырэчны. 6. Лотаць балотная. 7. Шаўкоўнік вадзяны. 8. Вадаперыца балотная. 9. Шабельнік балотны. 10. Гарлачык жоўты-жоўты. 11. Стрэлкаліст звычайны. 12. Сусак парасоністы. 13. Рагаліснік апушчаны. 14. Відомец балотны. 15. Рдзест плывучы. 16. Шышняк кальчаковы. 17. Трыснёг звычайны. 18. Панікніца рачная. 19. Шальнік трыпутнікавы.
Да артыкула Галубы 1. Шызы. 2. Белы астанкінскі. 3. Чорна-рабы турман. 4. Чырвона-чысты махнач. 5. Кінг. 6. Дракон.
7. Паўлін. 8. Бельгійскі паштовы. 9. Якабін. 10. Дутыш. 11. Чайка. 12. Мікалаеўскі. 13. Стужачны чырвона-пярэсты.
19 i
Да артыкулаў Беслазваночныя (II), Жывёлы (IV). 1. Земляны чарвяк. 2. Палявы смоўж. 3. Янтарка. 4. Сабачы клешч. 5. Макрыца склепавая. 6. Сенакосец звычайны. 7. Крыжавік звычайны. 8. Конік зялёны. 9. Цвыркун хатні. 10. Клоп чырвоны бяскрылы. 11. Касцянка звычайная. 12. Страказа чатырохкропкавая. 13. Аса звычайная. 14. Шчытнік паласаты. 15. Бражнік бэзавы. 16. Кароўка вачыстая. 17. Жук каларадскі. 18. Рыжая лясная мурашка. 19. Хрушч майскі заходні. 20. Мядзведзіца кая.
Да артыкулаў Беспазваночныя (I), Жывёлы (III). 1. Амёба звычайная. 2. Эўглена зялёная. 3. Інфузорыя туфелька. 4. Грэгарына ўзброеная. 5. Бадзяга азёрная. 6. Бадзяга рачная. 7. Гідра звычайная. 8. Калаўротка фласкулярыя. 9. Планарыя малочная. 10. Рыбіна п'яўка. 11. Клубчастая імшанка. 12. Бітынія шчупальцавая. 13. Жывародка балотная. 14. Дрэйсена рачная. 15. Катушка рагавая. 16. Дафнія звычайная. 17. Бакаплаў азёрны. 18. Вадзяны вослік. 19. Гладыш звычайны. 20. Вадзяны павук. 21. Ранатра палачкападобная.
Луннік:* Морква:* Яснотка:|
3+3
Co 4 А 2+4
Лілея:* Р3+3
Да артыкулаў Вышэйшыя расліны (I), Расліны (VI). 1—9. Формы лістоў (1 —лінейны, 2 — ланцэтны, 3 — коп'епадобны, 4 — перыста-лопасцевы, 5 — пальчата-раздзельны, 6 — перыста-рассечаны, 7 — трайчасты, 8 — парнаперыста-складаны, 9— пальчата-складаны). 10. Будова двухполай кветкі (а — кветаложа, б — чашалісцікі, в — пялёсткі вяночка, г— тычынкі, д — рыльца песціка, е — завязь, ж— семязавязь). 11—14. Кветкі (11 —тычынкавая, 12 — песцікавая, 13 — трубчастая, 14 — язычковая). 15. Дыяграма кветкі (а — ліст, б — прыкветнік, в — чашачка, г — вяночак, д — тычынкі, е — песцік, ж — сцябло). 16. Узоры формул кветак.
Да артыкулаў Вышэйшыя расліны (II), Расліны (VII). Тыпы пладоў: 1. Ягада памідора. 2—3. Яблык (2 — рабіны, 3—грушы). 4. Касцянка вішні. 5—6. Шматарэшак (5 — шыпшыны, 6 — суніц). 7—8. Гарбузіна (7 — агурка, 8 — гарбуза). 9—10. Сямянка (9 — сланечніку, 10 — адуванчыка). 11. Зярняўка пшаніцы. 12. Крылатка ясеню. 13. Лістоўка рагулек. 14. Двухкрылатка клёну. 15. Жолуд дубу. 16. Арэшак ліпы. 17. Стручок капусты. 18. Шматлістоўка пярэсны. 19—20. Каробачка (19 — дурнап’яну, 20 — маку).
рэднім 30 крас., першы — 29 верасня. Сярэднямесячная т-ра паветра ў студз. ад —0,9 (1975) да —14,9 °C (1940), у ліп. ад 15,2 (1962) да 20,8 °C (1959). Гадавы абс. мінімум т-ры паветра ніжэй за —36 °C і абс. максімум больш за 35 °C назіраецца ў сярэднім раз у 20 гадоў. Т-ра паверхні глебы зімой да —7 °C; раз у 20—30 гадоў апускаецца да —44 °C. Зімой назіраецца павышаная колькасць дзён з ветрам болып за 15 м/с. Раз у 7 гадоў выпадае болып за 770 мм ападкаў. У засушлівыя гады выпадае да 450 мм ападкаў. Сярэдняя макс. выш. снегавога покрыва за зіму 27 см, у асобныя гады да 70 см. Вільгогных дзён (з адноснай вільготнасцю ^80 %) за год 128, сухіх (з вільготнасцю за адзін з тэрмінаў назірання ^30 % —7. Сярэдняя колькасць сутак з мяцеліцай за год 20, макс. 41, з туманам адпаведна 39 і 61, з павальніцай 28 і 40, з градам 1 і 4. За год у сярэднім ObiBae 19 сут з галалёдам і 20 сут з шэрапевымі з’явамі. з. X. Таўціева. БЯРЭЗІНСКАЯ ПАЛЯЎНІЧА-РЫБАЛОЎНАЯ ГАСГІАДАРКА. Створана ў 1980 у Бярэзінскім р-не. Пл. (1981) 53,9 тыс. га, 2/3 плошчы пад лесам. Пераважаюць лясы хвойныя і мяшаныя (хвоя, бяроза). Рэльеф раўнінны. На тэр. гаспадаркі р. Бярэзіна (бас. Дпяпра) з прытокам Брусята, Клявіца. Рэкі багатыя рыбай (судак, лешч, язь, шчупак, плотка, гусцяра, акунь); многа вадаплаўнай дзічыны. Паляўнічыя ўгоддзі для асн. прамысл. відаў пераважна сярэдняй
якасці (2—3-і класы банітэту). Водзяцца лось (каля 50 асобін), дзік (80), казуля (40), чырвоны ліс (35), куніца (20), вавёрка (1600), заяцбяляк (500), заяц-русак (480), цецярук (160), шэрая курапатка (60). Вядуцца работы па ахове і ўзнаўленню паляўнічай фауны і лесаўпарадкаванню.
БЯР931НСКАЯ СТУПЁНЬ, тэктанічная структура ў Светлагорскім, Жлобінскім, Буда-Кашалёўскім і Гомельскім р-нах, у паўн. структурнай зоне Прыпяцкага прагіпу. Вылучана ў 1968; вядома таксама пад пазвай Паўн. прыбярэжная зона. Выдзяляецца па паверхні фундамента, падсалявых і міжсалявых адкладах. На Пн і Пд абмежавана адпаведна Паўн.-Прыпяцкім краявым і Бярэзіпскім субрэгіянальным разломамі. На Пн мяжуе з Бел. антэклізай і Гарадоцка-Хацецкай ступепню, на Пд — з Рэчыцка-Шацілкаўскай ступенню. Распасціранне субшыротнае. Даўж. больш за 100 км, шыр. 3—5 км. Фундамент у межах Б. с. на адзнаках ад —2400 да —5200 м.
У разрэзе платформавага чахла пароды верхняга пратэразою магутнасцю 230 м, дэвонскія падсалявыя тэрыгенныя 260 м, падсалявыя карбанатныя 300 м. ніжнесаляносныя да 800 м, міжсалявыя да 710 м, верхнесаляносныя да 2500 м 1 надсалявыя дэвонскія, кам.-вуг. і мезазойска-кайназойскія да 1500 м адклады. Падсалявыя і міжсалявыя адклады на б. ч. ступені апускаюцца на Пд. Разрыўнымі парушэннямі Б. с. разбіта на блокі. У яе межах у міжсалявых адкладах адкрыта Бярэзінскае радовішча нафты.
I. Д. Кудравец.
БЯРЭЗІНСКІ АГРАКЛІМАТБІЧНЫ РАЁН, уваходзіць у Цэнтр. ўмерана
вільготпую аграклімат. вобласць. Тэрытарыяльна амаль цалкам супадае з Цэнтральнабярэзінскай раўнінай. Граніцы раёна гл. на карце да арт. Агракліматычнае раянаванне. Сярэдняя т-ра паветра ў студз. —6,5, -7,5 °C, у ліп. 18-18,5 °C. Макс. т-ра паветра 36, мінім. —41, сярэдні са штогадовых абсалютных міпімумаў — 28 °C. Вегет. перыяд на Пн раёна 182—184 сут, па Пд — 190—193 сут (з 12—14 крас. да 18—23 кастрычніка). Працягласць перыяду з т-рай паветра вышэй за 0 °C — 233 сут, вышэй за 10 °C — 145—150 сут, вышэй за 15 °C — 85—95 сут. Сума т-р выіпэй за 10 °C складае 2250 ° на Пн, 2300—2350° на Пд. Замаразкі звычайна канчаюцца 30 крас.— 3 мая, пачынаюцца ў канцы вер.— пач. кастрычніка. На паверхні глебы ў залежнасці ад мікрарэльефу, мех. складу і вільготпасці глебы замаразкі вясною канчаюцца пазней і восенню пачынаюцца раней на 10— 15 сут. Працягласць безмарознага перыяду 145—150 сут. Ападкаў за год 580—650 мм, у т. л. за цёплы перыяд 445 мм. Каэфіцыент увільгатнення Іванова за цёплы перыяд 1 на Пн, 0,9 на Пд. У маі і чэрв. часта адзначаецца дэфіцыт вільгаці. Устойлівае снегавое покрыва 95— 97 сут, з 6—10 снеж. да 20—27 сак. Сярэдняя з найб. дэкадных вышынь снегавога покрыва дасягае 25—30 см, запас вады ў снезе 50—80 мм. Ся-
Метэаралагічныя паказчыкі за псрыяд назірання па Бярэзінскай метэаралагічнай станцыі
1
11
111
IV
V
VI
VII
V111
IX
X
XI
XII
За год
Тэмпература паветра, °C
сярэднясутачная
-6,8
-6,3
-1,9
5,7
13,0
16,5
18,1
16,5
11,7
5,7
0,1
-4,5
5,6
абсалютны мінімум
—40
—36
—34
-19
—6
—2
5
0
—5
—21
—27
—31
—40
абсалютны максімум Тэмпература паверхні глебы, °C
8
9
21
28
32
33
36
34
31
25
19
10
36
сярэднясутачная
—7
—7
—3
6
15
20
21
19
12
6
0
—5
6
абсалютны мінімум
—44
—40
—34
—23
—7
—3
4
0
—6
—21
—30
—35
-44
Сярэдняя тэмпература глебм, °C на глыбіні
0,05 м
13,6
18,1
20,2
18,2
12,8
6,3
0,10 м
13,2
17,7
19,9
18,1
13,0
6,5
0,15 м
12,9
17,3
19,6
18,1
13,3
6,8
0,20 м
12,6
16,9
19,3
17,9
13,4
6,8
Сярэдняя скорасць ветру, м/с
3,9
3,8
3,7
3,5
3,1
3,1
2,8
2,7
2,9
3,4
3,9
3,8
3,4
Сярэдняя колькасць сутак са скорасцю ветру 15 м/с і болып
о,з
0,1
0,5
0,1
0,2
0,1
0,1
0,2
0,1
0,3
0,0
0,1
2,1
Сярэдняя адносная вільготнасць паветра, %
87
84
79
74
68
68
73
76
81
85
89
90
80
Сярэдняя колькасць ападкаў, мм Сярэдняя колькасць дзён
35
36
33
40
57
78
86
80
58
46
47
43
639
ясных
1,9
1,7
КНІГІ ОНЛАЙН
