Гамлет, прынц Дацкі
Вільям Шэкспір
Выдавец: Беларусь
Памер: 245с.
Мінск 1964
Тут не каханне,— іншая хвароба;
Хоць тое, што казаў ён, і туманна, Аднак ён не вар’ят. Яго туга Наседжвае штось іншае; баюся,
Каб гэты плод, з’явіўшыся на свет, Нам не пашкодзіў. А таму хутчрй, У мэтах папярэджання, рашаю: Ён безадкладна ў Англію паедзе Збіраць нам недаданую даніну; Магчыма, мора, незнаёмы край I змена ўражанняў іграгоняць тое, Што ўлезла ў сррца, ўстурбавала мозг I парушае функцыі персоны Майго пляменніка. Што скажаш нам?
П а л о н і й
Так будзе добра. Але ўсё ж, па-мойму, Вытокам і пачаткам смутку прынца З’яўляецца няўдача у каханні.— Афелія, не тррба пераказваць, Мы чулі ўсё.— Як наш кароль жадае, Хай так і будзе. Тым не менш, прасіў бы, Каб после п’есы каралева-маці Прыватна распытала пана прынца Наконт сардрчных спраў. Хай будзе строгай. Калі ж даведацца ёй не удасца, Тады адпраўце ў Англію яго Альбо яшчр куды.
К а р о л ь
Так, так, не жарты; Шаленства прынца патрабуе варты.
Выходзяць.
СЦЭНА II
Пакой у замку.
Уваходзяць Г а м л е т і а к ц ё р ы.
Г а м л е т
Вымаўляй маналог, калі ласка, так, як я табе паказваў: лёгка і жвава, а калі ты будзеш драць горла, як грта робяць многія нашы акцёры, тады я мог бы даручыць чытаць мае вершы гарадскому клікуну. He пілуй паветра рукамі, так; рабі ўсё далікатна. У патоках, у буры і, так сказаць, у завіхррнні свайго запалу, ты павінен заўсёды трымацца меры, якая згладзіць яго рэзкасць. Я цярпець не магу, калі які-небудзь здаравенны доўгавалосы дзяцюк ірве пачуцці на кавалкі, на шматкі, і гвалціць вушы партрра, які, у большасці выпадкаў, нічога не разумее, апроч невыразных нямых сцэн і калатні. Я б ахвотна высек такога дзецюка. Ён табе выйдзе такім ліхадзеем, якім і Тррмагант не быў, ён табе Ірада пераірадзіць. Калі ласка, каб гртага не было.
Першы акцёр
Даю гарантыю вашай высокасці.
Г а м л е т
He будзь таксама і занадта вялым; хай тваім настаўнікам будзе твая крытычная думка. Дапасоўвай дзею да слова, слова да дзеі; а галоўнае, старайся не выходзіць за межы прыроднай прастаты. Бо ўсё, што гртак перабольшана, не адпавядае сутнасці ігры, канчатковая мрта якой, раней і цяпер, была і ёсць — трымаць як
бы люстра перад прыродай; паказваць дабраце яе рысы, пагардзе яе вобраз і, у адпаведнасці з часам, кожнаму стану і ўзросту — яго форму і адбітак. Калі ж перабольшыць альбо не дацягнуць, то хоць невук і пасмяецца, але знаўцу будзе сумна, а вы павінны згадзіцца, што ацэнка знаўцы пераважае думку цэлага тратра іншых. 0, ёсць акцёры, і я бачыў іх ігру і чуў, як іх хвалілі, нават вельмі хвалілі, якія, каб не сказаць груба, не мелі ні голасу, ні фігуры, ні наогул людскага аблічча; крыўляліся і завывалі так, што я думаў: ёсць жа на свеце такія падзёншчыкі прыроды, якія бяруцца ляпіць людзей і псуюць іх — так бяздарна яны паказвалі чалавека.
Першы акцёр
Спадзяюся, што мы гртага ў асноўным пазбавіліся.
Г а м л е т
Знішчайце, каб і знаку не было. I хай тыя, што іграюць у вас блазнаў, не гавораць болып, чым для іх напісана. Бываюць сярод іх такія, што смяюцца самі, каб насмяшыць пустых гледачоў, хаця ў гртую хвіліну ўвага павінна быць сканцэнтравана на якім-небудзь важным моманце п’есы. Грта брыдка і паказвае нікчэмнае зазнайства таго блазна, які так робіць. Ідзіце падрыхтуйцеся.
А к ц ё р ы выходзяць.
Уваходзяць П а л о н і й, Р a 3 е н к р а н ц і Гільдэнс т э р н.
Скажыце, будзе кароль слухаць грту п’есу?
П а л о н і й
I еам будзе, і каралева, і каб зараз жа.
Г а м л е т
Загадай акцёрам, каб не бавіліся.
II а л о н і й выходзіць.
А вы што? Ідзіце падганяйпе.
Р а з е нк ра н ц і Гільдэнстррп
Ахвотна, прынц.
Разенкранц і Гільдрнстэрн выходзяць.
Г а м л е т
Грй, Гарацыо!
Уваходзіць Г a р а ц ы о.
Г a р а ц ы о
Я каля вас, мой прынц.
Г а м л е т
Гарацыо, ты — слаўны чалавек, бярод усіх — адзіны друг сапраўдны.
Г а р а ц ы о
0 прынц...
Г а м л е т
He думай, што я лыпчу іабе. Якая мне карысць? Ты не багаты.
Твая апора — твой здаровы дух, He золата. Нашто льсціць бедняку? Няхай язык цукровы ліжа пышнасць I кленчыць прагавіты падхалім Там, дзе ён бачыць свой інтррас. Чуеш? 3 тае пары, як навучыўся я Адрозніваць людзей і стаў свабодным, Цябе абраў я другам для душы. Ты церпіш гора, не падаўшы віду, 3 аднолькавай падзякаю прымаеш I гнеў і ласку лёсу. Лепшы дар — Мець розум і пачуцці у адзінстве, He быць за пасвісцёла у Фартуны, I не іграць чужых мелодый. Дружа, Знайдзі мне, дай такога чалавека, Які б не быў рабом сваіх пачуццяў, I я да сррца прытулю яго, I я яго укрыю ў сэрцы сррца 3 табою лобач. Кінем грта. ЗаРаЗ Для караля акцёры ставяць п’есу. Ты ведаеш, як паміраў мой бацька,— Яны пакажуць грту смерць на сцэне. Прашу цябе, калі пачнуць спектакль, Сачы за дзядзькам як мага уважней. Калі яго таемная віна
He выявіцца пры адной прамове, To, значыць, нам з’яўляўся дух пракляты I уяўленне чорнае маё, Як лёх Вулкана. Прыглядайся добра. Я ў твар яго ўвап’юся вострым вокам, Пасля мы параўнаем нашы думкі I зробім прўны вывад.
Г a р а ц ы о
Добра, прынц.
Калі абкрадзе ён маю увагу
I уцячр, адказваю за кражу.
Г а м л е т
Яны ідуць. Мне тррба быць вар’ятам. Займай жа месца.
Дацкі марш. Трубы. Уваходзяць к а р о л ь, Палоній, А ф е л і я, Р a 3 ен к р а н ц, с т э р н ды іншыя.
каралева, Г і л ь д р н-
К а р о л ь
Як маепіся, пляменнік Гамлет?
Г а м л е т
Дасканала. Харчуюся, як хамелеон. скваранае абяцанкамі. Як каплун лепей.
Ем паветра, зау мяшку, нават
К а р о л ь
Я цябе не разумею, Гамлет. Твае словы не дайшлі да мяне.
Г а м л е т
А з мяне яны выйшлі. (Палонію.) Пане, вы гаварылі, што вы калісьці ігралі ва ўніверсітрце?
П а л о н і й
Так, так, мой прынц, і лічыўся добрым акцёрам.
Г а м л е т
На якія ролі?
П а л о н і й
Я іграў Юлія Цэзара, я быў забіты на Капітоліі, мяне забіў Брут.
Г а м л е т
Якая брутальнасць! I нашто ты, Брут, забіў такое вялізнае цяля! — Акцёры гатовы?
Разенкранц
Гатовы, прынц. ЗагаДаеце пачапь?
Каралева
Гамлет, ідзі сюды, мой дарагі; сядзь каля мяне.
Г а м л е т
He, мамачка, тут ёсць магніт мацнейшы.
П а л о н і й (каралю)
Ага! Вы чуеце?
Г а м л е т
Панна, дазвольце мне прылегчы да вас на калені?
Кладзецца каля ног Афеліі.
А ф е л і я
He, мой прынц.
Г а м л е т
Я хачу сказаць, дазвольце палажыць галаву да вас на калені.
А ф е л і я
Але, мой прынп.
Г а м л е т
Вы думаеце, я недалікатны?
А ф е л і я
Я нічога не думаю, мой прынц.
Г а м л е т
Якая далікатная думка — ляжаць між ног у дзяўчыны.
А ф е л і я
Што, мой прынц?
Г а м л е т
Нічога.
А ф е л і я
Вам весела, мой прынц?
Гамлет
Каму, мне?
А ф е л і я
Вам, мой прынц.
Г а м л е т
0, я толькі ваш падпявала. Чалавек любіць весяліцца. Паглядзіце, у якім добрым настроі мая маці, а яшчр не прайшло і дзвюх гадзін, як памёр мой бацька.
А ф е л і я
Ах, не; ужо два месяцы. мой прынп.
Г а м л е т
Так даўно. У такім выпадку, хай чорт носіць чорнае, а я начаплю сабаліную мантыю. 0 неба, цэлых два месяцы як памёр, і яшчр не забыты! Тады ёсць надзея, што памяць аб вялікіх людзях перажыве іх на паўгода. Але тррба будаваць цррквы, каб штодзённа паміналі, a то забудуць, як таго каляднага каня. Былі каляды — былі коніку рады; каляды пррч — коніка з плеч.
Трубныя гукі. Нямы паказ.
Уваходзяць к а р о л ь і каралева, пяшчотна абдымаючыся. Яна становіцца на калені і горача завярае яго. Ён яе падымае і туліцца галавой да яе пляча. Кладзеппа на лаву з кветак. Яна, бачачы, што ён заснуў, пакідае яго. Тады з’яўляецца ч а л а в е к, здымае з яго карону, цалуе яе, налівае атруты ў вушы каралю і выходзіць. Каралева вяртаецца, знаходзіць караля мёртвым і разыгрывае адчай. Труціцель і некалькі статыстаў з’яўляюцца і робяць выгляд, што лямантуюць разам з ёю. Нябожчыка выносяць. Труціцель прапануе каралеве падарункі; спачатку яна нібыта незадаволена, не згаджаецца, але, нарэшце, прымае яго любоў.
Выходзяць.
А ф е л і я
Як грта разумець, мой прынц?
Г а м л е т
Вельмі проста: тут хаваецца «малечо», грта значыць — злачынства.
А ф е л і я
Як відаць, грты нямы паказ перадае сюжрт п’есы?
Уваходзіць П р а л о г.
Г а м л е т
Вось зараз ён нам растлумачыць. Акцёры ке ўмеюць трымаць сакрртаў, яны ўсё раскажуць.
А ф е л і я
I тое, што мы толькі што бачылі?
Г а м л е т
I тое, што мы толькі што бачылі. Вазьміце страцьце сорам, пакажыце што-небудзь такое, дык яму і сораму траціць не тррба, адразу так і ляпне.
А ф е л і я
Вы нядобры, нядобры. Я хачу глядзець п’есу.
II р а л о г
Перад пачаткам дзеяння
Мы просім вас з павагаю
Глядзець спектакль з увагаю.
Г а м л е т
He то пралог, не то надпіс на пярсцёнку.
А ф е л і я
Нешта вельмі кароткае, мой прынц.
Г а м л е т
Як жаночае каханне.
Уваходзяць д в a а к ц ё р ы; к а р о л ь і к a р а л е н а.
Акцёр-кароль
Ўжо трыццаць раз як калясніца Феба Павольным бегам залаціла неба, I трыццаць на дванаццаць — маладзік [ поўніўся, і шчррбіўся, і нік.
А мы з табою ўсё жывём у пары, I шчасця нашага не засцяць хмары.
Акцёр-каралева
Мы можам налічыць яшчр раз столькі,— Любоў жа не паменшыцца ніколькі.
Але, о гора мне, мой мілы муж, Апошнім часам нешта ты нядуж, I Ў сэрца мне закралася трывога За нашую любоў. Але нічога, Мой страх цябе не можа турбаваць: Жаночы страх ёсць вернасці пячаць; Мы любім — мы баімся, так бывае, Жанчына ў гэтым крайнасць праяўляе. Мой мілы муж, табою даражу, Цябе кахаю, за цябе дрыжу, Расце і шырыцца мая трывога.
Дзе страх вялікі — там кахання многа.
Акцёр-кароль
Так, любая, цябе пакіну я, Прадказвае канец душа мая. Ты не гаруй, жыві, красуйся краскай, I можа хто-небудзь з такой жа ласкай Мяне заменіць.
Акцёр-каралева
Нізашто. Маўчы!
За здрадніцу мяне ты не лічы.
He выйду я ніколі за другога — Я не забойца мужа дарагога.
Г а м л е т (убок)
Палын і чамярыца.
Акцёр-каралева
Жанчынаю, што замуж хоча зноў, Карысць кіруе, толькі не любоў;
Хто вернасць мужу мёртваму губляе, Той мёртвага яшчэ раз забівае.
Акцёр-кароль
Я згодзен,— ты так думаеш цяпер, Але мы парушаем свой намер, 3 гадамі нашая рашучасць блякне, Спачатку цвёрдая, нарэшце мякне; Зялёны плод на яблыньпы вісіць, А спелы плод пад яблынькай ляжыць; Як грта натуральна пры разліку Самім сабе не аддаваць пазыку: Клянёмся мы любіць сто зім, сто лет, Ды з цягам дзён слабее наш імпрт. Магутнасць радасці і сіла смутку Бушуюць бурна, уціхаюць хутка; Смяецца смутак, плача весялосць, Прычын жа шмат — яны заўсёды ёсць. На свеце ўсё мяняепца; не дзіўна, Што і любоў са шчасцем неразрыўна;