КНІГІ ОНЛАЙН

Гарадзенскі палімпсест 2010

Дзяржаўныя і сацыяльныя структуры, XVI-XX стст.

Выдавец: Зміцер Колас

Памер: 507с.

Мінск 2011

144.54 МБ

Wedlug jego informacji dlug wobec wojska wynosil 14 mln i 3 tys. zl„ a do tej pory przekazano jedynie 6 mln. zl. Podskarbi prosit rowniez, aby wszystkie srodki finansowe z ekonomii przewidziane dla monarchy wplacac bezposrednio do niego. O ostatecznq zaplat? wojsku wspominal rowniez chor^zy upicki Krzysztof Kazimierz Aleksander Bialiozor. Kolejne dwa dni uplyn?ly rowniez na osobnych sesjach litewskich, natomiast wspolne obrady toczyly si? wokot problematyki konfederacji generalnej, kandydatow do korony oraz spraw prywatnych, ktore paralizowaty obrady konwokacji juz w zasadzie od samego jej poczqtku. 23 listopada postowie i senatorowie litewscy zgromadzeni ponownie na osobnej sesji zgodzili si? wst?pnie na 10 podymnych, a nast?pnie wrocili na wspolne obrady, gdzie ponownie toczyly si? spory dotycz^ce konfederacji generalnej. W nast?pnym dniu zgromadzito si? niewielu przedstawicieli Wielkiego Ksi?stwa. Mimo tego i tak doszlo do nieprzyjemnej sytuacji zwi^zanej z pisarzem litewskim Andrzejem Kotowiczem, ktory stwierdzil, ze zablokuje obrady, jesli nie zobaczy wojewody trockiego Mikolaja Stefana Paca, ktory go «przymawial do gtosu». Wobec powyzszego takze inne powiaty i wojewodztwa nie chcialy zabierac glosu, a przedstawiciele polockiego, mscislawskiego oraz powiatow orszanskiego i mozyrskiego nie zezwolili na omawiane juz wczesniej podatki «dlatego calq sesjg na jednej tej strawili materjej». Natomiast marszalek lidzki Teofil Dunin Rajecki stwierdzil, ze w ogole nie pozwala na jakiekolwiek podatki, nawet najmniejsze. 27 listopada zacz?iy si? deklaracje wojewodztw i jak zanotowal autor diariusza grodzieriskiego tylko wojewodztwa potockie i nowogrodzkie deklarowaly 6 po­dymnych. Kolejne dni uplyn?ly na bez konstruktywnych sesjach litewskich i wspolnych obradach, na ktorych poruszano kwestie konfederacji generalnej oraz religijne, ktore poroznity, juz chyba zwyczajowo, poslow. W ostatnim dniu listopada marszalek poselski zacz^l czytac akt konfederacji, w ktorej znalazl si? punkt dotyczqcy przyszlej elekcji. Spowodowalo to ponown^ dyskusj?, czy odbyc j§ w lutym, kwietniu lub maju. Niektorzy argumentowali to koniecznosciq odbycia wczesniej sejmikow gromnicznych. Natomiast postowie Wielkiego Ksi?stwa stwierdzil! wprost, ze «powiaty i wojewodztwa litewskie nie mogly by sig tak. prgdko panowie poslowie wrocic do domu i znowu nazad przyjechac.» 1 grudnia, wedlug relacji autora diariusza doszto do rozejscia si?, czy nawet zerwania sesji litewskiej przez niewymienionego z imienia i nazwiska posta nowogrodzkiego, ktory nie zezwalai na dyskusj? nad zwi?kszeniem podatkow, ponad uzgodnione wczesniej 6 podymnych36. Tego tez dnia pozwolono na prolongacj? konwokacji, ktor^ ostatecznie zakoriczono konkluzjg 6 grudnia, choc diariusz konwokacji zakoriczenie sejmu datuje na 5 grudnia37.
Kolejnym interesuj^cym dokumentem przechowywanym w Archiwum Grodzieriskim jest instrukcja sejmiku powiatu slonimskiego na sejm elekcyjny w 1669 roku. Niestety jest on powaznie zniszczony ubytki w kartach nie po-
zwalajq cz?sciowo na poprawne odczytanie tekstu. Takze nazwiska nie wszystkich osob wymienionych w dokumencie mozna odczytac ze wzgl?du na opisane wyzej uszkodzenia. Z tych, ktore udalo mi si? odczytac to: Dymitr Polubinski, Hieronim Piasecki marszalek (stonimski?), Dymitr Jesmian Symkowicz chorqzy (slonimski?), Krzysztof Polubinski s?dzia ziemski (slonimski?), «Wojniltowiczowi nowogrodzkiemu i upickiemu staroscie», stolnik oszmianski Aleksander Kazimierz Slizieri, Aleksander Bychowski podczaszy (nieczytelne jaki), stolnik witkomierski Samuel Kazimierz Niemcewicz, horodniczy smoleriski Wtadyslaw Michal Juraha Giedroyc, podczaszy nowogrddzki Aleksander Zienkowicz38. Da­le) instrukcja stonimska wymienia: Ludwika Potubinskiego, Michala Potubiriskiego, Haraburd? (niestety w tym przypadku imi? jest nieczytelne), Kazimierza Piaseckiego oraz Ludwik (?) Tyszkiewicz39.
Na samym poczqtku poslowie poruszyli kwestie zwiqzane z ekonomiami i dobrami stolu krolewskiego oraz zwiqzanymi z tym problemami finansowymi. W dalszej cz?sci postulowali oni utworzenie prawa, ktore zabranialoby krdlowi wyjazdu za granice, a dodatkowo proponowano, aby je surowo «obwarowac». Najprawdopodobniej zatem poslowie sionimscy liczyli si? ze zwyci?stwem ktdregos z obcych kandydatow. Postulowali rowniez, aby urz?dnicy i dygnitarze nadal «prywatne przysifgi skladali». Przedstawiciele Slonimia zabrali rowniez gios w sprawie bulawy polnej litewskiej. Zalecali, aby oddac jq Michatowi Kazimierzowi Radziwillowi, co wskazywaloby na zdominowanie tamtejszego sejmiku przez stronnikow ksi?cia podkanclerzego. Zakladali oni jednak rdwnoczesne zrzeczenie si? piecz?ci mniejszej litewskiej, ktora miataby bye oddana na sejmie, a w zadnym przypadku poza parlamentem. W dalszej cz?sci instrukcja stonimska nakazywata swoim poslom, aby sqdy sejmowe odbywaty si? wedlug dawnego zwyczaju, prawa i statutu litewskiego (!). Szlachta zgromadzona na sejmiku zaj?ta si? takze prerogatywami urz?dnikow. Zwracali rowniez uwag?, ze odwolania od wyrokow urz?dnikow zmudzkich powinny bye sktadane w Trybunale Gldwnym Litewskim. Poslowie mi?li si? takze zajqc naprawq prawodawstwa dotyczqcego starostow sqdowych i ekonomii krolewskich. Przedstawiciele Slonimia mieli stanowczo zaznaczyc i zaakcentowac kwestie zwiqzanq z wplacaniem pieni?dzy z ekonomii krolewskich. Miano to czynic z uwzgl?dnieniem podzialu na panstwa federacyjne, czyli z koronnych miano wplacac na r?ce podskarbiego nadwornego koronnego, a z litewskich do podskarbiego nadwornego litew­skiego. W sprawach wojskowo-podatkowych zgadzali si? oni na 6 podymnych w celu zaspokojenia pretensji finansowych zolnierzy litewskich. Poruszano takze sprawy lokalne oraz kwesti? oddania dlugu przez skarb koronny wojewddztwu nowogrodzkiemu40.
Kolejnym interesujqcym dokumentem przechowywanym w archiwum grodzieriskim jest instrukcja sejmiku slonimskiego na sejm 1677 roku41. Poslami wybrani zostali: Leon Polubinski wojewodzic nowogrddzki i Stefan Sliznia. Na
samym poczqtku przedstawiciele szlachty zebranej na sejmiku mi?li wyrazic zwyczajowq wdzi?cznosc krdlowi Janowi III Sobieskiemu za trosk? i «ргас?» na rzecz ojczyzny. Podobne podzi?kowania mialy bye rowniez skierowane pod adresem wojewody wilenskiego i hetmana wielkiego litewskiego Michala Kazimierza Paca. W dalszej kolejnosci poslowie slonimscy mieli si? upomniec, aby dhig skarbu wobec wymienionego wyzej wojewody wilenskiego oraz podkanclerzego litewskiego i hetmana polnego litewskiego Michal Kazimierza Radziwilla jak najszybeiej zostal uregulowany. Istotnym elementem dla szlachty slonimskiej bylo rowniez zatwierdzenie i utrzymanie pokoju z Turcjq, o co mieli si? stanowczo upomniec poslowie wyslani na sejm. Kolejne punkty instrukeji dotyczyiy konstytueji sejmowych, ktore maj^ bye zatwierdzane wylqcznie po wyrazeniu na nie zgody przez wszystkich sejmujQcych. Polubinski wraz z SlizniQ mi?li si? tak­ze upomniec o jak najszybsze rozeslanie po grodach konstytueji podatkowych przez podskarbiego wielkiego litewskiego Benedykta Pawla Sapieh? i usatysfakcjonowanie wojska litewskiego42.
W sprawach podatkowych szlachta zgromadzona na sejmiku w Stonimiu zdecydowala wyrazic zgod? jedynie na dwa pobory, a nie pozwalac na jakiekolwiek podymne czy tez poglowne. Uwazali oni zapewne, ze uchwalone na poprzednich sejmach srodki finansowe s$ wystarczaj^ce na pokrycie potrzeb Rzeczypospolitej, a skupic si? nalezy na wymysleniu sposobu skuteezniejszego ich zbierania. Instrukcja aprobowata rowniez postanowienia litewskiego Trybunalu Skarbowego z 1676 roku. Szlachta upominala si? takze o dokonanie w trakeie obrad rozliczenia finansowego, takze z cel, przez bylego pod­skarbiego Hieronima Kryszpina Kirszenszteina oraz obecnego Benedykta Pawla Sapieh?. To samo mial uczynic general artylerii litewskiej Michal An­toni Korwin Gosiewski. Ostatni^ kwestiq zwiqzan^ z problemami finansowoskarbowymi Wielkiego Ksi?stwa bylo z^danie poslow sfonimskich dotyczqce uruchomienia mennicy litewskiej43.
Kolejny punkt dotyczyl polityki zagranieznej. Poslowie slonimscy mieli kategoryeznie przeciwstawic si? jakimkolwiek planom wojennym krola. W przypadku, kiedy postanowiono by rozpocz^c jakies dzialania zaczepne Polubin­ski i Sliznia zobowi^zani zostali do zerwania sejmu. Jednoczesnie instrukcja zabraniala zawierac ukladow wojskowych z Turcjq lub Chanatem Krymskim przeciwko jakiemukolwiek innemu panstwu. Zabraniano takze posilkowania wymienionych paristw. Wedlug instrukeji slonimskiej sejm mial rowniez wyslac legacj? do Moskwy44.
Nast?pny postulat szlachty slonimskiej dotyczyl kwestii odbywania si? sejmow na terenie Wielkiego Ksi?stwa. Poslowie mi?li zaz^dac, aby co trzeci sejm odbywal si? na Litwie, a nast?pny po 1677 roku zostal zlozony w Grodnie. Jesli stany sejmujijce nie wyrazQ na to zgody to Polubinski i Sliznia maj^, zgodnie z instrukcja, zerwac sejm wyjezdzajqc z Warszawy. W celu przygotowania
zamku na przybycie postow і senatorow, podskarbi wielki litewski ma wyptacic 30 tys. zk na przeprowadzenie niezb?dnych napraw i prac budowlanych na zamku grodzieriskim45.
W sprawie zwolania litewskiej komisji woskowo-skarbowej postowie stonimscy nie mieli wyrazic zgody na jej obrady w Koronie, w Warszawie, ale zaraz po zakonczeniu sejmu w Wilnie, wypowiadaj^c si? tym samym przeciw decyzji krolewskiej w tej sprawie, ktora tamaia prawa litewskie. W dalszej kolejnosci upominali si? oni o sporz^dzenie odpowiedniej ordynacji dotycz^cej Inflant, ktore pozostaly w granicach Rzeczypospolitej. W koricowej cz?sci instrukcji postowie stonimscy mi?li poruszyc sprawy prywatne w tym dotycz^ce rekompensaty dla «panow Sapiehow» za zniszczenie przez wojska nieprzyjacielskie ich maj?tnosci Zorawno. W dalszej cz?sci sejmikujqca szlachta upominala si? o zwrot kosztow poniesionych na rzecz panstwa przez kasztelana minskiego Judyckiego46. Postowie prosic mieli rowniez o usatysfakcjonowanie finansowe marszatka grodzieriskiego Jana Kazimierza Kierdeja, ktory w bitwie pod Zurawnem zostal zraniony кйЦ armatniq, co moze chyba wskazywac na wplywy, jakie posiadat wymieniony urz?dnik w powiecie stonimskim. Szlachta slonimska wnioskowala rowniez o przyznanie trzech wiok podstarosciemu slonimskiemu Bulhakowi (Butakowi vel Butakowi). Proszono takze o zwolnienie dobr niewymienionego z imienia Brzuchanskiego47, od «chlebow» zotnierskich. Kolejna prosba szlachty stonimskiej dotyczyla niewymienionego z imienia Haraburdy, porucznika roty petryhorskiej podkanclerzego litewskiego Michala Kazimierza Radziwilia48. Postowie mi?li wnioskowac o cz?sciowe zwolnienie z powinnosci podatkowych nalez^cej do niego wsi Ostrowie, ktora cz?sciowo spton?ta49.