КНІГІ ОНЛАЙН

Гiсторыя Беларусi

Кароткi нарыс (у 5-цi частках). Частка 2

Памер: 68с.

Мінск 1993

37.32 МБ

Атабарыушыся пад лагерам, Панятоускі накіравау трубача да паустанцау з прапановай капітуляцыі. Але тыя адзінадушна пацвердзілі сваё раіпэнне змагацца да апошняга. Пасля такога адкаэу камандувчы шляхецкага атрада аддау загад на прыступ замка. Вайскоуцы падпалілі гумны, у якіх паустанцы зрабілі засады. Атака была імгненнай і сяляне не вытрымалі націску. Замак быу захоплены, прычым без стратау з боку нападаючых. Паустанцы ж згубілі 60 чалавек. Больш таго, некалькі дзесяткау сялян патанулі ў балотах, якія суседнічалі э лагерам. Каля 60 чалавек раненьк былі узяты У палон. Аднаго з палонных карнікі адразу пасадзілі на палю.
Гэта быу пачатак жорсткай расправы, якую учынілі пераможцы над паустанцамі. Потьм на месца экзекуцыі янн сагналі усё дарослае насельніцтва Камянецкай воласці і пачалі выконваць прыгаворы : адных удзельнікау сялянскага руху каралі смерцю, ін' шых  білі бізунамі. Перад адьгходам з мястэчка Панятоускі загалаў 4 кіраунікоу паустання пасадзіць на палі, a 10 сялянскіх важакоу, прывязаушы да гарматау, адправіць у Нясвіж на суд да Радзівіла. На жаль, дрозвішчы паустанцау і іх далейшы лёс невядомы.
Такім чынам, паустанне на Каменьшчыне, якое мела лакальны характар, пацярпела паражэнне. У ім, Як і у паустанні сялян Крычаускага староства, а таксама іншых узброеных выступленнях прыгонных, дакладна праявіліся тыповыя для феадальнай эпохі раэ"яднанасць сялянскага руху, яго непаслядоунасць, якая вынД	/
кала з рознасці інтарэсау aco6Hwxjазоч»чйййшде_лі^^	За _
 77 ходнюв Еуропу купецтва пауночнагЭахо,пнтт дарадру Pw^» А гзта у рэзкаГскараціла ^ачэнн^пасрэдніішаІЕда^^	•
купецтва, пераарыентаваушы яго гандлёвыя сузязі на гарады пауію^^одняй Расіі і Лзвабярэжнай Украіны. Але структура гандлёвых аперацый істотна не зкянілася. Па ранейтааму яе асновай была прадукцыя еялянскай гаспадаркі, а увоэ складауся з вырабау прамысловасці, мвталау, галантарэі»
У сацыяльнапалітычнай сферы гарадское жыодё таксама аднаулялася у ранейшых формах і нормах. Перакосячы усе цяжкасці феадальнага самавольства, саслоунага прыкіжэння, рабаунічыя паборы, гараджане дабіваліся больш рашучых дзеянняу гарадскога самакіравання — магістратау  у адстойванні неадчаразова пацверджаных вярхоунай уладаю у мінулыя гады саслоуных правоу і прывілвяу. Калі ж магістратам не удавалася законмым парадкам спыніць самавольствы адміністрацыі, феадалау, духавенства, гараджаяе сваз правы адстойвалі са зброяй у руках. Так было, капрыклад, у Полацку у 1667 г., у Гародні у 1670 г.і у 1726 г., у Менску у 1700 г., у Магілёве у 1733 г.
Вярхоуная улада, улхчваючы значзнне гарадоу у процідэеяннх магнацкаму самаводьству і феадальнай анархіі, аказвала садэейнічанне гараджанам у аднауленні ролі самакіравання у ьргантэацыі жыодя гарадоу. Так, за мяшчзнамі Магілёва у 1661 г. і пазней за мяшчанамі Гародні было замацавана права выбіраць войта горада. На працягу 60х гг. ХУП ст. члеяы магістратау MarineBa, Віцебска, Гародні атрьмалі шляхецкія правы. У 1764 г. сойм прыняу равэнне аб ліквідацыі у гарадах судовай юрысдыкцнх шлкхты і духавенства, і гараджане, якія жылі на юрыдыках феадалау падлягалі перадачы пад уладу магістратау. У 1776 г. сойм пастанавіў адмяніць^агдэбургсі^івава^^^ава^^ сПі^рамі ваявог^вау^.іаветау., Іўт спецыяльнай камісіяй устанаулівауся асобны парадак, які павінен быу гарантаваць мяшчанам іх уласнасць, свабоду займацца рамяством, гандлем, пр&са купліпродажу дамоу і другой маёмасці, свабоду змены месііа пражывання.	•
У цэльал аднауленчы працэс не выйшау за рамкх традыцыйных рыс эканамічнага і саныяльнапалітычнага жыцця гарадоў, якія склаліся у ХУІ— первай палове ХУП ст. Да таго ж далёка не уее гапалы да канца ХУШ ст. завяршылі свае аднауленне да ранейнага, 'г‘. зн. даваеннага^узроуню^
Д Л ft 3 А ^А I*.’,
пя' 8*hn
Д Л Я 3 А У В А Г
	78 
1W 5. ФАРЛРАДАШЙ БШРУСМЙ НАРОДНАСШ
37чэбн«’ Йтаняй і Нэ нког «эрггорых ^рмавглася беларуояая наоодресць' 2.~ГрамадскапалітычныЯ і сацыяльныя ўмовыразві^ларускай народяасці. 8. Кульгура, мова, этнврэлхпШшя тоадыцыі.
* Фарміраяаннз і далеЛ эва;жыя беларускай народнасці ІТЭРМІЯ. якім карыставада сучасная гістарычнаяі этнаграфхя) адбамМся ў адлавьдней гісторыкаяультурнам і гхсторыкаэтнаграшічнай .Обласці ў складаяай шматбаковай сузяві » «^«™“Mif сацыяльнаэкаяамхчнымі, гістарычяші, духоўнымх, царкоўва пэлігійнымі і ўласна зтнічнымі «актзраді.
Р Даследчыкі дагэіуль нв лысветлхлі, калі дачаўся ^зяы працвс іврміреваная бвларускега этнасу, але, бвадмоўяа, ато яшча ў часы існавання Суйных княсгваў на Бвларусх бклі закладзенн магэрыяльныя і духоўныя яадваліны, крысталізавалхся і накааліваліся аэўнын элвмеаты народнасці.
іірацас ^рміразання бвларускай народяасці, як х ўсякага эт васу, развіваўся ва ўваемадзеявнх з геаграфічва^лхматычнымі, сацыяльнымі і неяасрадна зтнічнымі ўмозамх.
йад іх уадзвяннвм пашраліся, узмацяяліоя і эвалвдыянхра валі «рытарыяльныа, са^яльяаэканамічныя, культурнын сувяеі, ^одвадася ткповая для развітага феадалізму саслоўяакласавая арганізацыя. / якасці важн^ камаанамаў культуры сярэднввеч
а этХ іпобач . іні « ^амі) нвабходна адзяачыць 2ву, яаі^ызнанне, этяічяу» оамасвядомасць, пэўныя характэрЙЫ\зніячвнне бвларускай народнасці і яв развіццё былі п«Р» за ўсё авязавы з тзрытарыяльным адзінствам ^0^®' *Д' ныя ўмовн Бвларусі былі ў йэлым досыць спрыяльныя д; я жыцця і дзеянасці насвльвіцтва. Умерана яантынентааяы клімат з ад
са старакыных часоў.
’ Амалі усю гэрыторыю Бвларусі за^алі Лноы, асвавняв акхх
 79 
ужываннв арганічных угнавнняў) стварала неабходныя ўмовы для ўзрастанкя колькаоці яасельніціва, прыцягвання "новапрыходцаў'’, развіцця ўсіх галін сельокай гаспадаркі, прачыслаў і рамёстваў. Геагра&ічнае асяроддзв ўплывала ьа рассяленне насвльніцтва, характар і напра.мкі яго вытворчай дззйнасці, шмат у чым вызначала спецыфічныя рысы жылля, адзення, харчавання.
Цры вызначэяні заешніх мвжаў тэрыторыі, на якой фармавалаен бзларуская народнасць, тргба ўлічваць і змвны дзярзаўнай тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага, што ўплывала на этнічныя і мвдэтнхчяыя адносіны, каланізацыю пркгранічных зямвль,
гістарычны рэгхён рассялекня усходнеславянскіх плвмяшшх супольаасцяў: крызічоў, дрыгавічаў, радзімхчаў.
у пврыяд феадальнай дробкасці больш прыкмзтную ролю сталі адыгрывань тэрытарыяльныя сувязі, шзо складваліся ў палітычных граніцах Полацкай., Гураўскай і некаторых іншых зямель. ilaлiтычн^я мвжы гэтых зямвль у асноўным суладалі з арэалам расоялзнкя памянутых плвмянных супольнасцяў. ііаўднёвая мя:з рассялвяяя дрыгавічаў ахоллхвала правабярэджа Йрыяяці па сяргдняму х часткова ніжаяму цячэнаю з уключгннем ніжняга цячэння прытоваў Стыры, Гарыні, Убарці, заходаяя — даходзіла да лввабярэжяых прытокаў Заходняга Буга.
Тэрыторыя, на яксй фаркавалася беларуская. народнасць, часткова ўклячала землх, некалі абштыя радзімічамі* Усходняя мь» жа радзхмхчаў даходзіла да лініі— Рослаўль, Хоцімск, ллетня, Дзясна, Старадуб, Трубчэўск. У дврыяд максінальнага дашырэння Вялікага княства Літоўскага ў яго ўваходзілх Бранскае квнства 18 сярэдзіны Х1У ст.), Омаленсная зямля чз пачатву X/ сг.). Насвльнхцтва гэтых зямвль было часоэа ўцягнута ў этаічныя працзсы, што адбызаліся на тэра'х’Орыі Вялікага княстэа.
Такхм жа чынам эаходнерускае насельніцтьа, лков пражывала
на былой тэрыторыі крывхчсў бало уцлгнута ў два сумажных працэсы фармавання баларускай і руская народнасцяў. Эзнэграфы мяркуюць, што ў склад беларуская народнасді ўвалшлі назчадкх "смалвнскай або смалвнохаполацкай групы крывічоў, за вшлю
чэннем яв адошняй паўяочнаусходняй часткі, якая прычыкала да Вврхняй Золгі". ііаўночныя меш рассялення палачан ахоплівалі празабярэваа ЗаходняЙ Дзвіны (у сучасяых граніцах Бвларусх),
а смаленскіх к
ывічоў — верхнае цячэнне Дйнпра.
	80 
Этнічная мяжа паміж балцкім і славянскім насвльніцтвам, якая ўсталявалася да ХШ сі прыкладна па лініі лІврачГрабы іаа поўдэвнь ад Ашян) — воз. Свір (наваколле Браслава), у наступныяТры стагоддзі амаль нв змянілася.
На фармаваннв этнічнай rsp'^opui беларуснай народпасці ўплывалі і каланізацыйыя працэоы, што ў пэўяай ступоні развіваліся стыхійна, а з часам усё оольш акткўна выкарыстоўваліся дзяржаўнай адміністрацыяй, булнымі фвадаламі.