Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 1.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 575с.
Мінск 1983
Метэаралагічныя паказчыкі за перыяд назірання па Віцебскай метэаралагічнай станцыі
1
11
111
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
За год
Тэмпература паветра, °C
сярэднясутачная
-7,8
—7,3
-2,9
5,0
12,6
16,0
18,9
16,3
11,2
5,2
-0,4
-5,2
5,1
абсалютны мінімум
—41
—38
—30
-18
—7
0
5
1
—5
-20
-28
—34
-41
абсалютны максімум
7
7
18
28
31
33
35
36
28
24
13
10
36
Тэмпература паверхні глебы, °C
сярэднясутачная
—8
—7
—4
5
14
19
21
18
12
5
0
—5
6
абсалютны мінімум
—45
—43
-34
— 21
—8
—2
3
0
—6
-19
-29
—36
-45
Сярэдняя тэмпература глебы, °C на глыбіні
0,2 м
—0,6
-0,7
—0,3
2,8
11,2
16,4
18,3
17,1
12,2
7,3
2,5
-0,3
7,2
0,8 м
1,1
0,6
0,6
1,9
8,5
13,4
15,8
15,9
12,8
8,8
4,8
1,9
7,2
Сярэдняя скорасць ветру, м/с
4,1
4,5
4,3
4,1
3,9
3,7
3,4
з,з
3,6
4.2
5,0
4,8
4,1
Сярэдняя колькасць сутак са ско-
расцю ветру 15 м/с і болып
1,5
1,2
1,6
0,5
0,6
0,6
0,2
0,2
0,4
0,6
0,8
0,6
8,8
Сярэдняя адносная вільготнасць
паветра, %
86
84
79
74
67
69
74
78
82
85
88
88
80
Сярэдняя колькасць ападкаў, мм
33
30
33
36
53
70
93
82
61
46
47
36
620
Сярэдняя колькасць дзён
ясных
2,0
1,5
3,6
3,1
3,5
2,9
2,2
2,8
3,0
1,5
1,0
1,2
28
пахмурных
20,0
16,9
13,5
10,9
8,2
7,0
8,0
8,9
10,0
16,6
21,2
22,5
164
з ападкамі
17,8
16,6
14,4
13,0
13,0
13,7
15,1
14,3
14,6
15,1
16,7
19,0
183
рыб, гербарыі рэдкіх і ахоўных раслін, муляжы, макеты, картасхемы, матэрыялы аб помніках прыроды і інш., дыярамы «Бераг возера», «Сухадольны луг і поле», «Лісцевы лес», «Яловы лес», «Хваёвы бор». Музеем (сумесна з Віцебскім пед. ін-там) у 1972—80 праведзепы навук. даследаванні па тэмах: «Рэдкія і ахоўныя віды раслін Беларускага Паазер’я», «Батанічныя помнікі прыроды Віцебскай вобласці», «Фауна дэвонскіх адкладаў Віцебшчыны», «Флора Віцебскай вобласці», вядзецца лекцыйна-прапагандысцкая работа па прыродазнаўству. Музей прымае ўдзел у выяўленні на тэр. вобласці месцаў знаходжання птушак і раслін, занесеных у Чырвоную кнігу СССР і Чырвоную кнігу Беларускай ССР. За год у сярэднім 230 тыс. наведвальнікаў. н. А. Сулецкая. ВІЦЕБСКІ БАТАШЧПЫ САД, гл. Ватанічны сад Віцебскага педагагічнага інстытута.
ВІЦЕБСКІ ВЕТЭРЫНАРНЫ ІНСТЫТУТ імя Кастрычніцкай р э в а л ю ц ы і. Засн. ў 1924 на базе Віцебскага вышэйшага с.-г. тэхнікума (з 1921), губ. вет.-заал. музея, вет. бактэрыял. лабараторыі (з 1913). Імя Кастрычшцкай рэвалюцыі прысвоена ў 1924. У 1981/82 навуч. г. ф-ты: ветэрынарны, зоаінжынерны, завочны. Аспірантура з 1960. Прымае да абаропы канд. і доктарскія дысертацыі па вет. навуках. Mae навуч.-доследную гаспадарку «Падбярэззе», музеі — анатамічны, паталагаанатамічны, гісторыі інстытута. Працуе ф-т павышэння кваліфікацыі кіраўнікоў гаспадарак і спецыялістаў сельскай гаспадаркі. Асн. кірункі навук. даследаванняў: удасканаленне плем. работы з планавымі пародамі жывёл, рац. прыёмы біялагічна паўнацэннага кармлення жывёл, удасканаленне аздараўлепчых мерапрыемстваў пры захворваннях жывёл у прамысл. комплексах і інш. Узнаг. ордэнам «Знак ПашаНЫ» (1974). М. С. Жакаў.
ВІЦЕБСКІ ГАРЫЗОНТ, в і ц е бс к а я світа, віцебскія слаі, ніжняя ч. эйфельскага яруса сярэдняга дэвону. Вылучаны на Беларусі ў 1974 са складу нароўскага гарызонта. Залягае са стратыграфічнай нязгоднасцю на пародах верхняга пратэразою або крышт. фундамента, перакрываецца пародамі пярнускага гарызонта. Адклады В. г. пашыраны ў Аршанскай упадзіне, Жлобінскай седлавіне, Прыпяцкім прагіне, на ўсх. схілах Бел. антэклізы. Глыб. за-
лягапня ад 50—100 м да 3000—4500 м. Магутнасць ад 10—15 м да 35—40 м.
Складзены з даламітаў і даламітызаваных вапнякоў з праслоямі ў ніжняй ч. разрэзу пясчанікаў, у верхняй — глін і мергеляў. Для ўсяго гарызонта характэрна наяўнасць вял. колькасці аалітаў. У яго адкладах трапляюцца рэшткі выкапнёвых астракод, рыб, філапод, водарасці і споры. Водарасці ўтвараюць у разрэзе гарызонта да 4—5 узроўняў арганагенных пабудоў.
Літ.: Стратлграфнческне н палеонтологпческне нсследованпя в Белоруссіш.—■ Мн., 1978. С. А. Кручак.
ВІЦЕБСКІ ЛЯСГАС, па тэр. Віцебскага, Лёзненскага, Бешанковіцкага, Сенненскага і Гарадоцкага р-наў. Арганізаваны ў 1936. 8 ляспіцтваў. Пл. 64,5 тыс. га, у т. л. пад лесам 58,8 тыс. га (1.1.1978). Лясы 1-й (31,1 тыс. га) і 2-й (33,4 тыс. га) груп. Бярозавыя займаюць 32,8 %, хваёвыя 21,1, яловыя 20,1, шэраальховыя 10,6, чорнаальховыя 7,3, асіпавыя 6,3, іншыя 1,8 % укрытай лесам плошчы. Маладнякоў 25,3 %, сярэднеўзроставых 59,4, прыспяваючых 11,3, спелых лясоў 4 %. Агульны sanae дрэвастою 7,43 млн. м3, у т. л. спелага 0,39 млн. м3, гадавы прырост драўніны 0,24 млн. м3. Сярэднія ўзрост лясоў 33 гады, банітэт 11,0, паўната 0,64. Штогод аб’ём лесасечнага фонду 72 тыс. м3, высечак догляду 41 тыс. м3, лесааднаўленне на пл. 200 га. На тэр. лясгаса заказнік-журавіннік Мошна, помнік прыроды дуб і елка.
ВІЦЕБСКІ МЕДЫЦЫНСКІ ІІІСТЫТУТ. Засп. ў 1934 як бальніца мед. ін-та, у 1938 перайменаваны ў Віцебскі мед. ін-т. У 1981/82 навуч. г. ф-ты: лячэбны, фармацэўтычны, падрыхтоўчае аддзяленне. Аспірантура з 1960. Mae цэнтр. н.-д. лабараторыю, навуч.-палявы, экалагічны лугавы ўчасткі. У галіне прыродазнаўства вядзе даследаванні лек. флоры Беларусі, магчымасцей выкарыстання расліннай сыравіны ў вытв-сці новых лек. сродкаў, тэхналогіі лек. форм. Выдае зборнікі навук. прац у галіне медыцыны. м. р. Сачак. ВІЦЕБСКІ ПЕДАГАГІЧНЫ ШСТЫТУТ і м я С. М. К і р а в а. Засн. ў 1918 на базе Віцебскага настаўніц-
У біялагічным музеі Віцебскага педагагічнага інстытута.
кага ін-та (існаваў з 1910). У 1919 пераймепаваны ў Ін-т нар. адукацыі, у 1923 аб’яднаны з Бел. дзярж. ун-там. Адноўлены ў 1930. Імя С. М. Кірава прысвоена ў 1934. У 1981/82 навуч. г. ф-ты: матэматычны, фізічны, біёлага-хімічны, мастацка-графічны, філалагічны, педагогікі і методыкі пачатковага навучання, фіз. выхавапня, завочны; падрыхтоўчае аддзяленне. На біёлага-хімічным ф-це спецыяльнасці біялогія і хімія. Ін-т мае праблемную н.-д. лабараторыю асваення і рэканструкцыі жывёльнага свету Бел. Паазер’я, бат. сад, аграбіял. станцыю, біял. музей.
Асн. кірункі даследаванняў па біял. навуках: біял. асновы асваення, рэканструкцыі і аховы расліннага і жывёльнага свету Бел. Паазер’я, рац. выкарыстанне і ахова прыродных рэсурсаў, інтрадукцыя і акліматызацыя раслін, біяхімія і фізіялогія раслін, жывёл і чалавека, ландшафтаўтварэнне, палеанталогія, прыродаахоўная асвета. в. н. Вінаградаў. ВІЦЕБСКІ РАЁН, на У Віцебскай вобл. Пл. 2,8 тыс. км2. Горад абл. падпарадкавання Віцебск — цэнтр раёна; гар. пасёлкі Сураж, Янавічы, Руба (падпарадкоўваецца Віцебскаму гарсавету). 407 сельскіх нас. пунктаў, 12 сельсаветаў.
Паверхня ўзгорыста-раўнінная. Агульны нахіл з ПнУ на ПдЗ. У цэнтры і на У Віцебскае ўзвышша (пераважаюць выш. 180—200 м), на 3 Полацкая нізіна з выш. да 160 м, на ПнУ Суражская нізіна з адзнакамі 150—160 м. 70 % тэр. раёна на выш. 150—200 м, у т. л. 47 % — 160—180 м. Найвьішэйшы пункт 266,8 м (каля в. Хамутоўка Вымняпскага с/с), найб. нізкая адзнака 120 м (урэз Зах. Дзвіны каля в. Старое Сяло).
Геалагічная будова і к ар ы с н ы я в ы к а п н і. У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да Аршанскай упадзіпы. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту магутнасцю ад 20 да 120 м, ніжэй дэвонскія да 460 м, верхнепратэразойскія да 1150 м адклады. Агульная магутнасць платформавага чахла 1400—1500 м. Пад ім на глыб. 1200—1500 м ніжэй узр. м.
пароды крышт. фундамента. Вядомы 3 радовішчы даламіту з запасамі 969 млн. т (Краснадворскае, Гралеўскае, Цякава-Койтаўскае); 178 радовішчаў торфу з агульнымі запасамі 37,9 млн. т (найб. Гладынскі Мох); Пушчанскае ра~ довішча цэментнай гліны; 6 радовішчаў пясчана-жвіровага матэрыялу з запасамі 7,9 млн. т (Максюткаўскае. Забежненскае, Бабініцкае. Янавіцкае, Дыманоўскае, Іванькоўскае); Астраўское радовішча пяску; 6 радовішчаў глін з запасамі 29 млн. т (Асёцкае, Журжаўскае 2-е Хахлоўшчына. Цагельня, Ізбовіцкае, Янавіцкае); крыніца мінер. вады Лётцы. Пра кожнае радовішча гл. адпаведны артыкул.
К л і м а т. Раён належыць да Суражска-Лучоскага агракліматычнага раёна і Гарадоцка-Віцебскага агракліматычнага раёна. Сярэдняя т-ра студз. —7,8, ліп. 18 °C. Ападкаў 620 мм за год. Вегет. перыяд 184 сут.
Платопадобнае марэннае ўзвышша з западзінамі. Глебы дзярнова-падзолістыя забалочаныя сугліністыя. Ворныя землі, участкі шэраальховых лясоў, пазапоймавых лугоў.
2. Дробнаўзгорыста-ўвалістае марэннае
ўзвышша з камамі, западзінамі, лагчынным расчл яненнем, азёрамі. Глебы дзярнова-падзолістыя, дзярнова-палева-падзолістыя эрадзіраваныя сугліністыя. Ворныя землі, пазапоймавыя лугі.
3. Узгорыста-хвалістая марэнная раўніна з рэдкімі камамі, западзінамі, азёрамі, далінна-лагчынным расчляненнем. Глебы дзярнова-падзолістыя забалочаныя, дзярнова-падзолістыя, месцамі эрадзі раваныя сугліністыя. Ворныя землі, участкі пазапоймавых лугоў. 4. Спадзістахвалістая марэнная раўніна з камамі, далінным расчляненнем. Глебы дзярнова-падзолістыя забалочаныя, дзярнова-падзолістыя супясчана-сугліністыя. Ворныя землі, участкі шыракаліста-яловых лясоў, пазапоймавых лугоў.
5. Узгорыста-хвалістая водна-ледавіковая раўніна з камавымі і марэннымі ўзгоркамі. Глебы дзярнова-падзолістыя супясчаныя, тарфяна-балотныя. Ворныя землі, участкі хваёвых, шэраальховых лясоў.
Іншыя метэаралагічныя паказчыкі гл. ў арт. Віцебская метэаралагічная станцыя. Гідраграфія. Рэкі адносяцца да Заходне-Дзвінскага гідралагічнага раёна (падраён A) і Верхнедняпроўскага гідралагічнага раёна (падраён А). Найб. р. Зах. Дзвіна з прытокамі Усвяча, Лужасянка з Храпаўлянкай, Шэвінка (злева) і Каспля з Вымнянкай, Віцьба, Лучоса з Сухадроўкай і Абалянкай (справа). Густата натуральнай рачной сеткі 0,45 км/км2. Агульная лрацягласць асушальнай сеткі 11,3 тыс. км, у т. л. адрэгуляваных водапрыёмнікаў каля 30 км, магістральных і падвадных каналаў 560 км, рэгуляцыйных каналаў каля 430 км. У раёне каля 30 азёр, пайб. Зарона-
6. Бугрыста-хвалістая азёрна-ледавіковая нізіна з камамі, забалочанымі азёрнымі катлавінамі з рэшткавымі азёрамі. Глебы дзярновападзолістыя забалочаныя супясчана-пясчаныя, тарфяна-балотныя. Ворныя землі, участкі пазапоймавых лугоў.
КНІГІ ОНЛАЙН
