Гiсторыя Беларусi
Кароткi нарыс (у 5-цi частках). Частка 2
Памер: 68с.
Мінск 1993
^7^~]^ді^ПГ^^ прадвызаачьша дадей
шае"гіс!гарычнав развіццё мйміх дўрапайоніх народаў і отала фхналам страшнага, болмічым^ізухсот^ег^с^
мягу рных оіл: славянства I KpHKgiyiijcjsassS^^
—НГЕрўмІНдЖ'мН’^^ ^™ Лі?оўскага);
Рускага, Ьамояцкага налічваліjOjaa^rBab сярод якіх значьліся Гарадзенская, Лідская, Полацкая, Віце.бская, Новагародская, . даўказыс<аз, Бврасцейская, йінокая, палкі Йзціс,нўскі» .рванскі, Слуцкі, ійгілвўскі, ВОІНЫ 3 Н.чсві»Л, Кобрына, Крэва, Лукомля, Ашянаў... Ды кожна беларускі горад, мнстзчка, вёока выііравх* лі на гэіую бітву сваіх дрядстаўнхкоў.
Раніцай 15 ліпзня адзін супраць аднаго оталі ордэнскав зойска, за ялячыма'каторага бачылася ўся д'ўропа — рыцары з рэйнскіх зямвль, яайсана, Весзфеліі, Швайцарыі — і польсйаз ды знлікакяяо.кав войока, у якім авраважалі славянз йалякх, йларусы, украінцы, рускія, чзхі) У саюзв з літоўцаш., пры падтрымцы мтэраў, што знайшлі сабв прытулак у Вялікхм Кн.яотва. СіЛй оакоў, калі ўлічыць лепшае ўзбраенне рыцараўтзўтонаў і колькасную ляравагу оаюзнага войска, боі прыкладна роўныя. Але ж за ’Піной ў беларусаў; паляяаў, літрўЦЙў была сзая зямля, свав хаты ды оем’і, і таму баявы дух іх быў куды вышэйшы. Гэта пэў
9
8
яа і драдвырзаыла зыход кудаснай сечы, якая доўжылася цэлы .
дзайЬ. Пачал£юя__2^ітваа^ Літо
ускага, якая панесла знач. ® с.траты з прычыны "воўчых ям", накапакых дрыжакамі, куды трапіў кяязь Іван Еадзавіч "д ewe
мчс’і.ч ллрлм больяой вред от тах ям был". А потсч сыділіся ў смярстнай бойцн левм .«лаяг савзнага зойска, які займалі харугвы Вй’ ікага Княсіза, і ®алеэная рыцарокая лааіна гадоўнага мар
аай ірыдрыха фон Вадепрода; "Hara наступала на яагу, даспехі ўдараліоя аб. дасдехі і дзіды накіроўваліся ў твары ворагаў... Нарзгад,. калідгіды былі пераламаны,'азрагі таго і другога боку і даспвхі з ддсдехамі вастольхі самкауліся, іато рабілі л«д ударса яйоў і сякср, чаоадюяас на дрэўкі, страшяы прохат,. які можйЗ яа.чуць ад удараў нолата аб каведла, і ладзі .біліс? і ксні давілі людбвЯ". Магісгр Ордэна Ульрых йон Еягінген прыдаў падкадсвавне судраць. левага крыла савзяікаў і войска Вдаікка Кяяства мусіла дайсці. на рызыкоўны, але вымуаавы маяеўр. Як занаадваў у лісце адзін з кіраўнхкоў Ордэна ўжо ў ласлягрунзальдокі ча.с, ето "і. ў новай бітве ворагі цогуць наўшсна выкліKeubj^cHj^Ka£bKix_ji2^^ яасадкая^іяжкай^іоніш^^^ Са
праўды, злсдна апісанняў сведкаў бітвы, пасля нэўмысвага адыходў часгкі зялікаадяскага вояска атрады крыкакоў, "мярхуючы, што яны ўжо атрь^алі пзрамогу, аддалілхся ад сваіх о%ягрў> шс паруаылі дарадаа сваіх атра/аў. ііотым,. калі яны захацелі вярнуцод да сваіх ладзей і сцягоў...,, былі палонвны ці загхяулі ад
мячап. У raTHjKjiac B£C4jgpij^ смалевскай зямлі:
мсціслаўская, Арыааская х Смаленская, штоасцврагалРадмагчыт
мага завд крыяакаў у тыл да польскага войска, яков. ў гатым
выпадку традлнла ў акружэнне.Дрэба ўлічваць, што апісзабмыя дадзеі разгортваліся бвзудзелуп^вагадлангусаюзнага_зойска, якое на дзвз гадзіны пазней за Зі?аўгава ўстуділа ў бітзу. У др'той jess сражэння.аенавіта на правым крыле выраіпаўся яг'о зыхсд. Сеча э дерамвянш доспечім цягнулася шзсць гадзін. У маі iospa ў мдмавдзанні знаходгілася яшчэ 16 харугваў ^пррізладаа трэць кркжацкага войска). 1 халі Евгінген адчуў, што сілы саюзніхаў зыходзяць, стаў ка чале іх і війшоў» лв &а лічыць, на раегрсм оупраціўніка. АлВ дралічдўся, бо мзлі оваа некра
яутыя рэзврвы draw і Вітаўт. Паляяі з адаагс боку, ліцьзінь з другога, ударылі па войску магістра. У гэтай апбшяяй рашаючай cyswuH адборныя аддзелы Ордэна "абловяныя адусюлт былі паверканы і, раздаўлены, амаль. усв вохны, ато біліся пад шасяаццацю сцягамі, былі перабіты ці ўзяты ў лалон".’Не ўдалося Ордэну зак.аваць олавянства ў тыя кайданы, што былі знойдэвны лгремойцамі даоля бітвы ў крыжацкіч лагары». Удар для тэўтонаў быў настольк.і ашаламлялЬны, 8ЯО зэмлі ўсходніх славян^5_стагоддзяў_ 'на ведалі гэрмансяайагрзсіі^
йк адвначалася, Вялхкяе княс'тва Літоўскае і Рускае даўстала ў формв моеасабліда^ізішк^йШЬІІ^ШЁІ^ “^" г.утны ўcxoдн8cлaвяncкi нroJзajшнЗJ/L^L£2£^^^ сельні^вд іпершапачаткова прадвыаначаў "прарускую" накірава • насць"Г”5эларускі змвст rased дзяраавы. к.ла^ко у рабоце "Сцень ка Разін" пісаў, што "Русь тады была йадэелена на дзве дзяряавы! ласкву і Літву", якія з’яўляліся дэвша цантрамі аб’яднання ўоходнеславянокіх зямвдь.
ааслядоўяым праваднікоы праграыы аб’мдяання вакол Вільні з>шель колішнай отаражытнаі, Русі быў внлікі князь_Альгард, які дамогся ў гзтай справв значных посдахаў. наяазальяа ўжо тоа, mo nepujyjojiajioayjitbuu^^ двршым
шлюбв 'КіГ’бь^ГІІІІнат^іа^^ • Д3<3
прыііяў праваслаўз ^аб‘яднальнік др^васлаўнык рускіх зямель павінэн 8ыў"15ыць—ііраваслаўяьш) і опрабаваў падпарадкаваць сваёй уладзе Нокбў. Калі ж Альгерд стаў знлікім князвм Літоўокім, ён з поспехам працягваў ажыццяўляць сваю "агульнарускую" драграму» ііры ім робяцца спробы авалодаць Ноўгарадам Вяліхім, . далучаюцца да Зллідага Княотва Балынь <1352 г.), Бранск і Смаланск 11857 г.), Кібў Ц&>2 г.), йадолле $Эб&64 гг.), ЧаяігаваСвверсхая "знмля ^канац 60х—гдачагак 70х /адоў ХІУ ст.) 1 Лжн, як бы мовіць, ліцьвінскай ікдерці сягалі ў гэты час_ад Балтаі да чсрнага мора, ад Судрасьні і далвй на захадзе да Jia , ІайсПаТ^Халсмны на ўоходзе й07_км_ад^^вы)«
Аднав у асобе Йгайлы — сва го пераамніка аа квяжацкім етад» — Алыврд нв знайшоў параамніка ў ажывдяўлвнні прагра |
10
ш збіраадя ўсіх руокіх зяыяль вакол Вільяі. Сваю ролю ту» адыграла цалітыка Рыма, які баяўся стварэння магутнага праваслаўнага бастыёна на ўсходэе Вўропы» Ды і. актывіэацып захопніцмвй палітыкі Ордэна. падпарадяоўвала Вялікае Княотва да саюзо з ііольйчай. 1 калі ў сярэдзіня 80х гадоў ХІУ от. еызвачыдіся . два варыянты жаніцьб^ гігайлы на дольскай_каралввв Ядвізв_лі на дачцы Дэімітрая Данскога — вялікі квнзь прыняў першы варыянт. ГаіПТчына^ аддань каралаўскі трон літоўска
му князю ў абімя на ваталіцкуо Літзу, з далайшым прыцэлам на акаталічваане бедаруовіх, украінскіх, рускіх зямель Вялікага княства Літоўскага і Рускага.
1387 год, у яаі Жайла стаў Уладзіолавам, црыняўшы кеталіцтва, можна лічыць годах змянання сацыяльнадрававога стайовішча бвларускхх зямяль у Внлікім Княстзв. Паводле граматы "караля польскага» вялівага внвзя дітоўскага і саадкавыца Русі” І»М УладзіславаЯгайлу вялічалі афіцыхяыя дакумввты) ад 20 лютага 1387 г. ^аадальная зваць каталіцкага веравызнання, якая была ^ больдасці лхтоўскаха паходжанвя, атрымлівала нвабмелаванаа Прг^ТалодашііОЦЁ®*^^
вйзвалялася ад выаанання шэрагу дзяржаўяых павіннаснвй. Яа враваслаўнйх шеадалаў гэты прылілвн не расоаўскдкваўся. Натуральна, гэткі дысмрымінацыяны для знаці ў сваам больйасці ўсходнвславянокага мходхання закон вшхідаў Ў ** асяроддзі рэзкае назедавальнвнне палітыкав вярхоўная улады Вялівага Княотва,
3 гэтага часу Іа канца Ш ст.) так званае "руокае" пытаннв ў доліэтнічнш вялікім Княотвв яв адяоячы падымалеся 1 выхарыотоўвалаоя роэнымі палітычнымі дзаячамі і групоўкехі. Нершым сяарысіаў яго 8ітаўт, які ў 90х гадах ХіУ от, выстувіў з праграмай стварэяня оайаоіойяа£а_^^£у££а2Лііоўск^ яксв
судрацьстала з аднаго боку яольшчы, в другога — Масквя. Унутры дзйрвавы для акыццяўлвння аэа&к праграмы бітаўт узяў у .саюЭДІ” кі апазіцылную ааталіцкай эксдансіі Польшчы ў асг ўным праваслаўнум знаць, за мжамі Ўялікага княо гва _0рдэні якому было гцгадна пагаршэнна адносін памік лнязтвам і ііольокай дзнрізвал, а тавоама татарскага эмігранта, ранвйшага залатаардынс^ага хана Тахтамыша. 3 Ордэнам вяс'ной 1398 г. на востраяа €алін ,6ьіло закліяайа дйгадвемів» ва яяому йітаўт абзяшчаўоя "каралем
Літвы і. Русі". А<> планах жа Вітаўта і Тахтемыш, яві, дарэчы, выдаў літоўскему вялікаму князю ярлык на кіраванна ўсіыі руокімі землямі, даведваемоя з "Хранографа": "Ввтовт рача: Я табя ^Тахтемышв’ ~“ й»Л») носажю на Орда в на Сарал, в на Болгарех, в на Аэгархан , в на Озове, в на Ээятцькой Опде, a « мвне посвдв на Люксвском ввляяом княюнйй.». в на гіовгороде Валвком, х на UCKOM, а ів.арь X Рязань моа в асть, а Немцы $ сам возму".
Аднак гэтым амбіцыёвным задумам эдзамсніцца на ўдалося. 12 жніўвя 1399 г. ва рацэ Ворскла адбылася рашакяая бітва памік к іеліцыяй ВітаўтТахтамыш 1 зояскамі Зблатой Арды на чале з Цімурлутлуам і Едзігаем, у якой "попуотл бог татаром". Армія Вітаўта была амэль цалкам энішчана, сам ка вял|яі кяязь "побвке в мале друкввв*.
4аракэнне_ва_оорсклв_мела сваім вынікам дагавор паміж Вялі— кіа'ііняотвзіі і ііольвчай ІЧОІ г», які вацвярджэў ядольска*~лі~ тоўохую" унію, што &»ла эаключана 16 радоў перв^хэтыМ^Крэвг^
Анрёмя'іігйТГУ^^^ І387 г. Ііагавор І40І *г. зноў
жа сунрацьпаотаўляў фвадалаў каталіцкага веравызнання праваслаў
вым.
Названыя дакумвнты аадрыхтавалі правявде пастановы^Гарадм^ льскега санму ШЭ г. аб увіі ламік ВялІкхм ііняствам і ДольІ^^Тпа»^ энаць ^0™8 ставілася прая
тычна ў дыокрыміаацыйвае становішча ў гатай этнічна нвадяероднаА дзярхавв, ОарагрвФ Эі Гарадэвльская пастановы, працягвавчы прывілэі 1387 і 1401 гадоў, устьваўліваў, хто толькі "каМЛІХІІ Рымскай4e^KBaj§iyj^H^LVAa2^^ ^^ам1чнымГТ5швітычвымі дрывіле^^^
Mj oacyVd^ 614 пацвярджа
лІ5ГзайродаП^шлю&Гп^ і яраваслаўнымі. Асаб
ліааа значэнве ў далвйвай уяутрыпалітычнай барацьбе ў Вялікім йіяогвв ыэў оараграф 9гы Гарадзельокаа оаст§ровнІ_м_якой№ "гастоінства, масдй і оасады" назначаліся "тольні к^лі^^ V^yjpgx і™ j^_3J^y^^^2L^ Іаксама
з ііастаяняьйГ'ўрадіГ^в^^ я*н 1 кам
хр^ціяедкаЙ наталіцкай ввры і да саявм навага квяліхавняскай
12
Радь' * іі.Л.) дапуохаюода і ў ім прйсутнічавць, калі абмяркоўваюцца лытанні а0 дзярааўным дабрабыцз,. таму што. часцяком розніца ў вараэызнаннях пруводзіць да розніцы ў пазіцыях і аказваюцца цараз гэта вядомымі такія рашэшіі, якія неабходна ў т; *на за^ўваць". Параграфы 11 і 12 гэтага дакуменм пазбаўлялі драва* слаўных фвадалаў драва вабрання вялікага княза, якім зноў іа . кэрыоталіоя толькі “паны і шляхціцн зямлі пітоўскав, прыхільні~ кі хрцсціянскай рэдігіі, Рьцюкай царкзэ надуладныя, не oxis.uaтыкі ці іншыя ааганыя".
хым самым Рарадзельская дастрнова, была ўко далёка цг клінам, укалочаным паміж дзвюма часткамі Вялікага Княства, а пагрозлі [ вййГдынайітам^^ га
КНІГІ ОНЛАЙН
