КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
ШКОЛЬНАЯ БІБЛІЯТЭКА ФРАНЧЭСКА ПЕТРАРКА ДЖОРДЖ ГОРДАН БАЙРАН ПОЛЬ ВЕРЛЕН ШКОЛЬНАЯ БІБЛІЯТЭКА ФРАНЧЭСКА ПЕТРАРКА САНЕТЫ ДЖОРДЖ ГОРДАН БАЙРАН ПАЛОМНІЦТВА ЧАЙЛЬД ГАРОЛЬДА ЛІРЫКА. ПАЭМЫ ПОЛЬ ВЕРЛЕН У МЕСЯЦАВЫМ ЗЗЯННІ ЛІРЫКА Мінск ♦ Юнацтва» ББК 84(4) П29 УДК 82(4)-94 Пераклад з італьянскай, англійскай і французскай Для старэйшага школьнага ўзросту Укладальнік С. Панізнік Мастак Т. Радзівілка 8200000000 — 034 П — 73—95 М 307(03) — 96 ISBN 985-05-0072-7 © Укладанне. С. С. Панізнік, 1996 © Афармленне. Т. С. Радзівілка, 1996 © Пераклад. Калектыў аўтараў, 1996 ФРАНЧЭСКА ПЕТРАРКА (1304—1374) САНЕТЫ ПЕРАКЛАД ЛЯВОНА БАРШЧЭЎСКАГА' НА ЖЫЦЦЁ МАДОННЫ ЛАУРЫ I У песнях, што спяваў я вам, ніколі He быў фальшывы нават лёгкі ўздых — 3 часоў пакут любоўных, першых тых, Калі не думаў я аб лепшай долі. Хай верш мой, што сваёй не здрадзіў ролі — Пераадольваць крах надзей пустых — Цяпер заслужыць не дакораў злых У палкіх закаханых, a — патолі. Бо зразумеў я, што мяне народ Даўно ўжо высмеяў і сам я смешны Сабе ад вечнай марнай мітусні. А вынік даўняй пыхі ды турбот — Я каюся, зняслаўлены і грэшны, Бо ўсе зямныя ўцехі толькі сніў. XV * Іду і азіраюся штокроку, А цела боль нясцерпны адчувае. Павеў паветра йсці дапамагае, Ды лёс няшчасны мой — навідавоку. Пра страты згадкі бы плывуць здалёку... Жыццё кароткае, а шлях канца не мае — Такая думка ўміг мяне спыняе, I ад зямлі я не адводжу зроку. Стаю ў слязах, цяжкіх сумненняў поўны: Чаму вось гэтак часткі майго цела Асобна ад маёй душы існуюць. Амур адказвае мне памяркоўна: «На свеце закаханых, зразумела, Штодзённыя турботы не хвалююць». XVIII Калі зацьміла ўсё на свеце мне Аблічча донны — яснае, як дзень,— Нібы пажар узнік у гэты дзень, Які ўнутры ўсё паліць, паліць мне. He рвецца сэрца йшчэ, здаецца мне, I не заканчваецца йшчэ мой дзень, Ды, як сляпы, іду я цэлы дзень... Іду? стаю? — незразумела мне. Я ўсё ўцякаю, як магу, ад Смерці, Ды не так хутка, каб забраць з сабою Каханне — як яно заўжды бывае. Таму я не спяшаюся памерці, Каб плач не чуўся: вецер сам сабою Слязінкі па зямлі хай рассявае. XIX Стварэнняў вельмі многа ёсць на свеце, Што зносяць лёгка сонца гарачынь; Другія днём кладуцца на спачын, Выходзяць, калі сонца ўжо не свеціць; А трэція ў праменістыя сеці Лятуць, каб грудзі бляскам аблягчыць, I колюцца аб цяжкія мячы. Ўслед за апошнімі мой зірк нясецца. Яго прывабіла яскравасць донны — Заслонаў не паставіў я нідзе, У цемры ночы думкі не апалі... Уперад лёс нястрымана вядзе Імкненне воч аслепіпых безбаронных Да той, што іх агнём сваім апаліць... XXXV У задуменні я за крокам крок Па роўнядзі пустэльнай адмяраю: Баюся, што вачыма напаткаю Сляды — і не гляджу зусім убок. Ад позіркаў, дапытлівых знарок, Ніякай схованкі нідзе не маю, А тое, што ўнутры агнём палаю — Хоць твар мой і патух, відно здалёк. Здаецца мне: і ўзгоркам, і далінам, I рэчкам, і лясам усё вядома, Што робіцца ў душы цяпер маёй. Хоць бы й шукаў дзічэйшых я сцяжынаў, Любоў ідзе са мною пакрыёма I я вандрую з таямнічай — ёй. XXXVI Каб верыў я, што смерць мяне пазбавіць Ад цяжкіх думак і пакут кахання, Дык сам бы скончыў гэта існаванне — Заўчасныя хаўтуры даў бы справіць. Але баюся: скон мяне паставіць На бок другі мяжы выпрабавання, Да новых слёз і новага змагання — I крок далей ні ад чаго не збавіць. Страла павінна вылецець, мяркую, Ад цецівы напятай, набрынялай Крывёю іншай; і ў сваёй мальбе Прашу Любоў дапамагчы ды тую, Што мяне ў бледны колер фарбавала, А болып не хоча клікаць да сябе. LXI Дабраслаўляю дзень той, месяц, год, Часіну і дзівоснае імгненне, Ды край, дзе бачыў вочы, нібы ў сненні,— I, паланёны, шмат спазнаў турбот... Дабраслаўляю горыч тых нягод, Што шле Амур у помслівым памкненні, Ды лук яго, чыя страла сустрэне Мяне — і скончыць свой смяротны лёт. Дабраслаўляю гэты голас мой, Які імя каханай паўтарае Няспынна і з узнёсласцю такой... Дабраслаўляю песні, што стварае Маё натхненне; толькі Ёй адной — I больш нікому — мая ліра йграе. LXXIX Ён сканчваецца так, як пачынаўся,— Год чатырнаццаты маіх уздыхаў: Я сродак не знайду, які б прыдаўся Мой палкі шал ахаладзіць паціху. Амур, які заўсёды намагаўся Зрабіць, каб вольна болей я не дыхаў, Прыкуў мой зрок; хоць я супраціўляўся, Супрацьстаяць не змог такому ліху. I вось: штодня гібею ды марнею, Для іншых неўпрыкмет. А без яе Таемных захадаў не абыпілося... Дасюль пакуты доўжацца мае; Я хвілю смерці прадказаць не ўмею, Ды ўжо чакаць мне мала засталося. сп Калі Пампея падмануў удала I Рыму галаву яго паднёс 3 Егіпта здраднік2, дык нямала слёз Ліў Цэзар — як засведчылі аналы. Быў заняпад дзяржавы Ганібала: Ёй вораг сакрушальны ўдар нанёс... Ды абхітрыць хацеў ваяр свой лёс — I вусцішна карфагенянам стала... Напраўду, кожная душа жывая Сваіх пачуццяў выдаваць не хоча, Пад маскай іншаю зусім хавае. Я ж—спеў складаю, каб ён не азмрочыў, He патапіў штодзённасці ў адчаі, Бо жаль я свой паказваць не ахвочы. CIV Як дабрадзейства ў вашым сэрцы спела I гаварыць імкнулася любоў, Мы квецені чакалі ды пладоў 3 надзеяй, што апірышча хацела. I ўзяўся я пісаць пра гэта смела, Каб помнік дзеля будучых гадоў Вам пры жыцці стварыць; каб зноў і зноў Імя паўсюдна ваша бранзавела... Марцэла, Цэзара ці Паўла слава3 — He ад разца ці малатка, паверце: Ці ж могуць тыя шмат сказаць выявы? А што напісана — таго не сцерці: Пандольфа4 мой, вы бачаце яскрава, Што нашы творы не баяцца смерці. CXVIII Шаснаццаць год прайшло з пары тае, Калі пакутліва я закахаўся; мала Мне засталося, і цяпер — нібы навала: Душы спакою, як ніколі, не стае. Душа любові слодыч спазнае Ды горыч бед; жыццё цяжарам стала, I смерць малю я, каб раней спаткала Мяне, чым — мной апетую — яе. Хоць сэрца рвецца прэч, на жаль, я тут: I рады, й не хачу адсюль сыходзіць — Так узяла мяне туга мая. I слёзы новыя ў вачах — не цуд, А знак таго, што не магу, выходзіць, Нягледзячы на ўсё, змяніцца я. CXXIV Каханне, Лёс, Дух, стомлены зусім, Які ў мінуўшчыне цяпер вякуе — To смутак мой; і з зайздрасцю гляджу я На тых, хто ўжо на беразе другім. Каханне сэрца кроіць мне. Сваім Удзелам Лёс дабра мне не звястуе; Дух, збіты з тропу, стогне ды смуткуе, А я — ў змаганні вечным ды цяжкім. На жаль, маё ўжо шчасце адышло Ў нябыт; не вернецца яно ніколі, I дзён маіх палова — ўжо за мною. Mae надзеі не брыльянты — шкло. Гляджу: ім не ажыць, не ўзнікнуць болей — Рве доля на дзве часткі нітку-мрою. СХХХІІ ЦІ не любоў — той жар, якім палаю? Калі ж любоў, нашто мяне так мучыць? Чаму яна так можа надакучыць Дабром — ад ліха ж толькі ўцеху маю? Ці ж я любві пакуты сам трываю? Ці ж я іх стогнамі хачу агучыць? Любоў мяне з жыццём ды сконам лучыць — Чаму ж сабе ў журбе не спачуваю? Як пачуццё мне гэтае знаёма! — У чоўне незайздросна-кволым плысці Наперад, з моцным ветрам у абдымку — Калі і стырнавы прапаў кудысьці... Чаго і як хачу я — невядома: Халодна ўлетку мне, спякотна ўзімку. CXL Кахання бог, што думкамі кіруе, У сэрцы ўзвёў маім нязрушны трон; I да чала майго імкнецца ён, I знак на ім пакінуць свой мяркуе. Ды цнотай, розумам Яна таймуе Той шал, што спальвае мяне здавён. 3 тых намаганняў не заўжды ёсць плён — I абураецца Яна, й смуткуе. Наўцёкі кінуўся кахання бог, У страху, з сэрца глыбіні майго: I плача, і дрыжыць, і вунь — знікае. Ці ўладара б пакінуў я ды змог Быць у апошняй хвілі без яго? — Ў любві памерці — мілата якая! СХСІ Як вечнае жыццё спазнае той, Хто аднаго спрагнёны — бачыць Бога, Я ад кароткага жыцця зямнога Хацеў бы сціплай радасці адной — Каб Вы, о донна, Вашаю красой Далі мне хвілі шчасця дарагога: Жадання не зракуся я такога I буду жыць надзеяю сваёй. Ды прамінецца ўсё: час хуткаплынны; Кагосьці пад блакітным ясным небам Заўжды агонь жывіў, вада жывіла, Кагосьці — дотык альбо пах расліны. А мне нічога гэтага не трэба: Хіба мне засціць штось Ваш вобраз мілы? ССХІІ Шчаслівы ў мроях я, ў тузе квітнею — Плыву ўсё ад відна і ад відна Па моры, дзе ні берага, ні дна; Будую на пясках, на водах сею. Я сонцу дагаджаў — цяпер гібею Ад змроку, што ўваччу — нібы сцяна... За ланню гнаўся, ды ўцякла яна: Кульгавы быў мой бык — дзе ж я паспею? Аслеплы, ў стоме ад усіх пакут, Я ў лёсу дзень і ноч прашу спагады: Прыйдзіце, донна ці Амур, ці скон!.. Я дваццаць год тугой жыўлюся тут, Слязьмі й уздыхамі; ды, як прынада, Я на кручку, й трымае моцна ён. CCXVIII Сярод жанчын, і постаццю і тварам Прывабных, яна тут, на ўсёй планеце — Як сонца тушыць зоркі на дасвецці — Зацьміла ўсё красою, Божым дарам. Амур, здаецца, маім шэпча марам: «Жыццё цудоўнае, пакуль на свеце Жыве Яна й жыццё ў яе на мэце. Памрэ — і мы ўжо болей не ўладарым!» Каб узяла ў зямлі траву й лістоту, У неба — сонца з месяцам Прырода: Людскую б узяла ў людзей істоту, У акіянаў — рыбу, хвалі, воды; Ўсё будзе адчуваць тугу й самоту, Як Яна вочы стуліць назаўсёды. ССХХХІ Я жыў, не наракаючы на лёс, I зайздрасць сэрца мне не працінала. Хоць быў другі ў каханні больш удалы — He праліваў па тым я горкіх слёз. Пагляд, што гэтулькі пакут прынёс Душы маёй, якая ўсё стрывала,— Яго імгла навечна пахавала, I болей ён не ззяе мне з нябёс. Прырода-матухна, паказвала ты ўсім I жорсткасць, і спагаду неаднойчы, I несла згубу парасткам сваім. Усё вытокам жывіцца адным, Ды як дазволіў ты, нябесны Ойча, Цябе вось так абрабаваць зусім? НА СМЕРЦЬ МАДОННЫ ЛАУРЫ CCLXXII Жыццё ўцякае: да мяжы прыйшло, Дзе смерць ужо сваёй чакае хвілі. Вайну бязлітасную мне аб’явілі Што ёсць, што будзе, што даўней было. Гляджу назад, наперад — дзе святло? I ўжо, скарыўшыся нястрымнай сіле, Напэўна, быў бы я даўно ў магіле, Ды сэрца Божым страхам праняло... Ўсё, што ў душы запальвала пажар, Прапала. Я адзін у акіяне: Пільнуюць човен мой і шторм, і морак. Парваўся ветразь; стомлены вясляр; I мачта паламаная дазвання, I я не бачу пуцяводных зорак. CCLXXIV О дайце, думкі горкія, спакою: Каханне, Лёс ды Смерць — ці ж мала іх? — Усюды цвеляць — і ў дзвярах маіх, Хоць іншых не вядуць з сабою вояў. Ты ж, сэрца, з непрыхільнасцю такою Адно мяне ўспрымаеш: іх жа ўсіх Бароніш — гэтых ворагаў ліхіх, Што подла абыходзяцца са мною.