КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
як вастрыё цябе кранае, ці адчуваеш сябе жывым? He ведаеш? Навошта нам гэтакі баязлівец? Ідзём жа далей. I так усіх выпрабоўваюць, але не знаходзяць патрэбнага. A я то з’яўлюся, то знікну ў вялікіх залах. Адчуваю, як моцна жадаюць князёўны збегчы і адсюль... Маладыя-слаўныя, вечна вам уцякаць з багатых пакояў. Пакуль не кінуліся вы ў роспачы шукаці паратунку, я вам дапамагу... Паўстаю перад смелымі волатамі. Волас у волас, голас у голас, як родныя браты. Можа, ім сустрэцца з князёўнамі і было наканавана. Толькі я не баюся іх зброі. I ўжо ведаю, што яны пабачаць у маіх вачах... Ападае пад маімі крыламі агонь лютай сечы. Я прыляцеў. Занясу ў слаўны шчымлівы вырай душы тых, хто быў сёння смелым. Адважным, адчайным, няўрымслівым. Мне зусім не шкада. Я забяру ўсіх... Падаю на зямлю. Гэта не балюча, яна стала мяккай ад пралітай крыві. Яна змякчэе ад яшчэ не пралітых слёз. Я прычакаў, я шукаю. I знаходжу нямала, шмат, вельмі многа... — Крум! Крум! Крум! Яны ўсе будуць маімі! — Воран Варановіч! — пазнаюць мяне браты. — Велесавы вочы ў людскім свеце. Ці не бачыў ты нашага наймалодшага брата? Так доўга яго чакаем... Бачыў самага смелага. Самага адчайнага. Ганарлівага. Неадступнага. Ён маркоціцца без вас. Але што ж, як нявычарпаны дарэшты яго лёс у людскім свеце... — Ты ратавальны, добры. Дапамажы і нам... Пазбыліся мы свайго лёсу за тое, што не абаранілі брата найменшага, абранага. Дык ці не сустракаў ты сінявокага бялявага хлопчыка? — Прыляцеў за князёўнамі, браты-волаты. Ім няскора прыйдзе час з’явіцца тут. Адпусціце іх... — He адпусцім! — рашуча пярэчаць тыя. — He крыўдуй, Воран Варановіч. Моцныя чары тут нас трымаюць, стаміліся ўжо чакаць. Ды багнік з русалкамі, якія кветку агнёвую хаваюць-берагуць, абяцалі нам збавенне. Калі кветка сама да вас прыйдзе. Удасца дзявочым абліччам. Чары вялікія... Нездаріма ж блішчаць у руках прыгожых князёвен папаратнікавыя каменьчыкі. He згубілі іх у зманлівай дрыгве. I толькі я адзін ведаю, што не збыліся яшчэ ўсе цуды. Пакуль не ўсе... Незаўважна шапчу князёўнам, каб замовілі чарам сваё жаданне... Адкрыйце яго кветцы. Раскажыце пра яго свету. Няхай скаланецца цёмная багна! Пыхкаюць агнёвыя каменьчыкі. I бачу я дзверы ў вечным хораме. Выйсце. Адно для ўсіх. Падхапіць князёвен і знікнуць-паляцець... Гэта проста. Моцныя чары. Так проста... Я лячу над морамі-акіянамі. Спяшаюся, баюся не паспець. Доўгі шлях, а я стаміўся прыносіць няшчасці. — А сабе калі ды што навяшчуеш? He мроіцца твой неразгаданы лёс? — усміхаецца мне сінявокі бялявы хлопчык. Першы раз мною ўбачаны, неспадзявана сустрэты. Я не змагу сказаць табе зноў, што гэта ты павінен выбавіць край. Як? Адбудзецца цуд, чакай яго. Расцеш і чакаеш, сталееш і чакаеш. Сівееш. Мінае час. Цуд не мінаецца. Хто ж абяцаў, што з ім будзе лёгка? Ты ў прадчуванні яго становішся відушчым, як і я. Неўмірушчым? Мабыць... Прыходзяць чорныя хмары, нясуць пажары і дым. Ты чакаеш, ты ведаеш сваю гадзіну. Адзін за адным гінуць, скараюцца непакорныя. Ты ведаеш гэта і зноў чакаеш, і глядзіш. Калі пацягнуцца ў чужыя землі палонныя. Калі застануцца пакінутыя папялішчы. He, ты прычакаў. Ты ведаеш, як спаткаць таго, чыёй воляй гэта ўчынілася: — Батый-хан. Хацеў слаўнай песні за справы свае. Я ведаў, што будзе яму адно пагарда. Ён не выпадкова знайшоў мой скіт. Убачыў мяне ды спыніўся. Загадаў заклад: адпушчу столькі нявольнікаў, колькі змесціцца сюды... Прайграўшы, хацеў мяне забіць, ды не змог. Я не ператварыўся ў камень. Я не ператварыўся ў слёзы... Выбавіў усіх людзей. Белымі лебедзямі вярнуліся яны да разораных гняздоўяў. Я, адзіны чорны, хто гэта бачыў. I цяпер знаходжу цябе скамянелым, хоць для мяне ты заўсёды будзеш простым, жывым... — А я і не паміраў. Нельга таго зрабіці, чакаючы сваіх братоў. Яны вернуцца, яны выбавяць... У мяне яшчэ будзе чалавечы лёс. Як і ў цябе, Варановіч! А што мой лёс? Вярну князёвен беламу свету, беламу краю. Як тады, з табою, хачу абараніць. Прагнаць чорны цень. А ён зноў вяртаецца, а ён зноў прыходзіць... Ды і што ж мне яшчэ рабіці, як сам увесь чорны? Пыхкаюць маленькія каменьчыкі агнёвай кветкі. Бачу вялізны камень. Цябе, добры, жывы, спавядальны... Беражэш мой свет. А я так стаміўся ляцець... Правальваецца гара ў зямное скрозьдонне. Азавуся шчымліва-радасна: — Крум, крум, крум! I апынуся ў людскім свеце. Прынясу яму жывых, спалоханых, прыгожых, якіх чакаюць доўгія вандраванні. Ростані, спатканні. Надзеі-расчараванні. I я не скажу цяпер, чаго вам будзе болей. He хочаце мяне адпусціць. Сталі шчыльным колам ды здзіўляецеся-пытаецеся. Пра свой нязведаны лёс, пра неўміручую волю прыгожай зямлі, якая аддала вам моцныя чары. He ведаеце таго, баіцеся... — Крум, крум, крум! Схаваецца кветка ў вашых сэрцах' Вы ўсё япічэ не разумееце мяне. Шкада. А вось не трэба гладзіць мне пер’е. Я гэтага не люблю. Бачу, бачу, што вы ўдзячныя. — Крум! Што, страшна? Напалохаў, вырваўся, паляцеў. Жахлівыжахлівы... Бойцеся, паважайце. А я буду ўсё ведаць пра вас. Адно стаміўся ўжо ад клопату заўсёды быць побач... Палячу да скамянелага, усё яму раскажу. Той мяне чакае. Заўсёды. Ударыцца аб зямлю. I сустрэць твой пранізлівы позірк: — Ці наўмысна ты гэтым разам спаткаў Велесаў гнеў, чорны? Ты спадзяваўся, як разаб’еш усе папаратнікавыя каменьчыкі, тады зноў стану я чалавекам? Чуў звярынае выццё. Сустракаў тваіх братоў. He спадзяваўся. Крумкачы не спадзяюцца. Няма на што... Трымаюць Велесавы чары ў вечным палоне волатаў. Ці ўтрымаюць? Зноў загрыміць зброя. Ты папракаеш мяне, што пайшоў супраць таго, хто падарыў мне крылы. Пайшоў супраць згоды і міру... Трэба выпіць болей салёнай вады. Болей слёз... Гэта праўда, што яны мяне робяць відушчым. Як спазнаю праліты боль. Можа, мне назаўжды абярнуцца чалавекам? Жывым, смяротным... Зайграю на гуслях, раскажу ўсім, што будзе. А мы з табою заўсёды будзем... * * * — Гэта было даўно. Прыйшлі да нашай прыгожай зямлі тыя, хто хацеў здабываць золата ды праліваць кроў. Іх вёў такі, які не ведаў чалавечых пачуццяў, ужо тады быў падобны да чорнага ценю. Звінелі іх злыя крывыя шаблі, неслі адно смерць ды палон... Але паўстаў на іх шляху адзін, які не спалохаўся, які перамог, не кранаючы зброі... — Як гэта, каб перамагчы без аніякай зброі? — зацікаўлена пытаюцца ў маладога гусляра састарэлыя ў бітвах паважныя воі. — Ці не жартуеш ты, Варановіч? Той доўга маўчыць у адказ, перабіраючы звонкія струны. Ды ніхто не прыспешвае... Здарожаныя, адпачываюць ля вог- нішча людзі ў кальчугах ды з мячамі. Сотня, якая вартуе мяжу. Самая надзейная ў княжай дружыне. He адстае ад іншых слаўны музыка, які лёгка выбівае на гуслях, які цвёрда трымае меч. Пра яго кажуць яшчэ, што верны дарадца князю. Можа быць, гэта таму, што прадбачлівы, праніклівы. Нездарма ж празваны сябрамі Варановічам! Ён шчымліва глядзіць на дзіўны валун. Як быццам волат раптоўна скамянеў, па калена апусціўшыся ў зямлю. Але, мабыць, пра нешта шкадаваў ды і цяпер шкадуе, бо коцяцца з-пад каменя крынічныя кроплі, нібы сапраўдныя слёзы. Ды і салёная вада ў гэтай крыніцы... — Пра што плача волат? Раскажы нам, Варановіч, — проста пытаецца юначы, лёгкадумны. — Можа, гэта ён ніколі не браў у рукі зброю ды ад таго пакутуе цяпер? Нехта ціхенька засмяяўся. Ды ў момант змоўк пад калючым позіркам Варановіча. — Баюся цябе, гусляр. Зірнеш, як душу ўсю навылёт працінаеш... He забавіўся болей з такім несамавітым блазнам. Крануў рукою струны. Спеўна азваліся гуслі. Але як зрыхтаваліся цікаўныя слухаць вяшчунную гамонку пад зыркае агнёвае пыхканне, нібы прызнаўся Варановіч: — Ён не плача. He сумуе. I не шкадуе. Няма пра што. — А ты адкуль гэта ведаеш? — Я бачыў. Недалёка адсюль стаяў бедны скіт. Быў тут, блізка ад памежжа, адзін, сам-насам... Аднойчы прыйшлі да яго чорныя хмары. Заслалі сонца, і думаў я, што не праб’ецца ніводзін промень. He выратуе нашу зямлю. — Прабіўся? Выратаваў? — Як самы чаканы цуд! Падобны да чорнага ценю пайшоў на заклад, які не змог выйграць. Сталі ўваходзіць у скіт людзі ды ўзлятаць з яго белымі лебедзямі. Вяртацца туды, куды вяло іх сэрца. А той, хто гэта ўчыніў, стаў каменным волатам, прыняўшы ўвесь боль зямлі. Усе яе слёзы... — Значыць, перамог без зброі. Уражаныя, доўга маўчаць Варановічавы спадарожнікі. Мабыць, мроіцца ім, як даўно-даўно жывы ды падобны на іх зрабіў цуд... Вераць і не вераць яны гусляру. — Скажы, Варановіч, а можа так стацца, што меў ён агнёвую папараць-кветку? — Чулі ўсе, што такая цудадзейная кветка ёсць, але ж даўнодаўно ніхто яе не знаходзіў... Шукалі многія. Чакалі. He прычакалі. Дык можа, аддала яна ўсе чары гэтаму каменнаму волату? — А ты ведаеш, дзе ды як можна кветку гэтую знайсці? He маўчыць у адказ, сумна ўсміхаецца гусляр Варановіч: — Ёсць гэтая кветка. Шукаць яе ў непраходных балотах, у цёмных лясах, дзе вартуе вялікая сіла. А найболей — на цмяных пакручастых дарогах-шляхах. I абавязкова знойдзе той, хто адолее сябе. Як? Таго не ведаю. Я шукаю яе, шукаў усё жыццё... — I не знайшоў? — Пакуль што не. Але ж я веру... I доўга яшчэ паміж збройнымі ідзе гамонка пра тое, што верыць — гэта пачэсна. Але ж як відушчы Варановіч той кветкі не знайшоў, ці варта патыкацца іншым? Засыпаюць цікаўныя, задуменныя, усе размораныя цяпельцам. He, зусім не баяцца яны ні доўгіх пошукаў, ні цяжкага змагання. Але як не ўсім у вяшчунных снах мроіцца, што нечакана і радасна знайшлі яны самую агнёвую ў свеце... Сняць з таго шчаслівыя выявы. He спіць толькі адзін Варановіч. Глядзіць у неба, дзе збіраюцца шэрыя хмары. Пазірае на трывожную постаць каменнага волата. Нібы размаўляе, нібы ўспамінае... Як быццам не можа ўспомніць. Як быццам знікаюць непрамоўленыя словы, пакідаючы толькі адзінокае маўчанне... Ідзе прэч ад зыркага вогнішча, ад сонных заспакоеных людзей. У начной цемры падыходзіць да вялікай мяжы, дзе яго хутка будуць чакаць... Прылятае белая птушка, б’ецца аб зямлю. Устае прыгожай дзяўчынай. I папракае яна веднага Варановіча: — Што, чалавеча, абяцанага не зрабіў? Чакала ж я, доўга чакала... — Так чакала-клікала, што зрабілася служкаю самотнай Жэлі? — Агартае жаль. Мне прадказаў мудры-вяшчунны, што спраўдзіцца маё шчасце... He сталася таго. Ды няхай не адной мне будзе скрушна. Ідзе да тых людзей, якіх беражэш і любіш, жальба вялікая.