КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Так засталіся браты-чарадзеі на маёй зямлі, у маім княстве, у замчыстым княжацкім хораме. Упадабалі ўсё гэта, значыць... Ужо шчыра вітаюць іх людзі, болей не чакаюць бяды. А чаго яе чакаць, калі ўбіраецца ў поўную сілу звонкае лета? Стары князь палагаднеў, паласкавеў... 3 каралевічамі падоўгу размаўляе. 3 імі так і хочацца перакінуцца слоўцам. Лёгка тады на сэрцы, спакойна. I з чаго яны, маладыя, сталіся ўжо такімі мудрымі? — Хочам тут, князёўна, назаўсёды застацца. Мілы нам твой край. — Усміхніся нам, прыгожая, мы ж радыя цябе бачыць. А бацька, мой добры бацька аднойчы мовіў рашуча, цвёрда: — Скончыцца мой род на мне, бо няма ў мяне сына. Няхай будуць праклятымі тыя чары, якія так учынілі! Выбірай, дачка, сабе каго з трох братоў. Кожны з іх будзе слаўным князем, мудрым, паважаным... Будуць у нас моцныя прыязныя суседзі, бо госці нашыя — каралевічы. Дык выбірай жа... He кажы так мне! He рабі такое! А ты не слухаеш мяне. Зусім не чуеш. I зразумела я тады, што не магу, як раней, волі тваёй запярэчыць. He магу не пагадзіцца. Што ж тут зробіш, раскажу. Як уведаеш, што тыя каралевічы ды чараўнікі, прагоніш іх з краю... — Князёўна, ганарыстая, хочаш, зробім цуд? — Буду мудрым, паважаным, выбірай мяне... — А мне загадай жаданні. Ну, акрамя таго, каб пад зямлю я праваліўся... He зважаю на гэтыя кпіны малодшых братоў. Трэба, трэба мне расказаць, і тады ўсё скончыцца. А старэйшы брат тут як тут: — Князёўна, не трывож бацьку. Навошта яму напамін пра чарадзейнае. Радасна яму глядзець на цябе, адно не абуджай старое, забытае... — Хочаш здзівіць мяне, Брас? He той гэта цуд. Прыдумай што іншае. — He цуд, праўда. Што сказала б ты, каб уведала, што не Дзвінавай ты крыві? He любіць і не любіў яго род чараў, не церпіць і не цярпеў чараўнікоў. У табе ж чары жывуць і чакаюць... — Сказала б, што не веру табе, чарадзею, не веру табе, чужынцу... Няміла мне слухаць пра тое, што не бацькавай я крыві. — He вер мне, князёўна. Запытай у чыстых крыніц. Паслухай, што звіняць яны, звіняць табе адной... Мне з братамі не зразумець іхняй песні, не раскрыць таямніцы вады. Можа, гэта адзінае, чаго мы не здолеем. А што іх пытацца, плыткіх... Іскрацца яны ды бесклапотна булькочуць пра цёмныя хмары, пранізлівыя вятры, халодныя снягі, якіх даўно чакаюць-чакаюць... Глядзяцца ў бяздоннае неба, чыстае, гожае, мілае. Кажуць, каб ішла я да сіняга кало- дзежа, там даведаюся праўду. Каб не вагалася, не марудзіла. Верыла сіняй вадзе... I зноў па-ранейшаму мараць бегчы-цячы ў высокае неба. Прыспешвае мяне бацька, пытаецца, каго ж з трох братоў я выбрала. Злуецца, як кажу, што яшчэ нікога. Пайду да сіняй вады. Што ж з таго, як забаронены туды шлях строгім княжацкім наказам. Толькі, як схіляюся нізка да глыбокага вока, усё роўна цяжка мне паверыць, што не родная дачка. Як жа так магло стацца?.. Вось і першы раз схілілася, і другі, але як уцякае ад мяне, хаваецца ў зямлю сіняя вада. Што ж гэта такое? Але як схілілася трэцім разам, шуганула ўгору сіняя-прасіняя, падхапіла ды панесла мяне з сабою. Як у мінулае, хаваецца глыбокі калодзеж... Упала. Утапілася... Але чаму тады вярнуліся і неба, і зямля? Чаму ж не бачу знаёмых лясоў-палёў? I дзе бацькоўскі замчысты двор? Людзі, багатыя ці простыя? Нікога няма ні здалёк, ні зблізку... — Шукаеш такіх, як сама, князёўна? Чаго прыйшла сюды, парушыўшы бацькаў наказ? Забурліла гнеўна сіняя вада, не жадала мяне тут бачыць. Заплёскала хвалямі, усхадзілася ды разлілася. Як сапраўдная рака, далёка, шырока... Паднялася імкліва з вады сіняя прыгажуня, іскрыстая, як тая крынічная сляза. Высокая, як валатоўна з напаўзабытых сказаў. Гаспадыня сіняга калодзежа. He пачула майго адказу. Засмяялася глуха, горка. I скаланула мяне ад такога пакутнага смеху... — Даўно чакаю цябе, Вярнігорава халодная кроў. Стагоддзі мінуліся, а ты не змянілася. Ды хіба ж магло стацца іначай... — Чаму назвала ты мяне Вярнігоравай кроўю? — Таму што адрадзілася ў табе Вярнігорава надзея. Мацнейшая за род і кроў... I адбіла раўнюткае сіняе люстэрка. Паказала далёкае, людзьмі забытае... Адвечныя лясныя абшары паўсталі на зямлі. Ходзяць па лясах волаты, самі ці не ўпоравень з дрэвамі. Але хоць і вялікія яны, ды не злыя, не страшныя. Б’ецца ў іхніх грудзях чалавечае сэрца. Могуць яны і спадзявацца, і кахаць, як людзі. А вось гэтыя дык ужо і закаханыя... Дзяўчына-багатырка зусім такая, як гаспадыня сіняга калодзежа. Сумная, нібы маленькая чуллівая крынічка ў восеньскі дзень. Толькі жывая, сапраўдная. Гаворыць русяваму, як сама, сінявокаму: — Быў і будзеш ты ў маім сэрцы. Толькі заляцаецца да мяне Вярнігор. Мушу даць вам абодвум выпрабаванне. Хто пераможа ў ім, з тым і застануся... I далей люструе крынічная вада, як паляцелі па-над ляснымі разлогамі два валуны. Адзін, як ладная печ, а другі, меншы, лягчэйшы... Валатоўна падала іх хлопцам ды сказала, што той, хто кіне валун як далей, і стане яе абраннікам. Адно нялюбаму Вярнігору дастаўся валун большы... Паляцелі валуны, кінутыя далёка-далёка. Абодва багатыры і смелыя, і вартыя, ды толькі Вярнігор дужэйшы... Упаў яго камень далей на некалькі крокаў. Заплакала з жалю дзяўчына, глянула абодвум волатам у вочы, прызналася, што не хоча абяцання свайго выканаць. He застанецца ні з адным, ні з другім... — Абярніся крыніцай, ідзі па зямлі вадою, — гнеўна ўспыхнуў Вярнігор. — За падман доўга чакаць табе, пакуль не прыйдзе апошняя з майго роду. Дадасі ёй сілы, падаруеш ёй чары, якія табе берагчы-вартаваць ды не дакрануцца... А тады, калі схочаш, зноўку станеш людскай. Будзе часу табе падумаць, як гэта — чыніць нягожа... Стаўся першым князем Вярнігор, распачаў слаўны род, які шмат мацаваў уладны пасад. Толькі не мінулася без следу помслівае чарадзейства. За тое, што стаўся князем нялітасцівы, сталі драбнець волаты, пакуль не ўдаліся людзьмі... Ды не згасла ў іх волатава кроў. Як і сказаў Вярнігор, чакала сваёй часіны. Люструе-адбівае крынічная вада, што зноў унукі становяцца дзядамі. Што прыходзіць з-за мора Дзвін, шукае мячом сабе шляху. Зваяваў сабе княства, як заўсёды хацеў, адно не займеў ніводнага сына... Паклікаў найведшых чарадзеяў, паабяцаў золата-срэбра, калі ўчыняць яны цуд... — I абудзіліся тады схаваныя Вярнігорам чары... He ад заваёўніка Дзвіна, ад волатавай крыві з’явілася на свет немаўля. Гэта ж ты, князёўна... Пазнаю, пазнаю цябе адразу. He можаш забываць. He ўмееш прабачаць. Забірай свае чары. Вяшчую, вяшчую, прадказваю, што хадзіці па зямлі сіняй вадзе, няхутка ёй здабыць людское аблічча. Памятай моцна: як учынііп крыўду ды боль — стацца табе крыніцай. Уцякацьвырывацца з таго палону, але ніколі не ўцячы... Абяцала так ды знікла пад зямлёю сіняя крыніца. Вярнула мяне ў людскі свет. He такі мілы, не такі прыгожы... Цяжкі, непрыветны. Калаціліся-прасіліся на волю чары зямлі, казалі мне, што не жадаюць болей таіцца. He прасіцеся, рабіце лад, a не ляда... Гневаліся чары агню, патрабавалі сабе ежы-спажывы. Нялёгка загадаць ім маўчаць... Цяжка дыхалі чары паветра. He, вы не збяжыце знішчальнымі віхурамі. Плакалі чары вады, глядзелі ў душу празрыстымі азёрнымі вачамі. Ды ўведаць іх жалю не ставала моцы. I чаго вы такія цяжкія? Чаму высах сіні калодзеж? Куды ж ты збегла, сіняя крыніца? Веру, што надакучыла табе зберагаць-вартаваць. Адно баюся, што анідзе не акажашся ты болей зямлі ратавальнай вадою... Баюся і глядзець у вочы князю-бацьку. Уведалі ўжо людзі, што знік калодзеж, што нехта туды хадзіў. Дазнацца хочуць, як ды хто... He хачу, каб знайшлі невінаватага. Суровы ж князеў загад. Толькі не стае смеласці прызнацца. Як раней змаўчала, то цяпер ужо расказаць не магу... I не прысніцца, не прымроіцца мне, што магу стацца выгнанніцай... — Паедзем, князёўна, з намі. Далёкі наш край, толькі там не будзем гнанымі... Уцякаць з вамі, браты-каралевічы? Куды ж? He спраўдзіла я пакуль Вярнігоравай надзеі. Як жа мне знікаць без гэтага? Для нечага ж чакалі мяне не адзін людскі век яго чары... Я адчуваю кожнай крывінкай, як уздыхае імі зямля, пырскае агонь, па-кацінаму пацягваючыся ў гарачай печы. Дыхае імі паветра на поўныя грудзі, струменіцца глыбокая сцюдзёная вада. Мацнеюць чары, дужэе белы свет, збірае вялікую сілу... Збірае, аддае людзям. Дзівяцца яны і радуюцца нечаканаму дарунку. А я думаю, думаю-спадзяюся: няўжо вернуцца, няўжо зноў будуць хадзіці па маёй зямлі волаты?.. Б’ецца волатава кроў. He магла яна знікнуць, не магла мінуцца. — Уцякайма з намі, князёўна. Абудзіліся чары тваёй зямлі, множаць яны і нашыя сілы. Толькі не зможам дапамагчы, як здагадаецца-знойдзе цябе князь Дзвін. А ён хутка ўжо знойдзе... He зможаце. Вы ж каралевічы... He ведаю, чаму волатавы чары адгукаюцца вам, чужынцам... Яны ж чуюць родную кроў. Але не паеду я з вамі. Куды ж мне ўцякаць, як вяртаюцца на маю зямлю волаты. I таму кажу ім зноў: — Што халадней за снег? Што пранізлівей за вецер? А тады як малодшыя, закрыўдаваўшы, ідуць ад мяне прэч, пытаюся ў каралевіча Браса: — А што цямней за самую цёмную хмару на свеце? I ўсміхаюся лёгка, згледзеўшы, як цямнеюць ад пранізлівага болю глыбокія вочы. Усміхаюся, каб не здагадаўся, што і мне трывожна-трывожна... Мяне ўжо знайшоў князь Дзвін. Чакала расчаравання і гневу. I цяжкай размовы... He, зусім не гэтага дачакалася. He паглядзеў у мой бок, калі абвясціў чорным раннем: — Гонар сваёй зямлі шануючы, славу сваёй зямлі шануючы, выбіраю будучага князя за адвагу, за спрыт, за мужнасць. Няхай жа ў бойцы выпрабуюць сябе каралевічы. За таго, хто пераможа астатніх братоў, пойдзе замуж князёўна. Ён і атрымае княжацкі пасад... Сукланіліся мне браты-каралевічы. I кінуліся малодшыя біцца. Аж сярод лета нечакана сказалася зіма... Наляцеў пранізлівы вецер, закружыўся з халодным снегам. Заслалі ўвесь свет сваім змаганнем. Уецца вецер, перыць снег, рассыпаецца той мяккай порхаўкай. Але і снег ветру не саступае, спавіў яго белымі стужкамі, як вецер не кідаецца, а снег яго трымае. Завыў, застагнаў вецер. Зарыпеў ад натугі снег. Загуло, закалацілася... Ды раптоўна знікла. Аціх вецер. У імгненне растаў снег. Хутка вярнулася на зямлю цёплае лета. Толькі не пабачыў болей аніхто малодшых каралевічаў... Шукалі-клікалі — не знайшлі. Можа, схавала іх сіняя вада, якая прабіваецца на гэты свет...