Беларускі Гістарычны Зборнік
11
Zalecana by la znajomosc tresci ksiqzki Waclawa Lastowskiego Historyja bielaruskaj (kryuskaj) knihi, Kowno 1926.
Znajomosc historii literatury polskiej ograniczala si? do dziel: M. Kridl, Literatura polska wieku XIX, Warszawa 1929; B. Chlebowski, Literatura polska 1795-1905, Lwow—Warszawa 1923; I. Chrzanowski, Historia literatury niepodleglej Polski (ostatnie wydanie).
W zakresie dodaktyki wymagano ogolnej orientacji w glownych zagad-nieniach nauczania j?zyka i literatury bialoruskiej oraz znajomosc progra-mow Ministerstwa WRiOP43.
Wedlug ustawy o kwalifikacjach do nauczania w szkolach srednich ogol-noksztalc^cych i seminariach nauczycielskich, do uproszczonego egzaminu zostali dopuszczeni nauczyciele, ktdrzy posiadali ukonczon^ szkol? sredni^ ogolnoksztalc^c^ lub seminarium nauczycielskie; przed dniem 1.01.1923 r. ukonczyli 25 lat; przed uplywem 1928 r. odbyli co najmniej 3 lata praktyki szkolnej uznanej przez Ministerstwo WRiOP w wymiarze co najmniej 14 godzin tygodniowo, w tym 2 lata w szkole sredniej ogolnoksztalc^cej lub seminarium nauczycielskim44.
Egzamin panstwowy wedlug rozporz^dzenia z dnia 29.01.1923 r., jak row-niez uproszczony egzamin panstwowy wedlug rozporz^dzenia z dnia 24.06.1930 r. mozna bylo zdawac do kohca r. szk. 1932/33. Postanowienia rozporz^dzenia z dnia 9.10.1924 r. pozostaly aktualne45.
Dopelnieniem powyzszych przepisow bylo rozporz^dzenie ministra WRiOP z dnia 15.05.1929 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych do nau-
43 Dz. Urz. MWRiOP 1930, nr 7, poz. 106.
44 Dz. U. RP 1924, nr 92, poz. 864; Dz. Urz. KOS Wilenskiego 1929, nr 3, poz. 48.
45 Dz. U. RP 1931, nr 107, poz. 823; Dz. Urz. MWRiOP 1932, nr 1, poz. 68.
142
czania religii prawoslawnej w panstwowych i prywatnych szkolach sred-nich ogolnoksztalc^cych i seminariach nauczycielskich. Kwalifikacje zawo-dowe do nauczania religii prawoslawnej posiadaly osoby maj^ce stopien magistra teologii prawoslawnej, otrzymany w studium teologii prawoslawnej Uniwersytetu w Warszawie lub na jednym z uniwersytetow zagranicz-nych (Grecja, Bulgaria, Jugoslawia, Czechoslowacja) przed dniem 12.01.1925 r. Za rdwnoznaczne traktowano dyplomy jednej z czterech aka-demii duchownych w Rosji (Petersburg, Moskwa, Kazan i Kijow). Osoby, ktore uzyskaly dyplomy za granic^, po ich nostryfikacji na uniwersytetach panstwowych w Polsce musialy si? wykazac znajomosci^j?zyka polskiego poprzez zdanie osobnego egzaminu46. W przypadku religii katolickiej, nau-czycielami i duszpasterzami mlodziezy szkolnej w zakresie zycia szkolne-go byli ksi?za prefekci47.
Seminaria nauczycielskie z bialoruskim j^zykiem nauczania — informacje ogolne
W r. szk. 1930/31 — 1932/33 istnialo jedyne polsko-bialoruskie (utrak-wistyczne) panstwowe seminarium nauczycielskie im. Franciszka Bahusze-wicza w Wilnie. Poza tym w latach 1927-1931 j?zyk bialoruski byl wpro-wadzony jako przedmiot nauczania w kilku panstwowych seminariach nauczycielskich w polnocno-wschodniej Polsce.
Wedlug dekretu z dnia 7.02.1919 r. o ksztalceniu nauczycieli szkol pow-szechnych, ksztalcenie i wychowanie kandydatdw na nauczycieli szkol pow-szechnych miaio odbywac si? w seminariach nauczycielskich opartych o program 7-klasowej szkoly powszechnej. Nauka w seminarium trwala 5 lat. Po ukonczeniu nauki kandydat zdawal egzamin nauczycielski, nast?pnie odbywal 2 lata praktyki w publicznej szkole powszechnej. Po tym zdawal egzamin praktyczny (lekcja) oraz ze znajomosci organizacji szkolnictwa, ustawodawstwa szkolnego, pedagogiki i dowolnego przedmiotu ogolnok-sztalc^cego. W ten sposob kandydat na nauczyciela uzyskiwal peine kwalifikacje do nauczania w szkolach powszechnych. Edukacja w seminariach nie konczyla si? mature — z tego wzgl?du ich absolwenci nie mogli wst?-powac na wyzsze uczelnie48.
Organizacja seminariow nauczycielskich z bialoruskim j?zykiem nauczania
Postulat utworzenia sieci seminariow nauczycielskich z bialoruskim j?-zykiem nauczania byl jednym z najwazniejszych, ktore wysuwali dzialacze bialoruscy w dzialaniach na rzecz szkolnictwa narodowego. Zakladanie prywatnych seminariow nauczycielskich przez mniejszosci gwarantowaly MTW i Konstytucja Marcowa. Prawna regulacja organizacji seminariow nauczy-
46 Dz. U. RP 1929, nr 43, poz. 355.
47 Dz. U. RP 1927, nr 2, poz. 25.
48 Dz. P.P.P. 1919, nr 14, poz. 185.
143
cielskich z biaioruskim j?zykiem nauczania nastqpila w wyniku uchwalenia ustawy szkolnej z dnia 31.07.1924 r. Wedlug tej ustawy, na calym obszarze panstwa polskiego mogly bye zakladane szkoly prywatne wszelkich typow dla dzieci narodowosci rusinskiej (ukrainskiej), bialoruskiej i litewskiej z ma-cierzystym j?zykiem nauczania na tych samych zasadach, co prywatne szkoly polskie (art. 1). Nowo zakladane panstwowe seminaria nauczycielskie na obszarze wojewodztw: poleskiego, nowogrodzkiego i wilenskiego mialy bye dwuj?zyczne, tzn. polsko-bialoruskie oraz w wojewddztwie poleskim takze polsko-rusinskie. Do czasu powstania pierwszego seminarium polsko-bia-loruskiego w panstwowych seminariach nauczycielskich wojewodztw wilenskiego i nowogrodzkiego miala bye obowi^zkowa nauka j?zyka bialo-ruskiego w zakresie dostateeznym do prowadzenia nauki w szkole powszech-nej z j?zykiem wykladowym biaioruskim (art. 5)49.
Wedlug rozporz^dzenia wykonawczego zdnia 7.01.1925 r. do ustawy szkolnej wszystkie seminaria istniej^ce w chwili wejseia w zycie wspom-nianej ustawy zachowywaly swdj j?zyk nauczania (§ 8). Program nauczania w seminariach dwuj?zycznych mial zostac okreslony osobnym rozpo-rz^dzeniem. Zakladanie prywatnych seminariow z polskim i niepolskim j?-zykami nauczania mialo si? odbywac na tych samych zasadach. W seminariach niepolskich obowi^zkowymi przedmiotami stawaly si? j?zyk polski oraz prowadzona po polsku nauka literatury polskiej, historii, geografii oraz nauka o Polsce wspolczesnej (§ 19). Od kandydatow wst?puj^cych do seminariow dwuj?zycznych polsko-bialoruskich lub w ktorych byla obowi^z-kowa naukaj?zyka biaioruskiego jako przedmiotu wymagano znajomosci tegoj?zyka (§ 20).
Rozporz^dzenie ministra WRiOP zdnia 19.05.1926 r. okreslilo zasady przyjmowania uezniow do panstwowych seminariow nauczycielskich. Wedlug postanowien tego rozporz^dzenia, do seminariow mogli bye przyjmo-wani kandydaci w wieku 14-17 lat posiadaj^cy m.in. urz?dowo potwierdzo-ne swiadectwo moralnosci. Rozrozniono trzy grupy kandydatow:
1. osoby, ktore ukonczyly kurs wst?pny (przygotowawczy) przy danym seminarium, na ktory przyjmowano mlodziez ze szkol nizej zorganizowa-nych, ktora zdala egzamin z j?zyka polskiego, rachunkow z geometric a w seminariach z j?zykiem nauczania niepolskim — takze z tego j?zyka;
2. osoby, ktore ukonczyly kurs przy innym seminarium, szkol? 7-klasow^ lub co najmniej 3 klasy szkoly sredniej ogolnoksztalc^cej;
3. osoby, ktore mialy nizsze przygotowanie od wymienionych w punktach 1 i 2.
Kandydaci z p. 1 byli przyjmowani na podstawie ocen rocznych z kursu wst?pnego. Kandydaci z p. 2 zdawali egzamin z tych samych przedmiotow, co wst?pujacy na kurs wst?pny. Pozostali z p. 3 zdawali dodatkowo egza-
49 Ustawa z dnia 31.07.1924 r. zawierajqca niektorepostanowienia...
144
min z religii, j?zyka obcego, historii, geografii i przyrody. Poza tym obo-wi^zywal ich egzamin ustny zj?zyka polskiego, rachunkow z geometric oraz z drugiego j?zyka nauczania. W kazdym przypadku nie obowi^zywal egzamin zj?zyka niepolskiego, nauczanego w danym seminarium jako przedmiot.
Pod mianem j?zyka nauczania w seminariach z niepolskim j?zykiem nauczania lub z dwoma j?zykami nauczania oraz j?zyka nauczanego jako przedmiot w seminarium z polskim j?zykiem nauczania nalezalo rozumiec j?zyk ruski (ukrainski) lub bialoruski w zakresie przewidzianym przez obowi^zu-j^ce przepisy50.
Rozporz^dzeniem ministra WRiOP z dnia 30.05.1926 r. ustanowiono plan godzin szkolnych w panstwowych seminariach nauczycielskich dwuj?zycz-nych oraz zj?zykiem ruskim (rusinskim), bialoruskim lub litewskim jako przedmiotem nauki (tab. 4). Sprawa j?zyka nauczania poszczegolnych przedmiot 6w w seminariach dwuj?zycznych miala bye uregulowana osobnym roz-porz^dzeniem. Mozna przypuszczac, ze w tego typu seminariach prowadzono te same zaj?cia, co w szkolach powszechnych dwuj?zycznych.
Plan godzin wprowadzony tym rozporzqdzeniem obowiqzywal na kur-sach I-III juz od r. szk. 1926/27. Dycyzj? o rozszerzeniu na kursy IV-V mie-li podj^c kuratorzy okr?gow szkolnych. Od r. szk. 1926/27 MWRiOP na wniosek zainteresowanych kuratoriow moglo wydawac osobne zarz^dzenia w sprawie wprowadzenia j?zyka bialoruskiego na kursy seminariow nauczycielskich wojewodztw wilenskiego i nowogrodzkiego51.
Ksztalcenie kadry nauczycielskiej dla szkol powszechnych w seminariach nauczycielskich z bialoruskim j^zykiem nauczania W latach 1919-1926 w zadnym seminarium nauczycielskim w Polsce nie prowadzono nauki j?zyka bialoruskiego. W r. szk. 1926/27 funkcjonowalo 112 panstwowych seminariow i kursow nauczycielskich z polskim j?zykiem nauczania, 7 — polsko-ruskich, 2 — ruskie i 2 — niemieckie. W 12 seminariach z polskim j?zykiem nauczania j?zyk ruski byl obowiqzkowym przedmiotem nauczania, w 4 — bialoruski, w 2 — litewski. Poza tym istnialy 72 seminaria prywatne z polskim j?zykiem nauczania, 7 — polsko-ruskich, 7 — ruskich, 1 — litewskie i 2 niemieckie.
W r. szk. 1927/28 funkcjonowalo 115 panstwowych seminariow i kursow nauczycielskich z polskimj?zykiem nauczania (liezba seminariow z in-nymi j?zykami nauczania nie zmienila si?). W 13 seminariach z polskim j?zykiem nauczania j?zyk ruski (ukrainski) byl obowi^zkowym przedmiotem nauczania, w 7 — bialoruski, w 1 — litewski. Poza tym istnialo 78 seminariow prywatnych z polskim j?zykiem nauczania (liezba seminariow pry-watnych z innymi j?zykami nauczania nie zmienila si?). Zdaniem Minister-5° Dz. Urz. MWRiOP 1926, nr 10, poz. 114.
5> Dz. Urz. MWRiOP 1926, nr 10, poz. 116.
145
stwa WRiOP wprowadzenie j?zykow bialoruskiego, ukrahskiego i litewskie-go jako przedmiotow nauczania mialo na celu osiqgni?cie przez wychowan-kow zakladow wystarczaj^cego przygotowania do udzielania nauki w szkolach z danym j?zykiem nauczania52.
КНІГІ ОНЛАЙН
