Энцыклапедыя прыроды Беларусі
У 5-і т. Т. 1.
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 575с.
Мінск 1983
ГАРАДЗІШЧА, зопа адпачынку мясц. значэння на тэр. Пінскага р-на, за 12 км на ПнУ ад Пінска, на р. Ясель-
да. Устаноўлена ў 1981. Пл. 0,65 тыс. га. Разлічана на 4,5 тыс. чал. Прызначана для кароткатэрміновага адпачынку насельшцтва Пінска.
ГАРАДЗІШЧА, возера ў Пінскім р-не, гл. Палескае возера.
ГАРАДЗІШЧАНСКАЕ БАЛОТА, нізіннага тыпу, у Пінскім р-не абапал Прыпяці, паміж вусцямі Піны і Ясельды, Сцёк у Прыпяць і Ясельду. Пл. 8,5 тыс. га, у межах прамысл. паклада 6,5 тыс. га. Глыб. торфу да 2,8 м, сярэдняя 1,2 м, ступень распаДУ 43 %, попельнасць 39 %. Запасы торфу на 1.1.1978 14,7 млн. т. Балота ў натуральным стане, растуць хмызняк і асокі; выкарыстоўваецца пад сенажаць. Ёсць невял. пясчаныя астравы.
ГАРАДЗІШЧАНСКАЕ РАДОВІШЧА ПЯСКУ, за 0,3 км на Пд ад в. Карвелі Вілейскага р-на. Лінзападобпы паклад звязаны з водна-ледавіковымі адкладамі часу адступання сожскага ледавіка. Разведаныя запасы 190 тыс. №. Пяскі жаўтавата-шэрыя, шэрыя, дробнаі сярэднезярністыя, палевашпатава-кварцавыя; жвіру буйней за 5 мм у іх 12,5 %, гліністых і пылаватых часцінак 0,8—3 %. Магутнасць карыснай тоўшчы 1,6—
У Гарадзецкім парку.
5,9, ускрышы (пяскі, супескі) 0,2— 3,4 м. Пяскі прыдатныя на выраб пясчана-цэментных блокаў. Радовішча не распрацоўваецца.
ГАРАДЗІШЧАНСКАЯ МЕТЭАРАЛАГІЧНАЯ СТАНЦЫЯ. МС Г a р а д з іпі ч а, за 8 км на ПдЗ ад чыг. ст. Негарэлае Дзяржынскага р-на. Засн. ў 1967. Працуе па праграме метэастанцый 2-га разраду. Матэрыялы назіранпяў паказальныя для тэр. на 25—35 км вакол станцыі (найважнейшыя сярэднямесячныя і сярэднегадавыя метэаралагічныя паказчыкі гл. ў табл.). Працягласць перыяду з сярэднясутачнымі т-рамі вышэй за 0 °C — 220 сут, вегет. перыяд 188 сут, безмарозны — 141 сут. Апошні замаразак у паветры 29 крас., першы — 17 верасня. Сярэднямесячпая т-ра паветра ў студз. ад 0,5 °C (1975) да — 12.7 (1969), у ліп. ад 13,8 (1979) да 19,8 °C (1972). Гадавы абс. мінімум т-ры паветра —41 °C і абс. максімум 35 °C. Т-ра паверхні глебы ў асобпыя гады апускаецца да —40 °C і ніжэй. Раз у 7 гадоў ападкаў бывае больш за 740 мм, у асобпыя засушлівыя гады да 5О0 мм ападкаў. Вільготных дзён (з адноснай вільготнасцю ^80 %) за год 130, сухіх (з вільготнасцю за адзін з тэрмінаў назірання ^30%)—12. Сярэдняя з макс. выш. снегу за зіму 26 см, у асобныя гады да 50 см.
В. Р. Жумар. ГАРАДЗІШЧАНСКІ ПАРК, у в. Гарадзішча Брагінскага р-на. Закладзены ў 19 ст. Пл. каля 4 га. Парк пейзажны. Размешчапы ўздоўж р. Брагінка. Спалучаў рысы розных кірункаў садова-паркавага будаўніцтва — у баскетах раслі сады, да іх далучалася пейзажная частка. вакол сядзібнага дома рэгулярная планіроўка. Асталіся часткова лінейныя пасадкі па перыметры баскетаў і добры спелы дрэвастой мясц. відаў.
Метэаралагічныя паказчыкі за перыяд пазірапня на Гарадзішчанскай метэаралагічнай станцыі
1
п
111
IV
IV
VI
VII
V111
IX
XI 1
XII
За год
Тэмпература паветра, °C сярэднясутачная абсапютны мінімум абсалютны максімум
-6,8
—41
6
-6,3
—38
9
—2 1
20
5,2
— 19
26
12.4
—8
32
15.8
34
17.6
3
35
15,7 0
35
11.2
30
5,6
—21
26
0.3
—28
16
-4.4
-33
10
5.3
—41
35
Тэмпература паверхні глебы, °C сярэднясутачная
—8
—7
—3
7
17
21
23
21
14
6
0
-5
7
абсалютны мінімум
—45
-43
—38
—21
-9
2
3
0
-8
—23
—31
—38
—45
Сярэдняя скорасць ветру, м/с
2,3
2,4
2,3
2 2
2 2
1,9
1,9
1,7
2,1
2,3
2,6
2.4
2,2
Сярэдняя адносная вільготнасць паветра, %
86
85
81
76
70
72
76
78
81
86
90
89
81
Сярэдняя колькасць ападкаў, мм
38
38
36
40
55
73
80
78
53
41
48
40
620
Сярэдняя колькасць сутак з ападкамі
16
14
14
14
12
14
14
13
14
15
18
20
178
Сярэдняя сума сумарнай радыяцыі, МДж/м!
72
133
302
408
560
629
604
486
319
163
62
45
37S3
Каштоўныя экзоты — унікальны экземпляр ліпы драбналістаіі з ByeKan калонападобнай формай кроны, гібрыд ліпы стараж. селекцыі, горкі каштан звычайны, арэх грэцкі. Парк належыць калгасу імя Э. Тэльмана. Перспектыўны для аднаўлення.
ГАРАДЗЯНЁЦ, возера ва Ушацкім р-не, у бас. р. Выдрыца. Пл. 0,2 км2. Даўж. 0,65 км, найб. шыр. 0,45 км. Катлавіна авальпай формы, выцягнута з Пн на Пд. Схілы выш. да 10 м, спадзістыя, разараныя, на Пд і У стромкія, выш. да 15 м, пад лесам. Берагавая лінія (даўж. 1,78 км) слабазвілістая. Берагі высокія, на Пд і У зліваюцца са схіламі. Злучана ручаём з воз. Вербна. На паўн.зах. беразе в. Івахнава.
ГАРАДЗЯЦІНА, нізінпае балота ў цэптры Маларыцкага р-на, у вадазборы р. Рыта. Пл. 2,1 тыс. га, у межах прамысл. паклада 1,4 тыс. га. Глыб. торфу да 2,4 м, сярэдняя 1,2 м, ступень распаду 40 %, попельнасць 21 %. На 1.1.1978 запасы торфу 3 млн. т. Асушана адкрытай сеткай, выкарыстоўваецца пад ворыва і сенажаць.
ГАРАДНІЦА, рака, левы прыток Ушы (бас. Нёмана), у Нясвіжскім р-не. Даўж. 11 км. Сярэдні нахіл воднай паверхні 3 %о. Каналізаваная. Вадазбор (24 км2) на паўн. схілах Капыльскай грады, азёрнасць 1 %, пад лесам 4 %.
ГАРАДНЯНСКАЕ РАДОВІШЧА ГЛІН, за 3,5 км на 3 ад в. Гарадная Столінскага р-на. Паклад неагенавага ўзросту. Разведаныя запасы 15,4 млп. т, перспектыўныя 14,8 млн. т. Гліны шэрыя, цёмна-шэрыя і чорныя, дысперсныя (часцінак драбней за 0,002 мм да 82 %), тугаплаўкія, высокапластычныя, мантмарыланітавыя, з прымесямі каалініту, радзей гідраслюды. Магутнасць карыснай тоўшчы 0,5—11,5 м, ускрышы 0,1— 6,2 м. Гліны прыдатныя на вытв-сць сценавых і абліцовачных блокаў, каналізацыйных труб, цэглы, як фармовачны матэрыял. Радовішча распрацоўваецца Гарынскім камбінатам буд. матэрыялаў.
ГАРАДНЯНСКАЕ РАДОВІШЧА ПЯСКЎ, за 3 км на Пн — ПнЗ ад в. Гарадная Столінскага р-на. Паклад неагенавага ўзросту. Перспектыўныя запасы пяскоў шкловых 7,8 млн. т, фармовачных 40,9 млн. т. Пяскі светла-шэрыя і белыя, рознаі дробназярністыя, кварцавыя. Магутнасць карыснай тоўшчы 3,7— 17 м, ускрышы 0,2—8 м. Пяскі прыдатныя на вытв-сць высакаякаснага ліставога шкла і посуду, могуць выкарыстоўвацца ў ліцейнай вытв-сці. Радовішча не распрацоўваецца.
ГАРАДбК, зона адпачынку мясц.
значэыня на тэр. Глускага р-на, за 26 км на ПдЗ ад Бабруйска, на беразе р. Пціч. Устаноўлена ў 1981. Пл. 3,6 тыс. га. Разлічапа на адначасовы адпачынак 20 тыс. чал. Прадугледжана размяшчэнне ўстаноў для доўгатэрміновага адпачынку дзяцей і дарослага пасельпіцтва Бабруйска. ГАРАДОЦКА-ВІЦЕБСКІ АГРАКЛІМАТЫЧПЫ РАЁН, уваходзіць у Паўн. ўмерана цёплую вільготную аграклімат. вобласць. Займае Гарадоцкае і Віцебскае ўзвышшы. Межы Г.-В. а. р. гл. на карце да арт. Агракліматычнае раянаванне. Самы халодны раён Беларусі. Сярэдняя т-ра паветра ў студз. ад —7,5 да —8,5 °C, у ліп. 17,5—18 °C. Макс. т-ра паветра 36 °C, мінім. —44 °C, Сярэдні са штогадовых мінімумаў —30 °C. Вегет. перыяд 178—185 сут (ад 15—17 крас. да 15—18 кастр.). Працягласць перыяду з т-рай паветра вышэй за 0 °C — 223—226 сут, вышэй за 10 °C — 139—144 сут, вышэй за 15 °C — 68— 79 сут. Сума т-р вышэй за 10 °C складае каля 2200 °. Апошні замаразак 6—15 мая, першы — у канцы вер. Працягласць безмарознага перыяду 124—144 сут. Ападкаў за год каля 620 мм, у т. л. за цёплы перыяд 440 мм. Каэфіцыент увільгатнення Іванова за цёплы перыяд 1,1—1,2. Устойлівае снегавое покрыва ляжыць 110—116 сут з 1—10 снеж. да канца сак.— пач. красавіка. Сярэдняя з найб. дэкадных вышынь снегавога покрыва каля 29 см, запасы вады ў снезе 75—79 мм. Сярэдняя з найб. глыбінь прамярзання супясчанай і лёгкасугліпістай глебы 60— 75 см. Палявыя работы пачынаюцца 23—25 красавіка. Лепшыя тэрміны сяўбы ранніх яравых 4—6 мая, пасадкі бульбы 8—10 мая, жніва азімых 1—2 жн., сяўба азімых 20— 23 жн. Васковая спеласць наступае ў ранніх яравых 8—10 жн., бульбоўнік завядае 5—7 вер. Падрабязныя метэаралагічныя звесткі гл. ў арт. пра Віцебскіую метэаралагічную
У Гарадзішчанскім парку.
станцыю і Езярышчанскую метэаралагічную станцыю.
ГАРАДбЦКАЕ РАДбВІШЧА ГЛШ, каля зах. ускраіны в. Гарадок Лоеўскага р-на, на правым беразе Дняпра. Пластавы паклад, выцягпуты з Пн на Пд, звязаны з адкладамі палтаўскай серыі неагену. Разведаныя запасы 31,1 млн. т. Па колеру і якасцях тоўпіча размяжоўваецца на 3 слаі: верхні — гліны зеленаваташэрыя пустыя, камкаватыя, магутнасць да 4,7 м; сярэдні — блакітнашэрыя, светла-шэрыя шчыльныя, тлустыя — 4—10 м; ніжні — стракатаафарбаваныя, жоўта-шэрыя, з ярка-жоўтымі і чырвонымі плямамі каалінавых глін — да 3—3,5 м. Гліны дысперсныя пластычныя і высокапластычныя, вогнетрывалыя (1400—1650°C). Магутнасць карыспай тоўшчы па радовішчы 6—15 м, ускрышы 2,5—7,8 м. Гліны прыдатныя на вытв-сць каналізацыйных і дрэнажных труб, як фармовачныя для чыгуннага і каляровага ліцця; гліны верхняга слоя — на вытв-сць цэглы. Сыравінная база Рэчыцкага кераміка-трубнага з-да.
В. М. Грушэцкг.
ГАРАДОЦКАЕ РАДбВІШЧА НЯСКУ, каля зах. і паўд. ускраін в. Гарадок Глускага р-на. Паклад (2 лінзы) звязаны з канцова-марэпнымі адкладамі сожскага зледзянення. 1 Іерспектыўныя запасы 771 тыс. м3. Пяскі светла-шэрыя розназярністыя, палевашпатава-кварцавыя; жвіру буйней за 5 мм у іх да 10 %, гліністых і пылаватых часцінак 0,2—5,2 %. Магутнасць карыснай тоўшчы 2,5— 9,3 м, ускрышы (пяскі) 0,1—1.5 м. ІІяскі прыдатныя на выраб бетопу, у дарожным буд-ве. Радовішча не распрацоўваецца.
ГАРАДбЦКАЕ РАДбВІШЧА ПЯСКЎ, за 2 км па ПдУ ад в. Гарадок Жлобінскага р-на. Лінзападобны паклад звязаны з сучаснымі алювіяльнымі адкладамі Дняпра і Бярэзіны. Папярэдне ацэненыя запасы 14,4 млн. м3, перспектыўныя 47,3 млн. м3. Пяскі шэрыя, жоўта-шэрыя палевашпатава-кварцавыя. розназярністыя (пераважна дробназярністыя), з праслоямі і лінзамі жвірыстага пяску; гліністых і пылаватых часцінак у іх 0,2—2,4 %. Магутнасць карыснай тоўшчы 3,5—17.7 м, ускрышы 0,2—3,7 м. Па папярэдніх ацэнках пяскі прыдатныя на вытв-сць бетону (пры ўмове абагачэння), буд. раствораў, у дарожным буд-ве. Радовішча не распрацоўваецца.
ГАРАДбЦКАЕ ЎЗВЬ'ІШША, на ПнУ Віцебскай вобл. Займае б. ч. Гара-
доцкага, паўн. Віцебскага і ўсх. ч. Шумілінскага р-наў; фізіка-геагр. раён Бел.-Валдайскай правінцыі (акруга Бел. Паазер’я). Мяжуе з Полацкай і Суражскай ніз., на Пн даходзіць да граніцы з РСФСР, на Пд абмежавана далінай Зах. Дзвіны. Выш. да 259 м, прыўзнята над суседнімі нізінамі на 100 м. Пл. каля 1,7 тыс. км2, працягласць з Пн на Пд 60—70 км, з 3 на У 40—45 км.
КНІГІ ОНЛАЙН
