Выдавец: Народная асвета
Памер: 190с.
Мінск 2016
3. Ахова прыродных комплексаў. На зямным шары амаль не засталося «бе-
Мал. 134. Разнастайнасць прыродных комплексаў сушы: a — арктычная пустыня; б — тундра;
в — хвойны лес; г — шыракалісты лес; д — стэп; е — пустыня; ж — саванна; з — экватарыяльны лес
б
188
Тэма 6. Біясфера
лых плям». Чалавек з’яўляецца неад’емным кампанентам прыроды. Яго гаспадарчая дзейнасць набывае глабальны характар. (Прывядзіце прыклады.) Але змяненне любога з кампанентаў прыроды цягне за сабой змяненне ўсяго прырод-нага комплексу ў цэлым. Паколькі жыццё і здароўе людзей звязаны са станам прыроднага асяроддзя, яго захаванне — неад’емная ўмова існавання самога чалавецтва.
3 мэтай захавання прыроды некранутыя і слаба зме-неныя прыродныя комплексы бяруцца пад ахову ў асаб-ліва ахоўных прыродных тэрыторыях (запаведніках, заказніках, нацыянальных парках). Непарушаныя прырод-ныя комплексы, якія з’яўляюцца здабыткам усяго чала-вецтва, ахоўваюцца як аб’екты Сусветнай спадчыны. Толькі разумнае і беражлівае стаўленне да прыроды захавае нашу планету для будучых пакаленняў.
' - ♦ Прыродны комплекс — сістэма ўзаемазвязаных
/ кампанентаў прыроды на пэўнай тэрыторыі. ♦ Па ' расліннасці, якая пераважае, прыродныя комплек-сы падзяляюцца на лугавыя, лясныя і балотныя. ♦ За-канамерная змена прыродных комплексаў ад полюсаў да экватара адбываецца ўслед за кліматам. ♦ Прырод-ныя комплексы ахоўваюцца ў асабліва ахоўных пры-родных тэрыторыях на мясцовым і глабальным уз-роўнях.
«,« 1’ ^к^я кампаненты жывой і нежывой прыроды ўтвараюць прырод-V V ны комплекс? 2. Якія кругавароты звязваюць прыродныя кампа-ненты паміж сабой? 3. Чаму прыродныя комплексы заканамерна змяняюцца па шыротах? 4. Якія прыродныя комплексы ёсць у роз-ных цеплавых паясах? 5. Якія вы ведаеце асабліва ахоўныя пры-родныя тэрыторыі ў Рэспубліцы Беларусь?
§ 30. Прыродны комплекс
189 _
р;^ 1. Уявіце, што вы працуеце ў заапарку. Па праграме абмену да вас . прывязуць новых жывёл: цецерука, бізона, кенгуру, бурага мядз-■^ ведзя, ламу, шымпанзэ, вавёрку, скунса, аўцабыка, рысь, ана-конду, тыгра і зебру. Выкарыстоўваючы карту, выберыце сярод іх прадстаўнікоў іншых мацерыкоў. 2. Выкарыстоўваючы тэкст § 29, 30 і карты, запоўніце табліцу «Асноўныя прыродныя ком-плексы Зямлі».
с. 30, 31
Цеплавыя паясы Прыродныя комплексы Тыпы глеб Жывёлы Расліны
Арктычныя пустыні
Тундра
Хвойныя лясы
Шыракалістыя лясы
Стэпы
Пустыні
Саванны
Вільготныя эквата-рыяльныя лясы
с. 28, 29, 30, 31
<^®5> Які кампанент прыроды вашай мясцовасці мае большую, чым іншыя, патрэбу ў ахове? Якія меры для яго захавання вы маглі б прапанаваць?
-л . Падрыхтуйце прэзентацыю па выбары на тэму «Разнастайнасць расліннага і жывёльнага свету прыроднага комплексу (вільготных экватарыяльных лясоў, саваннаў, пустынь і г. д.)».
Практычная работа № 6. Апісанне прыроднага комплексу сваёй z мясцовасці.
Тэматычны кантроль. Біясфера.
190
ЗАКЛЮЧЭННЕ
Вось і перагорнута апошняя старонка вашага першага вучэбнага дапаможніка па геаграфіі. Падарожнічаючы па яго старонках і картах атласа, вы даведаліся шмат нова-га і цікавага: пазнаёміліся з абалонкамі Зямлі, асноўнымі геаграфічнымі працэсамі і прыроднымі з’явамі, папоўнілі свае веды аб геаграфічных аб’ектах планеты.
Але самае важнае — вы набылі практычныя ўменні, многія з якіх спатрэбяцца вам у розных жыццёвых сі-туацыях. Цяпер вы ўмееце чытаць геаграфічныя карты, г. зн. валодаеце асноўнай мовай геаграфіі, можаце рас-тлумачваць становішча геаграфічных аб’ектаў у прасторы, умееце карыстацца рознымі прыборамі, а таксама прымя-няць на практыцы метады геаграфічных даследаванняў — апісання, параўнання, аналізу і інш. Некаторыя веды і ўмен-ні вы зможаце выкарыстаць на летніх канікулах: у туры-стычных паходах і падарожжах.
У наступным навучальным годзе вас чакае працяг зай-мальнага падарожжа ў свет геаграфіі — вы пазнаёміцеся з фізічнай геаграфіяй мацерыкоў і акіянаў Зямлі.
Да хуткай сустрэчы на старонках новага вучэбнага дапа-можніка па геаграфіі!
Вучэбнае выданне
Кальмакова Алена Генадзьеўна Пікулік Валянціна Уладзіміраўна
Геаграфія.
Фізічная геаграфія
Вучэбны дапаможнік для 6 класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі
з беларускай мовай навучання
Заг. рэдакцыі Г. А. Бабаева. Рэдактар К. I. Даніленка. Мастак Б. Г. Клюйко.
Мастацкі рэдактар Н. У. Кузьмянкова.
Тэхнічнае рэдагаванне і камп’ютарная вёрстка Г. А. Дудко. Карэктары А. П. Тхір, В. С. Бабеня, Г. В. Алешка.
Спецыяльны змест карт распрацаваны А. Г. Кальмаковай, В. У. Пікулік
Падпісана ў друк 11.11.2016. Фармат 70х901/ів- Папера афсетная. Гарнітура школьная. Друк афсетны. Умоўн. друк. арк. 14,04 + 0,29 форз. Ул.-выд. арк. 7,63 + 0,37 форз. Тыраж 17 090 экз. Заказ 2760.
Выдавецкае рэспубліканскае ўнітарнае прадпрыемства «Народная асвета» Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь. Пасведчанне аб дзяржаўнай рэгістрацыі выдаўца, вытворцы, распаўсюджвальніка друкаваных выданняў № 1/2 ад 08.07.2013. Пр. Пераможцаў, 11, 220004, Мінск, Рэспубліка Беларусь.
Рэспубліканскае ўнітарнае прадпрыемства «Выдавецтва «Беларускі дом друку». Пасведчанне аб дзяржаўнай рэгістрацыі выдаўца, вытворцы, распаўсюджвальніка друкаваных выданняў № 2/102 ад 01.04.2014. Пр. Незалежнасці, 79, 220013, Мінск, Рэспубліка Беларусь.
(Назва і нумар установы адукацыі)
Вучэбны год Імя і прозвішча навучэнца Стан вучэбнага дапаможніка пры атрыманні Адзнака навучэнцу за карыстанне вучэбным дапаможнікам
20 /
20 /
20 /
20 /
20 /
20 /
Запаведнікі
ПРЫПЯЦКІ
БЯРЭЗІНСК! БІЯСФЕРНЫ
\cmpa3imb,
Іаваполаі
Чзьня
Доўго,
Сосно
.ВІЦЕБСК
Мошна
CэpЗa^
'Чысцік
Іядзеі
БабінаЗіцкі.
Зоз.
)ЫЦЫ
। Нарач
Орша
'Дубатоўсксн
Сялява
Дзянісарцкі
Чэрнеўс
Парэцкі <* 1
МАГІЛЁЎ
Сапоцкінскіі
'' \3aajep
Котра
Траскоўшчына
РолмЯнск/
■ЦІКі
Азёрь/
ідскі
Міранкд
'тарыца
&нан
^віцкае
Струменскі/
Стронга
БдбруЙСК
Слоніма
уБара^аЗіцкі
Чачэрскі
Мох
РуЖі
іігорск
Выдрыца
Борскі
Дзікае
Бабінеі
Шaбpы^
жоЗіцкі
Ілоўск)
ГОМЕЛЬ
Спораўа
Лунінскі
ХыткаЗіцк?
Пінск
Мазыр
Прып^чь
-Сожскі
5 Сярэ,
7рыт
істаўск/ Прасть/р
Стрэльскі
Мазырскія яры
ПРЫПЯІ
\Альма> балоті
Вілейскае Здсх.я'
БЯРЭЗІШ БІЯССЕРІ
Ліда ° Дануді
"^Міжозёрны іслаў.
АстраЗы Дулебы
і 7 БЙлота f I Мох уВабалоцце Убраслауск
АЗЕРЫ ~Дзіс^
---Чарбамысла
Лонна Г\
МІНСК^'"""'
Іеб^іны Ю:наўскі ') ^^ЁН^С^^'^^Ў^ ^ ^Пекс
Ьская ’ \/) {
іушча ' ' Or \Міхалінска-\^\Бярозаўск/ \_\\Буслаўка
Белое
^3Л^
Пр^уцкі ' А
( Кайкайскі
ЗамкаЗы лес / О м* ЗухаЗа
/ Камянюкі^двЕЖСКАЯ
ПУШЧА
ЗЗанец
ЛукаЗа
Р СЗіцязянскі Ліпгчанская ' \пушча
Карыценскі'^^ Заполы . Мох * L
іКазьянскі v
х^нтонава юускі 'X
Бцда-'^ўскі>^в S ^О
рыі Рэспублікі Беларусь
ландшафтныя
Прылуцкі
біялагічныя
гідралагічныя
З&сЯкі
‘ d
Асноўныя ахоўныя тэрыт
Заказнікі рэспубліканскага значэння
Нацыянальныя паркі
ЛукаЗа
ос
Дзікае
«Народная асвета»
КНІГІ ОНЛАЙН
