Гарадзенскі гадавік
нумар 4
8. Zabytki Grodna I/ Kanai Augustowski: od Biebrzy do Niemna, red. J. Kopcia, Augustow Suwalki, 2000, s. 4246 (сааўтар).
9. Po bialoruskiej stronie, „Jacwiez”, № 9, Suwalki, 2000 (y сааўтарстве c Ігарам Трусавым).
Археалагічныя
справаздачы
(захоўваюцца ў Фондзе археалагічнай навуковай дакументацыі Цэнтральнага навуковага архіва Нацыянальнай Акадэміі Навук Беларусі)
8. Спр. 1172. Регенерацйя йсторйческой застройкй г. Гродно в гранйцах улйц Кошевого, Ожешко, Урйцкого й Советской плош,адй. Археологйческйй отчет, том 1, Гродно, 1990.
8
Гарадзенскія археолагі
9. Спр. 1287, 1287a. Археологйческйй отчет. Псследованйя no городу Гродно в 1990 году, том 1, Гродно, 1990.
10. Спр. 1509. Помнік архітэктуры XVIII cm. былы „Музычны флігель”у г. Гродна. Прыстасаванне пад „Гродзенскую капэлу”. Комплексныя навуковыя даследаванні. Археалагічная справаздача 1993 г.
П.Спр. 1541. Археалагічная справаздача 1994 г. Гродна. Раскопкі на месцы новай забудовы ў раёне дома № 54 па вул. Маставой, Гродно, 1995.
12. Спр. 1542. Археологйческйе нсследованйя 1994 г. Памятнйк архйтектуры XVIII в. бывшйй костел кармелйтов no ул. Мостовая, 37, г. Гродно. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя, Гродно, 1994.
13. Спр. 1543. Археалагічная справаздача 1994 г. Гродна. Раскопкі на месцы новай забудовы ў раёне вул. Малой Траецкай (раней вул. 8га Сакавіка), Горадня, 1995.
14. Спр. 1544. Археалагічная справаздача 1994 г. Раскопкі на тэрыторыі Новага замкаўгор. Гродна, Гродна, 1994.
15. Спр. 1065. Археологйческйе йсследованйя бывшей церквй св.Дмйтрйя в д. ІЦорсы Новогрудского рна, Гродна, 1988.
16. Спр. 1065 а. Археологйческйе йсследованйя памятнйка архйтектуры XIX в. бывшей Воскресенской церквй в гор. Ошмяны Гродненской обл. в 1988 г., Гродна, 1988.
17. Спр. 1171. Памятнйк архйтектуры XVII в., бывшйй костел кармелнтов в г.п. Берестовйца. Архйтектурноархеологйческое йсследованйе в 1989 г., Гродна, 1989.
18. Спр. 1252. Раскопкй на террйторйй бывшего народного дома XVIIXVII1 ee. в г. Слонйме Гродненской обл. 1990 г„ Гродна, 1991.
19. Спр. 1381. Археологйческйй отчет за 1991 г. Памятнйк архйтектуры к. 18—н. 19 в. Дворцовопарковый ансамбль в 0. РЦорсы Новогрудского рна Гродненской обл., Гродна, 1992.
Археалагічная справаздачы
(захоўваюцца ў фондах Гродзенскага дзяржаўнага гісторыкаархеалагічнага музея)
20. КП 091935. Регенерацйя йсторйческой застройкй г. Гродно в гранйцах улйц О. Кошевого, Э. Ожешко, Урйцкого н Советской плош,. Эскйзный проект ГР 1588. Археологйческйе йсследовашія no зданйю ул. Советская 5, 1989.
21. КП 091936. Регенерацйя йсторйч. застройкй г. Гродно в гранйцах улйц Кошевого, Ожешкй, Урйцкого, Советской плоіцадй. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя зданйя ул. Советская, 7 в г. Гродно, том 2, кнмга 2, Гродно, 1990.
9
Гарадзенскі гадавік AM
22. КП 091937 Регенерацйя йсторйческой застройкй г. Гродно в гранйцах улйц О. Кошевого, Э. Ожешко, Урйцкого, Советской плоіцадй. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя зданйя no ул. Советской, 10 вг. Іродно, том 2, кнмга 221/02.02. КНІ4, Гродно, 1990.
23. КП 091938. Пам. арх. нач. XX в. Адмйнйстратйвное зданйе no ул. Советская, 12 в г. Гродно. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя, том 2, кнмга 2, Гродно, 1990.
24. КП 091939. Пам. арх. XX в. жйлой дом no ул. Советская, 13. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйч. йсследованйя, том 2, кннга 2, Гродно, 1989.
25. КП 091940. Памятнйк архйтектуры XIX в. Адмйнйстратйвное зданйеул. Советской, 14 вг. Гродно. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя, том 2, кннга 2, Гродно, 1990.
26. КП 091942. Пам. арх. нач. XX в. жйлой дом no ул. Советская, 15. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйч. йсследованйя, том 2, кнмга 2, Гродно, 1989.
27. КП 091943. Регенерацйя йсторйч. застройкй г. Гродно в гранйцах улйц Кошевого, Ожешко, Урйцкого й Советской плоіцадй. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя зданйя no ул.
Советская, 176, том 2, кннга 2, Гродно, 1990.
28. КП 091944. Реконструкцйя зданйяул. Советская, 17 Бсреставрацйей йсторйческйх фасадов. Эскйзный проект. ГР1588. Комплексные научные йзысканйя. ІІсторйкоархйвные й бйблйографйческйе йсследованйя. 13/02.01 КНІ4, Гродно, 1989.
29. КП 091945. Памятнйк архйтектуры XVI в. Воссозданйе частй застройкй ансамбля монастыря йезуйтов. Археологйческйе йсследованйя, том 2, Гродно, 1992.
30. КП 091947. Реконстр. с реставр. фасадов памятнйков арх. XIX в. жйлых домов no ул. О. Кошевого, 19, 21, г. Гродно, Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя, том 2, кннга 2, Гродно, 1989.
31. КП 091948. Археологйческйе йсследованйя ремесленной мастерской XVI—нач. XVII e. в районе ул. О. Кошевого № 1921. г. Гродно, Археологйческйй отчет. Кнйга 2. Графйческая часть, Гродно, 1990.
32. КП 091949. Гістарычная забудова канцаХІХ cm. г. Гродна. Былыя жылыя дамы па вул. Кашавога, 42, 44, 46. Комплексныя навуковыя даследаванні. Археалагічныя даследаванні, Гродна, 1993.
33. КП 091950. Археологйческое йсследованйе памятнйка архйтектуры XIX века, зданйя па пл. Советской №2 в гор. Гродно. Археологйческйй отчет (раскопкі лета 1991).
10
Гарадзенскія археолагі
34. КП 091953. Аптека на складе йезуйтского монастыря г. Гродно. Археологйческйй отчет. № 105.95, Гродно, 1996.
35. КП 091954. Археалагічныя даследаванні помніка архітэктуры XIX cm. будынка па вул. Тэлеграфная ў гор. Гродна. Археалагічная справаздача (раскопкі сакавік 1995).
36. КП 092753. Реконструкцйя частй зданйя no пл. Советская, 17 с реставрацйей йсторыческйх фасадов. Эскйзный проект. Комплексные научные йзысканйя. Археологйческйе йсследованйя, Гродно, 1990.
Спіс падрыхтавалі Ірына Ганецкая, Алеся Саўчук, Ігар Трусаў і Юры Гардзееў.
11
Генадзь Семянчук
Пачаткі гарадзенскай археалогіі: новыя дакументы
Henadz Setnianchuk
The first archaeological excavations in Harodnia: new documents
This text is the first publication of previously unknown sources of the first archaeological excavations carried out in Harodnia on 1213 June 1896 by Eustace Arlousky. The article presents the protocols of the commission on saving the ruins of Barys and Hleb (Kalozha) church. These documents are in the archives of the Institute of the Russian Academy of History of Material Culture Sciences in St. Petersburg.
Першыя афіцыйныя навуковыя археалагічныя даследаванні старажытных помнікаў Гародні былі праведзены 12 і 13 чэрвеня 1896 года. Ініцыятарам і выканаўцам гэтых прац быў Яўстафі Арлоўскі, які трохі раней атрымаў ад Імператарскай археалагічнай камісіі афіцыйны дазвол на гэта, так званы „Адкрыты ліст № 1068”. У архіве Інстытута гісторыі матэрыяльнай культуры Расійскай Акадэміі Навук у СанктПецярбургу захавалася справаздача па выніках археалагічных раскопак, выкананых Арлоўскім, — Фонд 1, ад. зах. 92 за 1896 год, арк. 67. Гэта невялікі, на 3 аркушы тэкст, з якога даведваемся, што галоўнай мэтай гарадзенскага настаўніка і гісторыка былі пошукі падземных хадоў пад Старым замкам і праз Нёман да Занёманскага фарштата. Адразу адзначым, што вынік быў адмоўны.
Таксама ў архіве Інстытута гісторыі матэрыяльнай культуры РАН
захоўваецца дакументацыя па мерапрыемствах, звязаных з вывучэннем і рэстаўрацыяй БарысаГлебскай (Каложскай) царквы другой паловы XII ст.— Фонд 1, ад. зах. 233 за 1894 год. Унікальны помнік старажытнабеларускай культуры ў 4080х гадах XIX ст. быў моцна разбураны ў выніку падмывання берага р. Нёман. Натуральна, што трагічны стан гэтага помніка выклікаў моцныя хваляванні і турботы духоўнага кіраўніцтва, навукоўцаў і інтэлігенцыі. У сувязі з гэтым 6 снежня 1894 года епіскап Брэсцкі Іосіф ініцыяваў стварэнне адмысловай камісіі, якая б непасрэдна правяла інжынерныя, геалагічныя і археалагічныя даследаванні. Атрыманыя вынікі павінны былі дапамагчы распрацаваць неабходныя мерапрыемствы па ратаванні аўтэнтычных фрагментаў храма, якія захаваліся на канец XIX ст.
Пытанне паўставання камісіі было прадстаўлена імператару Міка
12
Гарадзенскія археолагі
лаю II, які ў пачатку 1904 г. выказаў сваю згоду, з пажаданнем „чтобы все дело о возстановленйй Коложанской церквй сосредоточено было &ь духовномь ведомстве”. У склад названай Камісіі ўвайшлі вядомыя сталічныя спецыялісты, а таксама мясцовыя інжынеры і архітэктары. Старшынёй быў прызначаны прафесар архітэктуры Аляксандр Ніканоравіч Памеранцаў, сябрамі— архітэктар Пётр Пятровіч Пакрышкін ад Імператарскай археалагічнай камісіі; мастак Імператарскай Акадэміі мастацтваў, выкладчык Віленскага настаўніцкага інстытута Васіль Васільевіч Гразноў, які прадстаўляў Гаспадарчае кіраванне генералгубернатара; прадстаўнік Міністэрства шляхоў зносін інжынер I. Р. Пятроў; Свяшчэнны Сінод прадстаўляў інжынер П. I. Дзмітрыеў; ад мясцовых ўладаў быў губернскі архітэктар I. К. Плотнікаў.
Адбыліся чатыры пасяджэнні Камісіі: 1е — 28,29і31 мая 1904 года; 2е—1011 ліпеня 1904 года; 3е— у жніўні 1904 года; 4е—1214 верасня 1904 года. На жаль у архіўнай справе з СанктПецярбурга заха
валіся толькі тры пратаколы, адсутнічае пратакол з трэцяга пасяджэння, на якім разлядаліся пытанні менавіта археалагічных даследаванняў. Таксама бракуе аднаго аркуша з пратакола апошняга, чацвёртага пасяджэння. Адсутныя дакументы магчыма знойдуцца пры вывучэнні асабістага архіва П. Пакрышкіна, бо менавіта ён праводзіў раскопкі каля БарысаГлебскай (Каложскай) царквы і асабіста перадаваў копіі пратаколаў у Імператарскую археалагічную камісію. He выключана, што іншыя копіі гэтых дакументаў адшукаюцца ў архівах Святога Сінода ў СанктПецярбургу альбо Віленскага, Ковенскага і Гродзенскага генералгубернатара ў Вільні.
Пры публікацыі дадзеных дакументаў захоўваліся тагачасныя арфаграфія і лексіка. На заканчэнні аўтар выказвае сваю шчырую падзяку доктару гістарычных навук, вядучаму навуковаму супрацоўніку Інстытута гісторыі матэрыяльнай культуры РАН, свайму сябру Аляксандру Мусіну, без дапамогі якога не атрымалася б надрукаваць гэтыя цікавыя і карыстныя матэрыялы.
КНІГІ ОНЛАЙН
