Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 1.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 575с.
Мінск 1983
36
38
36
46
60
72
92
74
55
48
46
42
645
Сярэдняя колькасць дзён ясных
1,8
1,7
4,1
3.9
3.6
3,3
3,6
3,3
4,5
2,0
1,2
1,4
34
пахмурных
19,9
16,0
13,6
10,5
8. 1
6,9
7,4
7,0
8,8
13,0
21,5
21,6
154
з ападкамі
17,1
12,1
14,0
12,5
13,5
12,9
14,2
14,3
13,1
13,3
17,2
18,2
172
скія (венд і рыфей) магутнасцю да 380 м. Лгульная магутнасць платформавага чахла 470—750 м. Пад ім на глыб. 300—600 м ніжэй узр. м. пароды крышт. фундамента. 27 радовішчаў торфу з агульнымі запасамі 58,5 млн. т (найб. Пусташ-Дабралуцкае балота, Падвялікі Мох, Галь, Пятрова Паляна); Круговіцкае радовішча буд. пяску; Крышылавіцкае радовішча глін.
К л і м а т. Паўн. частка Г. р. адносіцца да Баранавіцка-Ганцавіцкага агракліматычнага раёна, паўд.— да Пінскага агракліматычнага раёна. Сярэдняя т-ра студз. —5,7, ліп, 18 °C. Ападкаў 645 мм за год. Вегет. перыяд 193 сут. Метэаралагічныя паказчыкі гл. таксама ў арт. Ганцавіцкая метэаралагічная станцыя. Г і flpa г р а ф і я. Рэкі болыпай ч. раёна належаць да Прыпяцкага гідралагічнага раёна. Найб. Лань з прытокам Нача, Цна, Бобрык. Пры ўпадзенні р. Нача ў Лань вадасх. Лактышы. Густата натуральнай рачной сеткі 0,45 км/км2 Даўж. меліярацыйнай сеткі 5,5 тыс. км, у т. л. адрэгуляваных водапрыёмнікаў 111 км, магістральных і падвадных каналаў каля 756 км, агараджальных 24,4 км, рэгуляцыйных каналаў каля 834 км. Г л е б ы адносяцца да Ганцавіцка-Лунінецка-Жыткавіцкага аграглебавага падраёна, паўн. ўскраіпа — да Гродзенска-ВаўкавыскаСлонімскага аграглебавага падраёна. Глебы с.-г. угоддзяў jy %): дзярнова-падзолістыя 8,7, дзярнова-падзолістыя забалочаныя 35,1, дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя 11,6, тарфяна-балотныя 44,4, поймавыя 0,2; паводле мех. скла-
1. Слабахвалістая водна-ледаві ковая раўніна з дэнудаванымі марэннымі ўзгоркамі, лагчынамі. Глебы дзярнова падзолістыя, дзярнова падзолістыя забалочаныя супясчаныя. Хваёвыя лясы, ворныя землі, участкі шыракаліста хвойных л ясоў.
2. Пласкахвал іс-
тая водна-ледавіковая раўніна з дзюнамі, катлавінамі, лагчынамі. Глебы дзярновападзолістыя забалочаныя, дзярновападзолістыяпясчаныя, тарфяна-балотныя. Шыракалісга-хваёвыя, чорна-
альховыя лясы, нізінныя балоты, участкі ворных зямель.
3. Плоская тэраса з дзюнамі, катлавінамі, лагчынамі, азёрамі. Глебы дзярнова-падзолістыя і дзярновыя забалочаныя пясчаныя, тарфяна-балотныя. Бярозавыя, чорнаальховыя
лясы, участкі нізінных, вярховых балот, вор-
ныя землі.
ду (У %): сугліністыя 0,2, супясчаныя 33,5, пясчаныя 21,9, тарфяныя 44,4. Плоскасная эрозія на 4,4 % пл. ворных зямель, у т. л. на 0,7 % сярэдняя і моцная. Р а с л і нн ы і ж ы в ё л ь н ы с в е т. Раслінпасць належыць да Нёманска-Перадпалескай геабатанічнай акругі. Лугі певял. ўчасткамі, агульная пл. 23,3 тыс. га. Сухадолы займаюць 8 %, нізінныя 67,2, заліўныя 23,9 %, пераважна ў поймах рэк. Пад лясамі, якія адносяцца да падзоны грабова-дубова-цемнахвойных лясоў, 53 % тэр. раёна. Пашыраны раўнамерна, пераважна суцэльным масівам, які зрэдку разрываецца с.-г. ўгоддзямі. Склад лясоў (у %): хваёвыя 49,5, яловыя 3,1, дубовыя 3,4, чорнаальховыя 17,9, пушыстабярозавыя 25,4, грабовыя 0,1, ясянёвыя 0,1. 16 % лясоў — іптучныя насаджэнні, пераважна хваёвыя. 27 балот (належаць на 3 р-на да Кобрынска-Пружанска-Ганцавіцкага тарфянога раёна, на У да Лунінецка-Любанскага тарфянога раёна) пл. 56,9 тыс. га, з іх 42,8 тыс. га нізінныя, 8,1 тыс. га вярховыя, каля 6 тыс. га пераходпыя. Найб. балотныя масівы: Саніта, Падвялікі Мох, Пусташ-Дабралуцкае, Галь, Пятрова Паляна. 3 паляўніча-прамысл. жывёл водзяцца лось, дзік, ліс, заяц-бяляк, заяц-русак, янотападобны сабака, вавёрка, чорны тхор, ляспая куніца, воўк, рысь, выдра, андатра, крот.
Прыродакарыстанпе і ахова пр ыроды. Пад с.-г. ўгоддзямі 26,8 % тэр. (12,8 % ворных зя-
4. Плоскаўвагнутая азёрна-балотная нізіна з азёрамі. Глебы тарфяна-балотныя. Нізінныя балоты.
5. ГІласкахвал і стая азёрна-балотная нізіна з астанцамі водна-ледавіковай раўніны з дзюнамі. Глебы дзярнова-падзолістыя забалочаныя пясчаныя, тарфяна-балотныя. Нізінныя
балоты, бярозавыя, хваёвыя лясы, участкі
ворных зямель.
мель,. 13,7 % сенажацей і пашаў). Асн. землекарыстальнікі — 12 калгасаў (31 тыс. га с.-г. угоддзяў агульнага карыстання) і 3 дзяржгасы (7,6 тыс. га с.-г. угоддзяў). Асушана 25,4 тыс. га с.-г. угоддзяў. Сярэдні бал банітэту с.-г. угоддзяў 28, найвыш. 34, найніжэйшы 20. Спецыялізацыя калгасаў і дзяржгасаў — мяса-малочная жывёлагадоўля; пашырапы пасевы збожжавых культур і бульбы. У раёне Ганцавіцкі лясгас; прадпрыемствы буд. матэрыялаў, харч. прам-сці. На тэр. раёна Борскі заказнік-журавіннік, Ялоўскі заказнікжуравіннік, частка Целяханскай запаведна-паляўнічай гаспадаркі. 3 жывёл, узятых пад ахову і занесеных у Чырвоную кнігу Беларускай ССР, водзяцца мядзянка, бабёр і казуля. На 1.1.1982 у раёне 12,8 тыс. індывід. і 32 калект. члены т-ва аховы прыроды.
Ф. Ф. Бурак, Р. I. Лявіцкая, Г. П. Рудава, М. Ф. Янюк. ГАНЧАКІ, парода сабак; тое, што гончыя сабакі.
ГАНЧАНКА, рака, левы прыток Ольсы (прыток Бярэзіны, бас. Дняпра), у Клічаўскім р-не. Даўж. 14 км. Сярэдпі нахіл воднай паверхні 1,2 %0. У вярхоўі каналізаваная. Вадазбор (79 км2) у межах Цэнтральнабярэзінскай раўніны, пад лесам 71 %.
ГАНЧАНКА, зопа адпачынку мясц. значэння на тэр. Клічаўскага р-на, за 34 км на ПнУ ад Бабруйска і 3 км ад Клічава, на берагах р. Ольса і яе прытокаў Ганчанка і Генка. Устаноўлена ў 1981. Пл. 3,9 тыс. га. Разлічана на адначасовы адпачынак 10 тыс. чал. Прадугледжана размяшчэнне ўстаноў і баз для доўгаі кароткатэрміновага адпачынку насельніцтва Бабруйска.
ГАНЧАНСКАЕ БАЛбТА, нізіннага (55%), вярховага (35%) і пераходмага тыпаў на У Клічаўскага р-на, у вадазборы р. Ганчанка. Пл. 3,6 тыс. га, у межах прамысл. паклада 2,5 тыс. га. Глыб. торфу 4,7 м, сярэдняя 2,2 м, ступень распаду 22— 40 %, попельнасць 2—11 %. 3 першапачатковых запасаў торфу (9,6 млн. т) на 1.1.1978 заставалася 6,7 млн. т. На балоце ёсць сапрапель і падсцілачны торф. Здабычу торфу вядзе торфапрадпрыемства «Ганчанскае». На 664 га торф выпрацаваны, з іх 138 га перададзены ў с.-г. выкарыстанне пад сенажаць. На неасвоенай ч. балота рэдкі лес з хвоі.
ГАНЧАНСКАЕ РАДОВІШЧА САПРАПЁЛЮ. у Клічаўскім р-не, пад слоем торфу Ганчанскага балота. Сапрапель арган. тыпу, запасы
1,7 млн. м3, пл. залягання 0,3 тыс. га. Сярэдняя магутнасць адкладаў 0,6 м. Попельнасць 16 %. У сухім стапе мае (у %): азоту 2,5, карбанатаў кальцыю і магнію 3,7, вокісу калію 0,27, пяцівокісу фосфару 0,9. Вадародны паказчык (pH) 6. Сапрапель прыдатпы па ўгнаенне.
ГАНЧАРОЎ Мікалай Дзям’янавіч (н. 25.5.1929, с. Чарапоўка Хмяльпіцкага р-на), беларускі сав. вучоны ў галіпе селекцыі бульбы. Д-р с.-г. н. (1981). Чл. КГІСС з 1965. Скончыў Маскоўскую с.-г. акадэмію (1955). 3 1957 у Бел. НДІ бульбаводства і плодаагародніцтва: нам. дырэктара (1973—76). дырэктар ін-та і павукова-вытв. аб’яднання «Белнасеннебульба» (1976—80), у 1980—82 заг. аддзела селекцыі бульбы. Працы па селекцыі высакаякасных і прадукцыйных сартоў бульбы інтэнсіўнага тыпу. Асп. аўтар сартоў бульбы Беларуская рапняя, Зорка, Прыгожы 2; сааўтар сартоў Тэмп, Лошыцкая, Разварыстая. Распрацаваў спосаб апрацоўкі бульбы перад хаваннем. Дзярж. прэмія СССР 1974.
Тв.: Селекцня на скороспелость.— У кн.: Картофель. Мн., 1972; Оценка нсходного матернала картофеля прн селекцнн пнтенснвного тнпа сортов.— Картофелеводство н плодоовоіцеводство, 1976, в. 1. ГАНЧАРОЎСКАЕ РАДОВІШЧА ГЛІН, па паўн.-зах. ускраіне г. Крычаў. Паклад (3 адорвені) верхнедэвонскага ўзросту ў тоўшчы марэнпых адкладаў сожскага зледзянення. Разведаныя запасы 176 тыс. м3. Гліны стракатыя, цёмна-чырвоныя, блакітна-шэрыя іпчыльныя, пластычныя, карбанатныя, з рэдкімі ўключэннямі жвіру і галькі; гліністых часцінак драбней за 0,01 мм у іх 51,7—80,9 %. Магутнасць карыснай тоўшчы 0,5—9,8 м, ускрышы (пяскі, лёсападобныя супескі) 0,2—2,3 м. Гліны прыдатныя на вытв-сць кафлі. Радовішча пе распрацоўваецца. ГАНЧАРОЎСКАЕ РАДОВІШЧА МЁЛУ, каля в. Ганчары Мастоўскага р-на. Паклад у выглядзе адорвеня звязаны з тоўшчай ледавіковай марэны сожскага зледзянення. Прагнозныя запасы 20 млн. т. Мел белы шчыльны, са слядамі ажалязнення па шчылінах. Магутнасць карыснай тоўшчы да 15 м, ускрышы да 2 м. Мел прыдатны на выраб вапны, як вапнавае ўгнаенне. Радовішча не распрацоўваецца.
ГАНЧАРСКАЕ РАДОВІШЧА ГЛІН I СУГЛІНКАЎ, за 3 км на ПнЗ ад Бабруйска Магілёўскай вобл. Паклад у выглядзе 4 лінз звязаны з адкладамі сожскага зледзянення. Разведаныя запасы 106 тыс. м3. Гліны
і суглінкі цёмна-шэрыя, шэрыя, чорпыя шчылыіыя, легкаплаўкія, тлустыя, пластычныя. У глінах праслоі і лінзы пяску, супескаў і пясчана-жвіровага матэрыялу; гліністых часцінак драбней за 0,001 мм у іх 19,3—59,5 %. Магутпасць карыснай тоўшчы глін 2,8—7 м, суглінкаў 0,9—2,5 м, ускрышы (пяскі і супескі) 0,1—5,5 м. Гліны прыдатныя на вытв-сць цэглы і чарапіцы, суглінкі — на вытв-сць цэглы. Радовішча не распрацоўваецца.
ГАНЧАРЫ. нізіпнае балота на ПдЗ Ашмянскага р-на, часткова ў Іўеўскім р-не, у вадазборы р. Клява. Пл. 1,1 тыс. га, у межах прамысл. паклада 0,7 тыс. га. Глыб. торфу да 4,8 м, сярэдняя 1,9 м, ступепь распаду 33 %, попельнасць 9 %. 3 першапачатковых запасаў торфу (2,4 млн. т) на 1.1.1978 засталося 1,2 млн. т. Балота асушана, выкарыстоўваецца пад ворыва (пераважна ў Ашмянскім р-не) і сенажаць.
ГАНЧАРЫК Міхаіл Мікалаевіч
Гапаласіфоп крынічпы.
Гапалопіл гнездавалыш.
(н. 24.11.1899, в. Кляпнік Смалявіцкага р-на), беларускі сав. фізіёлаг раслін. Чл.-кар. АН БССР (1969), д-р біял. н., праф. (1960). Засл. дз. нав. БССР (1972). Чл. КПСС з 1927. Скончыў Горацкі с.-г. ін-т (1924). 3 1929 вучоны спецыяліст, заг. кафедры батанікі, з 1931 нам. дырэктара, в. а. дырэктара Ін-та біялогіі АН БССР. У 1956—58 у БСГА. 3 1958 ст. навук. супрацоўнік Ін-та біялогіі, з 1961 заг. аддзела фотасінтэзу, з 1967 дырэктар, з 1972 заг. лабараторыі, з 1976 навук. кансультант Іп-та эксперым. батанікі АН БССР. Распрацоўваў павук. асновы палярнага земляробства, вывучаў пытанні вырошчванпя бульбы, капусты і інш. культур ва ў.мовах Крайняй Поўпачы. Устанавіў розную патрабавальнасць бульбы да вільготнасці глебы ў антагенезе, даследаваў фотасінтэз у бульбе, адток асімілятаў, уплыў іонаў хлору і хлорзмяшчальных калійных угнаенняў на фізіял. працэсы расліп.
КНІГІ ОНЛАЙН
