КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Сачу ціха, паважна, у які ж бок папаўзе па зямлі... Пасунуўся да пышных прыгожых палацаў. Якая ж там можа здарыцца бяда? Моцна ўсё ды чынна. А цень споўз, схаваўся, прычакаў... Выбраў час, калі сышліся як не ўсе ваганні-сумненні, ды атруціў чорнай задумай слабае чалавечае сэрца... Я зразумеў гэта па тым, як сцяліся ў чаканні вятры, захадзілі па-над белым краем хмары. Быццам задумалі зламаць мне крылы... Няўдача вас чакае! Толькі адчуў стому смяротную, жывую і вечную. Як самому захацелася ўчыніць такое... Што? А склікаць баярскую раду ды загадаць. Мудрасць-уладнасць... Часам мне здаецца, што я па-чалавечы пэўны, але ж, бывае, губляю гэтае пачуццё. I вось я зноў разгубіўся... Малазаўважны каля вокнаў людскога жытла, запамінаў гамонкі-словы: — Жорстка князь учыніў. He стаць жа цяпер князёўнам замужнімі. — Маўчы, каб ты што разумеў! He будуць цяпер скоса пазіраць на землі нашыя князі-суседзі. — Сам ты маўчы! He гэтая, дык іншая крыўда знойдзецца! Шапталіся-сумняваліся, шукалі сабе шляхоў, а перада мною яснелі шэрыя шляхі-лёсы. Крум, не так усё і цмяна... Яшчэ палётаю, паслухаю, павіжую. Далей ад багатых хорамаў. Напаткаў след, чысты, прывабны. Памкнуў за ім у лясную глушэчу. Як паглядзеўся ў люстэркі маленькіх акон... — Прэчляці! Някліканы, нечаканы, — засварылася тая, што пакінула гэты след. — Я вось палячу, — крумкнуў у адказ, — а ты свайго кліканага не прычакаеш. — Чаму гэта? Ведаю-вяшчую, што ён недзе ёсць. Зачаравала яго прыляцець да мяне. — Прыляцеў' — He здзекуйся, чорны. He хачу цябе крыўдзіць, сам прэч ляці! — Ды палячу! Але згубіўся твой кліканы за далёкімі морамі-акіянамі. Дапамажы мне, і я да цябе яго прывяду. — Кажы... Адно не пакінь яго ў далёкай дарозе. — Крум, крум, крум! Споўні ўсё! — Споўню... I не сумняваўся. А мне пакінуць князёвен не выпадае. Абудзіліся ў іх чары нашай зямлі. Як каляровыя іскрыстыя вясёлкі-весялухі, спагадлівыя, ратавальныя... Паўсталі яны над азёрамі-пералескамі, над узгоркамі-палеткамі, над усім нашым краем. Так будзе, а ёсць? Узлятаю высока, гляджу навокал. Бачу, што ясныя промні бегаюць-гуляюць у квяцістых лугах. Калі б змог, то нават усміхнуўся... Бавяцца-цешацца князёўны, нічога не ведаючы пра суровую княжую волю. Спакойныя, шчаслівыя... — Вой, гляньце, крумкач! Кажуць, ён прыносіць на крылах шэрыя хмары... — Сапраўды, вяшчуе бяду, пра што б не крычаў! — Чорны які, страшны! Каб жа не сурочыў! — Гнаць яго прэч! Гнаць, гнаць! — Глядзі ты! Збаяўся, паляцеў... Гэта праўда, што я не люблю вясёлых-бесклапотных. He выносіў іх лёгкадумнага смеху, колькі працінаў неба. I за гэты бясконцы час ужо звыкся быць гнаным. Адно б хацелася сказаць ім, вясёлым, што не я ва ўсім вінаваты. Вяшчунствы не мною наканаваны. Лёс не мною вызначаны. Ты, скамянелы, нямала смяяўся, калі гэта першы раз пачуў. А цяпер я доўга кружляў-лётаў, ды не змог таго сказаць. Шкада... Уцякалі князёўны ад пышных палацаў, ад несправядлівага прысуду. Уночы пераплылі бруістую раку ды пайіплі праз сцішаныя вёскі, праз лясы-палі, праз цёмныя балоты. Зайшлі ў такую багну, дзе яшчэ не ступала нага чалавечая. Там гады паўзучыя малако з балотных гарлачыкаў п’юць, русалкі рагочуць несціхана, багнік зялёнай барадою дрыгву калыша. Заплакалі князёўны, спужаўшыся такога, але няма чаго рабіці — трэба далей ісці... — Скуль вы такія, жывыя? — булькоча багняны. I русалкі паціху грозяцца-падбіраюцца: — Заказычам-зацягнем, сёстры нашыя. Будзеце разам з намі чакаць-чараваць... Ласкава просяць русалак князёўны: — Ой вы, русалкі-спакусніцы! He казычыце, не цягніце. He было нам шчасця чалавечага, то мы выправіліся шукаць папараць-кветку. — Можа, яна нам падорыць-навяшчуе. — За тое, як загадаў родны бацька ў сценах манастырскіх век заставацца. — Каб не сварыліся за нас князі, не засылалі сватоў, не ішлі на землі нашыя вайною. — Уцяклі мы ад княжага загаду... He пакіньце нас! I многа яшчэ гаварылі. Скардзіліся на чорнага крумкача, які наклікаў гора. Плакалі. Абяцалі. Прасілі. Выпрасілі... — Дайце ім кветку, — зарагатаў багнік ды знік. Прыціхлі князёўны, супакоіліся. Чакаюць дарунка. Шкада. Мне замінае прагны цень. To пасунецца за мною, то абгоніць, не пакідаючы свайго: ‘Тлядзі, чорны! Засталося княства тром сынам. Ці бачыш, як ідуць браты адзін на аднаго вайною? Тояць крыўды, ліюць кроў. Занепадае вялікая слава. I здзейсніцца само тое, што некалі, як памятаеш, не так даўно, я зрабіці не змог... ” Памятаю. Мне гэтага не забыць. Тады чорнымі хмарамі ўзвіліся стрэлы. Заслалі сонца. I прыйшлі злосныя, з раскосымі вачыма, з чорнымі сэрцамі... Дзеля палонных. Дзеля золата-срэбра. Іх вёў ці не самы хцівы на ўсім чыста свеце... Тады я перамог яго. — He радуйся, чорны, гэта было даўно, — азываецца маім думкам цень. — Я спазнаў чары, а з імі — мудрасць... Ты не пераможаш мяне цяпер. Шукаў цябе доўга. На тым свеце. На гэтым... Як бачыш, знайшоў. Я бачу хісткую мяжу. Холад вечнай красы ў каменных тварах, якіх не кране вясёлкавы промень. Каменныя скляпенні, імёны князёвен. На іх не зважаюць родныя браты, сварацца за бацькоўскую волю. Кожны хоча галоўны пасад. A ты, цень, заходзішся ад смеху. Хоць не, бачу цябе зусім не празрыста-кволым. Як раней, уладарны позірк раскосых вачэй, як тады, пагарда да ўсіх, хто ніжэй за цябе... Некалі я паказаў, што гэта ты самы нікчэмны. — Тады абсмяяў мяне. Зразумелі нават тыя, хто са мною, што не маю ні гонару, ні годнасці... Які салодкі смак у помсты! А ты глядзі, як паглыне багна вясёлкавых. Я зраблю чарамі тое, чаго не ўдалося дабіцца сілай. Гляджу. Ідуць князёўны дрыгвою падманнаю, кветкі папараці ў руках трымаюць. У цемрыве балотным гараць, як сапраўдныя агні, на кветках іскрыстыя каменьчыкі. Шлях асвятляюць-падказваюць... Ці доўга, ці мала ішлі, але сталі вясёлкавыя з хісткіх купін зрывацца, у твань падаць. Але рукі падаюць ды ратуюць адна адну. I ўсё далей шыюцца ў балотную непрахадзь. Такія ўпартыя... — Мне нават іх не шкада, — заходзіцца цень. — Ведаеш, чорны, я цябе паважаў. Ненавідзеў, але паважаў. Як вартага, як лепшага. Прызнаю гэта толькі цяпер, а болей не скажу ніколі... Якія ж яны абраныя? Ці не павінен вясёлкавы промень прагнаць балотны змрок? Яны ж самі ад змроку знікнуцьзагінуць. Можа, і знікнуць. А можа, як застануцца... Гляджу і бачу, як успыхвае ярка папаратнікавы каменьчык у руках малодшай князёўны. Прасвятляе балотнае цемрыва, праганяе хіжы цень. Велічна паўстае перад намі вялікая гара, якой тут адвеку не было ніколі... I тады мне, відушчаму-неўмірушчаму, становіцца шчымліва-трывожна. Як было ўсяго аднойчы за бясконца доўгае жыццё. Кратаю свет воранавым крылом, але не азываецца маўклівае мінулае. Гляджу, як адкрываецца гара. I радасна ідуць да яе князёўны, неспадзёўкі прычакаўшы такое шчаслівае выратаванне. — Крум, крум, крум! He хадзіце! Уцякайце! Але яны не чуюць. Ідуць. Вітаюць іх прыгожыя волаты. Грае летуценна-лёгкая музыка, як у чароўным палацы. А навокал убранства такое багатае, што і княжацкім пакоям з ім не зраўняцца. За сталамі ж госці балююць, за князёвен кубкі падымаюць. I такое хараство ўсюды ад агнёў каляровых — адно б яму здзіўляцца... Я не здзіўляюся. А князёўны спыніліся ў зняменні. Прыгадалі і багну чорную, і бацькоўскія хорамы мілыя. Вырашылі тут застацца... Радыя ім усе. Мёду салодкага выпіць ды разам паспяваць-паскакаць просяць. Як кветка балотная абяцанае шчасце падарыла... Мёду салодкага выпілі. Песні звонкім голасам адспявалі ды скачуць з маладымі воямі. Хораша, ладна. Стомы не чуюць, нічога не бачаць, адно хутчэй і хутчэй за музыкай паспяваюць. Заіскрыліся, як сапраўдныя вясёлкі на летнім золку, люба ім тут... Скінуўся чорным госцем. Іду між хмяльных-заліхвацкіх. На ўсё зважаю. Прыкмячаю старадаўнюю зброю, пакінутую на лаўках воямі. Даўно не сустракаў такой. Пітво ліецца ракой. Віно чырвонае, нібы кроў. Ад ежы сталы як не зломяцца... Толькі ці ежа гэта? Раз-другі ўглядаюся ды разумею, што золата ды срэбра ляжыць на талерках. Народу процьма, як на гучным княжацкім застоллі. Чарыцы заздароўныя звоняць. А чамусьці ніводны страў тых не кранаецца... I далей уважна гляджу. Як зніклі ў хораме і дзверы, і вокны. Здаецца ж, былі... Неяк і я сюды ўвайшоў. А звонку, чуваць, скрыгочуць зубамі драпежныя звяры. Шалеюць, нібыта моцна хочуць сюды прабрацца. Учулі тое гаспадары-волаты ды іх госці. Заазіраліся скоса. Але баляванне па-ранейшаму доўжыцца. Весела, гаманліва, тлумліва. Заплюшчыўшы вочы, лёгка скачуць маладыя князёўны. He баяцца. Ані зважаюць на тое, што дзеецца вакол. Прагучаў мілосны звон. Паклікаў хвіліну апоўначы. Апоіпні раз прыгубілі кубкі ды застылі ў зняменні госці. I волаты нечага чакаюць. Кажуць маім князёўнам рашуча: — Добра вы з намі весяліліся! А цяпер пойдзем разам туды, дзе час няўладны. Дзе не знікне ніколі ні маладосць, ні прыгажосць... Там вас ніхто не пакрыўдзіць, шчасця наканаванага не адбярэ. — Адкуль ведаеце, што нас крыўдзілі? Што сабе шчасця шукаем? — А мы, вясёлкавыя, ведаем пра вас усё... Нямала вас чакалі. Зніякавелі князёўны, бачачы, што іхняй згоды не пытаюцца. Толькі цяпер адчуваюць кальчужны холад, што сыходзіць ад вояў. Ды слова непрыхільнага мовяць не рашаюцца. А на іх ніхто болей і не глядзіць. Усе гадзіны незваротнай чакаюць... Чакаюць. Нічога не здараецца. He апускаецца вялізная палац-гара пад зямлю, як тое быць павінна. Ані зрушыцца з месца. Адно звяр’ё балотнае вые-раве на розныя галасы. Ужо тое не аднаму мне, але ж як не ўсім добра чуваць... I скаланаюцца ад лютага гневу волаты. — Хто ёсць між нас жывы-непакорны? Азавіся-акажыся, бо ўсё роўна мы цябе знойдзем. I тады назаўжды з намі застанешся! Спалохаліся князёўны, пачуўшы такое. Злосна ўтаропіліся адзін у аднаго ўжо не такія вясёлыя госці. А я маўчу, не азываюся, хоць і ведаю, што гэта мяне шукаюць. He так сабе глядзеў-дзівіўся на цуды падгорныя. Чары моцныя паспеў паклікаць. Яны павінны ратаваць. Адно трэба — каб мне паверылі тыя, якім невыносныя суроклівыя крумкачы. У мёртвай цішы ўладна бразгае волатава зброя. Дзідымячы пагрозна цэляць кожнаму ў сэрца. А смелыя ў вочы пільна глядзяць. Ідуць па крузе, смяюцца гучна. Маўляў, не вой, баішся... Аж калоціць цябе, беднага, ад постраху. Ад таго,