КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Сумныя сляды пакінулі тыя чары. Зчэзлі, пачарнелі палеткі з садамі. Напалохаўся люд — цяжка яму зразумець, цяжка прыняць такое. I за ўчыненае яго братамі загадвае князь схапіць каралевіча Браса. — Думаў, я не пазнаю цябе, каралевіч? Прыкрай была ваша ліслівасць... Звёў я ўжо са свету тваіх братоў і цябе звяду. Робіце толькі злое, чараўнікі. He хадзіць вам па маёй зямлі аніколі!.. — Хто сказаў табе, князь Дзвін, што гэта твая зямля? — прамовіў каралевіч Брас. Прамовіў і абярнуўся цёмнай хмарай, такой, як некалі мною адчараваная. Ідзеш страхам лясамі-палямі. He супыніць цябе самым вялікім войскам. Ані слязой, ані сілай. Заслалася хмарамі ўсё неба, знікла яснае сонца. Што хочаш ты ад маёй зямлі? Невінаватая ж яна ў тваёй страце... — Князёўна, з-за цябе загінулі мае браты... Загінулі. Загінулі... 3-за мяне. Як паўсвету знікла разам з імі. Заплачу крынічнай слязой, толькі перайду табе шлях. Чары і зямлі, і вады слухаюць слова майго. Ты забыўся, што чужы-чужаніца, каралевіч... He хадзіці табе цёмнай хмарай над маім краем. Клічу, клічу чары. — Вяртайся туды, адкуль прыйшоў, князь Дзвін. Бяжы, уцякай. Як не быў добрым, так і сам не чакай спагады, — і сказаў Брас моцнае чарадзейнае слова. Пабег Дзвін. Уцякаў, уцякаў... — Няма Дзвіна, — казалі людзі. — Дзвіна. Дзвіна. Шырокая суровая Дзвіна. Пабегла туды, адкуль прыйшоў князь. А людзі не верылі, што гэта чары яго навечна зрабілі ракою... Толькі і мае чары напаткалі цябе, каралевіч. Ледзь не захлынуліся, як у змаганні з блізкімі-роднымі... Пабялела цёмная хмара, глынуўшы сілу і зямлі, і вады... Сталася лёгкай маленькай аблачынкай. Я знямела ад прадчування бяды, але паспела, паспела. Паўсталі чары волатавай крыві. He было і не будзе анічога мацней за іх веру, за іх памяць... — Князёўна, прыгожая, што ж ты нарабіла? Я так спадзяваўся на тваё добрае сэрца. He, я не знікну, я не памру, адно не змагу табе дапамагчы. He слухаецца мяне вада, не слухаецца мяне крынічная сіла... Гэта добра, што не слухаецца... Збягу, збягу ад цябе, каралевіч Брас. Збягу ад таго, што адкрываюць мне цяпер ціхія слухмяныя чары вады, люструюць схаванае скрыўджанай на Вярнігораў род сіняй крыніцай. Ад волатавай крыві з’явілася на свет не адно немаўля. Хочучы схаваць, панесла вада ў далёкія землі трох хлопчыкаў, трох братоў. Панесла ды абяцала вярнуць... Снег. Вецер. Хмару. Як учыню крыўду ды боль, стацца мне крыніцай. Лавіць снег. Слухаць вецер. Абяцаюць яны ніколі не выпусціць мяне з палону. Як знайшлі, то баяцца страціць-згубіць. Хаваюцца за аблокамі. Прагныя да жыцця. Таго, якога не мелі. He, не мінуцца аніколі снягі з вятрамі. Будуць шукаць сабе прыгажунь. А мне тое бачыць, а мне глядзець-глядзець... Б’юся хвалямі. Клічу-плачу: — Спраўдзі маё жаданне, каралевіч Брас. Спраўдзі, ты ж абяцаў. He пакінь маю зямлю. He пакінь мяне. He пакінь... I ты зрабіў-спраўдзіў. Браты твае верныя ганарацца табой, славяць твой горад, шэпчуць мне з-пад аблокаў: — А брат наш слаўны. Брат слаўны... Бра... слаў... Бра... слаў... Браслаў... Мінаю яго, збягаючы далёка-далёка... Б’юся хвалямі. He радуюся вясёлым берагам. Хачу пазбыцца гора, забыць пра страту. Адбіваю ў плыткай вадзе лёгкія аблокі. Узіраюцца яны ў маю празрыстую плынь. I толькі я адна ведаю, што хаваюцца за аблачынкамі і прагныя, і страшныя... Як успаміны злой ды бурлівай... Як забытыя абліччы снягоў з вятрамі... Як тая белая хмара між празрыстых ды лёгкіх, што зноў і зноў растае над слаўным горадам летуценным туманам... Лагаднеюць прагныя, гледзячы ў мае бруістыя хвалі. — Стань добрай, крыніца. Добрай. Забудзь пра ўсё. Змірыся, прабач. Тады збяжыш, а мы цябе не зловім... Я злая князёўна. Упартая. Халодная. He забуду. He зміруся. I не ўведаць вам, што паспела я ўчыніць, астатні раз паклікаўшы чары. Буду чакаць Вярнігораву кроў, каб аддаць ёй крынічную сілу... Буду чакаць неспадзяванага ратавання для іх, вятроў, снягоў ды хмар. Бо сярдзітая. Злая... Чарадзейка, якая скінулася сіняй вадою, сіняй, як неба, бурлівай крыніцай. ПАПАРАТНІКАВЫЯ КАМЕНЬЧЫКІ Міфалагічна-легендавае Я знайшоў яго на тым самым месцы, дзе апошні раз пабачыў. Некалі. Даўно-даўно... Зямля дацягнулася да кален магутнага каменнага волата. А ён тачыў слёзы. He плакаў, як застыўшы навечна з горда ўскінутай галавою. He сумаваў. He шкадаваў. He было пра што... Я ўбачыў гэта і зразумеў, што нічога не змянілася. Ударыўся аб зямлю, стаміўшыся так доўга ляцець. Блізка, дзе цяклі слёзы, зліваліся ў гаючую крыніцу. Каўтнуў той вады, стаўся ў чалавечым абліччы. — Воран Варановіч! Ізноў ты прыляцеў, чорны... — зазвінелі мне празрыстыя кроплі. I быццам зварухнуўся камень. Як жывы... He магло гэта проста прымроіцца-падацца. Я ж вяшчунны, мудры, відушчы. — Неўмірушчы, — засмяяўся скамянелы. А кроплі цяклі, беглі ў свет імклівымі ручаінамі. Светлыя. Чыстыя. Салёныя. Я толькі што зноў нагадаў сабе пра гэта, глынуўшы ад іх. — Ізноў будзеш прадказваць... I мне, і ўсяму краю. А сабе калі ды што навяшчуеш? Маўчу ў адказ. Хочацца паказаць, што рады цябе бачыць. Рады тваім кпінам. Калі я з табою, то ўжо не зусім адзін... Але маўчу, бо ты гэта ведаеш. Цяжкім сказалася маё падарожжа з далёкай зямлі. А табе цяжка было тут? Проста быць, трымаць цяжар, які аднойчы прыняў? Быць... Часам я думаю, што ты — гэта быццё... Яму даўно не пякучыя слёзы. А табе? — А табе не мроіцца твой неразгаданы лёс? — паўтараеш з трывожным чаканнем, як і я некалі тым, хто быў ля пачатку... Маўчу. Углядаюся ў шызыя аблокі, яшчэ цёмныя, яшчэ начныя. Гоніць вецер лёгка-імкліва шэрыя ды нізкія. Мне радасна праз іх ляцець, кратаючы чорным крылом. Маю ж воранаў відушчы позірк. Лясы. Абшары. Свет. Да яго спя- шаўся. 3-за мора-акіяна... He зважаю на моры, не баюся акіянаў, баюся толькі страціць тое, што бачу цяпер. Разліваецца зара-зараніца, на якія імгненні агартае ўвесь свет. Шчыразырка, цесна-блізка. Прабіваюцца ясныя промні. Ужо бачна, што сонечна-пякучыя. Я даўно не ўспамінаў халоднымі золкамі пра цябе, агнёвая кветка... Ці сказала б мне, чаму цяпер ты прыгадалася? — Прадкажу, што ты болей не будзеш адзін, — гэта каменны. I жывы, і ведны. Даўні мой сябра. Чуйны, як і я... Аблокі. Чырвань. Промні. Сонная зямля. He буду адзін, ніколі не буду... Булькоча крыніца, задуменна шэпчуцца лясы, а за імі балоты ды багны. Дзесьці там, далёка-таемна, хаваецца самая чарадзейная кветка, на якой зіхцяць маленькія жывыя каменьчыкі. Проста ведаю, як разаб’ецца такі, прыходзіць у свет наканаванае табе. Як? Хаваю тую таямніцу ад людзей я, Варановіч. Кожны з тых каменьчыкаў палымяна-агнёвы, так цяжка яго разбіці. Гарыць, пляжыць сэрца, але не згарае. Кожнаму прызначаны. Кожнаму абяцаны. Балюча яго кранацца. Ды я вяшчунны, і мне даўно не баліць. Часам здаецца, гэта мой лёс — разбіваць, а не згараць. Сустракаць новыя золкі, калі асабліва вабныя тонкія стужкі шляхоў-дарог. Калі па-чалавечы проста марыцца пра будучыню. Вось і цяпер усё так, як і раней. Але ж іптосьці мне, вяшчуннаму, трывожна... Аблокі. Хмарныя. Вецер. Моцны, не разганяе іх, а збірае. — Што скажаш мне, чорны? Ці давеку будзеш маўчаць? — Скажу, што маўчаннем не сурочыш нікога ў свеце. A найменей я б хацеў сурочыць цябе... — He зможаш таго. Што бачыць твой праніклівы позірк? — Шэрую смугу чалавечай удзячнасці табе, каменны. Гэта шчыра, бо я ўжо стаміўся прьшосідь на крылах няшчасці. А яшчэ... Яшчэ бачу, як лятуць-гудуць над табою буры-навальніцы. — Кажаш, буры-навальніцы. Ведаеш, колькі іх было, пакуль ты дзесьці лётаў? Ведаю. Табе не трэба перада мною ўдавацца смелым. Памаўчы пра іншае, згадай пра навальніцы. I не сумнявайся, што яны будуць насланыя цёмнымі чарамі. Пакліканыя ўсімі пакінутай душою, якая ніколі не зведае супакаення. He буду казаць, не хачу сурочыць. Я вяшчунны, я гэтага нямала баюся. Хіба ж дарма быў на тым свеце... — Крум! Крум! Крум! Яшчэ вады... Так хочацца піць. Адчуваю, расквітнее жарынка-кветка, гарачая, як сам агонь. Зыркая. На яе балюча нават глядзець. А ўжо чакаць, шукаць, жыць... Згараць у вогнішчы спапяляльнай надзеі на шчасце. Занадта многа слёз. Хто прыдумаў, што яны некуды сыходзяць? Я, Варановіч, часам радуюся, што мудры, вяшчунны. Вечны. He зраблю смяротных памылак. He трываю смяротных пакут... I не люблю агню. Нават самага чарадзейнага. Мацнее вецер. Мне трэба табе сказаць... I не магу сказаць. Палячу хутка, імкліва. Палячу, ці ж паспею. Праз вецер, праз шызыя хмары. Я не хачу прынесці бяду. Я хачу прагнаць яе чорны цень. Хоць і сам чорны, але не такі... Булькоча крыніца, заспакоена, ціха. He здагадваецца раніца пра цяжкі дзень... Памаўчу, прадкажу. Навяшчую, што знікнуць хмары. Аціхне вецер. Я, ведны, гэтага хачу. He развучыўся пакуль што здзіўляць... Абганяю вецер. Мне даў моцныя крылы той, хто адданы ціхмянасці, лагодзе, спакою. He толькі ціхмянасці, але і моцы. He толькі лагодзе, але і праніклівасці. He аднаму спакою. Клятве і міру. Ён не любіць бойкі, але не баіцца яе. Наказаў мне праганяць злую-крывавую, як толькі ўбачу тонкі адбітак чорнага ценю. I гэта я зраблю, зраблю цяпер... Я рабіў такое заўсёды. Памятаю, як аказаліся тонкія ланцужкі слядоў на шляхах. Мною прадбачаных, азначаных, пакінутых. Дарогі, стужкі лёсаў. Тыя, хто на іх, мне толькі выпадковыя сустрэчныя. Няшмат і ведаў іх, а цяпер усіх не ўспомню. Адно лячу далей і далей, прамінаючы і роўныя, і пакручастыя. Яны аднолькавыя... Цмяныя, шэрыя. Наперадзе зырка ўспыхвае цень. Прагны, чорны. Мой адвечны вораг, яшчэ ніколі дарэшты не пераможаны, мною назаўжды не прагнаны. Марыў перамагчы-прагнаць. Але вось і цяпер смяецца, дражніцца, уцякае... Што ж мне зрабіць, як ён хутчэй за мае крылы? Падае цень на зямлю, знікае ў невыразных абрысах зацішных абшараў. Зноў мне хочацца заллакаць з крыўды. He здолеў, не паспеў... Але не заплачу. Адно крыкну праз неба і зямлю: — Крум! Крум! Крум! Пачуй мяне, скамянелы' Здарыцца чорная бяда! Я над ёю не ўладны... I я ведаю, што ты пачуеіп мяне. Мне болей нічога не трэба. Буду лётаць, глядзець, маўчаць. На тое ж я чорны. Страшны. Воран Варановіч. 3-за сваіх вяшчунстваў-пракляццяў сам пракляты. Цяжка-цяжка. Але ўдосталь напіўся салёнай вады, доўга пратрымаюся высока-высока...