КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
А тады нехта паведаміўяе дзецям, што іх маці звар'яцела, дык праз два дні з'явіліся ўсе дванаццацёра, і тыя, што павыходзілі замуж у Няміле, і тыя, што ажаніліся ў Яйцы, дачка і сын з Какня ды найстарэйшы сын, які ажаніўся тут жа, у Зеніцы. На яго адразу накінуліся — як гэта ён не ведаў, што іх маці вырабляе ўчаршыі. Прыйшло і пару больш запальчывых нявестак і тыя два зяці, якія былі сіротамі, і гаму ў Анджы бачылі маці. Яна іх усіх завяла ў сад і паказала арэх са зламанымі галінамі, ружу, на якой загаіліся раны, месца, на якім анёлупаў, і месца, на якім спаў. Трава па-ранейшаму была прымятая, але не высыхала. Трава заставалася на каленях, каб заставаліся ясныя абрысы святога стварэння. I пакуль усе яшчэ былі ў садзе, пачалася вялікая сварка. Адны адразу казалі, што матцы анёл прымроіўся і што яе з бацькам нехта мусіць забраць да сябе, даглядаць за імі і песціць іх, бо яны ўжо старыя, бо з яе смяецца ўся чаршыя, а другія падыходзілі да прымятай травы, пальцам абводзілі анёлава цела і з такім самым крыкам і лаянкай пераконвалі першых у цудзе. Паводле іх, маці не толькі не звар'яцела, але Бог добра ведаў, чаму паслаў анёла ў сад да Акрапавічаў. Калі б ён упаў у каго іншага, — нашага або турка, усё роўна, — дык таму анёлу давялося б цярпець горш, чым Ісусу Хрысту. Калі ўвогуле можа быць горш! Дарэмна Анджа спрабавала іх памірыць і дарэмна, калі яны ўжо ўчапіліся адно аднаму ў глоткі, казала: няважна, што здарылася, — важна, што ўсе яны ейныя дзеці. Было надта позна, бо цяжкія словы былі ўжо вымаўленыя. Але было позна і яшчэ дзеля адной прычыны: анёл стаў тым найважнейшым, што здарылася ў іх жыцці, вакол чаго не магло быць ні размовы, ні дамовы. Адным было аж занадта відавочна, што маці звар'яцела і што яе ад усеагульнага сораму трэба некуды схаваць, а другія ўспрымалі гэта як найгоршае блюзнерства супраць Бога, анёлаў і роднай маці. Першыя так баяліся сораму, што ўзнялі б руку і на роднага брата або сястру, толькі каб спыніць чаршыю, а другія выхапілі б і нож у абарону веры і той, што іх нарадзіла. Вось так за два дні распалася наша сям'я, а неўзабаве з аднаго прозвішча зрабіліся два. Тыя, што не верылі, засталіся Акрапавічамі, а тых другіх сталі здзекліва называць Анёлавічамі. Чаршыя, вядома ж, падхапіла новае прозвішча, і кожны раз як нехта згадваў Анёлавічаў, заўсёды знаходзіліся прычыны ддя злосці і смеху. 3 часам і ў іх больпі не засталося прычынаўадмаўляцца. Яны не хацелі застацца Акрапавічамі і сталі Анёлавічамі. Гэтае прозвішча напісанае і на магіле прабабы Анджы і прадзеда Міі, каб ніхто ніколі не падумаў, што яны аднаго роду з тымі, хто не верыў, што на сад Акрапавічаў упаў анёл. Перажыла б мая Анджа іхняе нявер'е, але ёй не далі, нітыя, хто думаў, што яна звар'яцела, ні тыя, хто ведаў праўду. Тое, што яна за два дні засталася без пяцярых сваіх дзяцей разам з нявесткамі і зяцьмі, Анджа перажыць не магла. Яна памерла праз некалькі месяцаў, а Мія застаўся, каб расказваць далей пра зэмфір-дзяўчат і наксан-хлопцаў і пра анёла, чыё пер'е было такое мяккае, што той, хто пакладзе яго ў падушку, цэлую ноч будзе сніць, што ён у раі. Мія дажыў да ста сямі гадоў, а за дзень перад смерцю да яго вярнуўся зрок і слых. Гэта яго і забіла. Ён плакаў і праклінаў каня, што не ўдарыў яго мацней. Яго больш засмучала, што ён больш не ўбачыць зэмфір-дзяўчат і наксан-хлопцаў, чым тое. што Анджа мусіла сама гадаваць столькі дзяцей, а ён не мог ёй дапамагчы. Цуд у садзе Акрапавічаў з часам забыўся, разбурылася хатка на Біліным полі, дрэвы і кветкі пасля Анджынай смерці здзічэлі і ўсчалі між сабою змаганне. Найдаўжэй трымалася тая найвялікшая ружа, якая нахілялася праз акно і маёй прабабе клала на плячо кветку, ружа, якую вылечыў анёл, але ўрэшце вырвалі і яе. Праз тую ружу, ведаю, Зеніцу аднойчы спасцігне вялікі землятрус, і ў тым землятрусе дашчэнту разбурыцца царкоўная званіца. Гэта будзе знак, але ўжо не будзе тых, хто яго распазнаў бы. Дый не дзіва, бо тая гісторыя ў міжчассі была забытая. А засталося толькі, што Акрапавічы і Анёлавічы не могуць адны на адных глядзець. Вось так дайшлі мы й да мяне і да таго, што я вам найперш хацела сказаць, але не магла, бо яно нічога не значыла б без гэтай гісторыі. Найперш я хацела сказаць, што мяне завуць МараАнёлавіч. НарадзіласяяўДобаі, алеязтыхАнёлавічаў, якія ажаніліся ў Яйцы. Я была адзіная дачка ў бацькі і маці і адзіная дзяўчынка з унукаў маёй бабы Каты. Бывала, яна калыхала мяне перад сном і расказвала, як да яе маткі Анджы ў сад упаў анёл. Я ў яе пыталася, ці не ўпадзе і да нас, а баба Ката казала, што не. Да каго аднойчы прыйдзе анёл, той другі раз мусіць даць рады сам. Мне не падабалася гэта чуць, і я казала бабе Каце, што мы маглі б яго падмануць і сказаць, што мы не тыя, хто ён думае, але яна мне казала, што анёла падмануць нельга. А я магу! Калі можаш, тады й падманвай, але калі мяне ўжо не будзе. I калі яна мне гэтак казала, мяне агортваў страх і я сніла дрэнныя сны. Так я перастала намаўляць бабу Кату падмануць анёла і толькі слухала яе гісторыю. Калі яна пачала яе расказваць, мне мабыць было тры ці чатыры гады, а перастала, калі мне споўнілася дванаццаць. Цяпер ты дзеўка на выданні, сказала яна, і баба больш не будзе табе расказваць казкі. Я ўпрошвала яе, але ўсё дарма. Баба Ката хацела бачыць мяне на вянчанні і быць у першым радзе ў царкве, а я хацела, каб яна скончыла расказваць тое, што пачала. Сёння я ведаю, што ў той гісторыі не было канца, бо цэлае жыццё не магло змясціцца ў столькі вечароў, колькі Бог даў мне правесці з бабай Катай. Я пачала заглядацца на аднаго хлопца, які ў сераду прыходзіў на рынак і прыносіў сярпы і косы. Хоць мне на тым рынку нічога не было трэба, дый бацька не даў бы мне грошай, я прыходзіла і разглядала ягоныя сярпы. Праводзіла пальцам па сталі, правярала, ці вострыя, а тады нібы незнарок, дакранулася яму да рукі. А ты, дзеўка, бачу, маеш вялікую сенажаць? Авосьі маю! 1 сама яе косіш? Можа капіу, а можа й не кашу. А табе што да таго? He, нічога, які мне клопат — косіш ці не косіш. Але ты ўвесь час тут круцішся вакол сярпоў і косаў. Ну дык больш не буду круціцца! I так я нібыта сердавала і адыходзіла, а сама ўсё чакала, што ён мяне аклікне. Іду я так крок за крокам, і чакаю. Калі ён не клікаў, а ён і не клікаў ніколі, мяне ахапляла шкадаванне, дык я трошкі й плакала, а пасля злавалася і заракалася, што ніколі больш да яго не падыду. У наступную сераду я ішла на рынак, станавілася воддаль, каб мне яго бачыць, а яму мяне не, і так стаяла, паку ль мяне не прагоняць ці пакуль не пачую за плячыма насмешкі. I як тут не смяяцца, калі я часам і паўдня стаяла на адным месцы, хаваючыся за дрэвам, і толькі зіркала ў ягоны бок. На шчасце, па рынкухадзіла шматрозныхвар'ятаў, жабракоў і такіх, што гаварылі самі з сабою, прадавалі нябачныя гарбузы і кавуны ці ганяліся за духамі, дык я сярод іх была не найгоршая. Але ўсё ж мне падумалася, што і я магу скончыць, як мая прабаба Анджа. Тым не менш, пасля таго, як ён мяне не аклікнуў, я цэлы месяц кожную сераду здалёк пасвіла вочы на хлопцы, які стаўмаім першым і найбольшым заглядзеннем. Паслятаго я ўжо не вытрымлівала і зноў падыходзіла да яго, вадзіла пальцам па сярпах і рабіла выгляд, быццам я тут упершыню. Яму было прыемна. Але як толькі ён казаў — доўга ж цябе, дзеўка, не было, — я ўсярэдзіне аж расплывалася ад замілавання, а з выгляду ўся натапырвалася. I замест каб кінуцца яму на шыю, казала што-небудзь непатрэбнае, а ён адказваў так, глто я зноў паварочвалася і, крок за крокам, павальней за Босну, калі яна ўлетку разлянуецца, адыходзіла і чакала, што ён мяне аклікне. А ён не аклікаў. I не аклікнуў ніколі. Доўжыліся гэтыя нашыя заляцанні і два, і тры гады. Адну сераду мы заляцаліся, а наступных пяць падглядалі адыо за адным. Я ведала, што ён мяне бачыць, ён ажно шыю скручваў, заглядаючыся на тое маё дрэва, але голас не падаваў, о не! Бацька ўжо некалькі разоў хацеў мяне выдаць замуж, але як прыводзіў жаніхоў і сватоў, я заўсёды праз акно ўцякала. А ў яго было добрае сэрца, і ён казаў: Калі ўцякла, значыць не хоча, а калі не хоча, дык няма чаго прымушаць. He кабыла яна, каб яе сілаю падстаўляць першаму жарабцу! I прайшоў так першы жаніх, і другі, і трэці, прайшлі адзін за адным усе, што былі ў Добаі нечага вартыя і што былі нічога не вартыя, аж пакуль урэшце зусім не перасталі хадзіць. Так пайшла пагалоска, што Мара мае нейкую загану, і таму яе ніхто не хоча. He любяць людзі, калі ім адмаўляюць, нават калі б яны й не даведаліся, што ты ім адмовіла, усё адно пачнуць гаварыць, што ты ні да чаго не прыдатная. Надышла гэтак апошняя травеньская серада, і я цвёрда вырашыла, што прызнаюся яму: і што няма ў мяне ніякай сенажаці, і што не люблю я сярпы і косы, і што мне крыўдна, як ён ні разу мяне не аклікнуў, і што не хочацца мне заставацца старой дзеўкай, дык хай сам вырашае, ці хоча мяне такую, якая я ёсць. Надзела я на сябе ўсё найпрыгажэйшае і выйшла з хаты, аж бачу: пацямнела неба з усіх бакоў. Заспяшалася я, каб паспець да дажджу, але ўпала першая кропля, вялікая, як сліва. За ёй другая і трэцяя, і я пабегла. Бегла я што ёсць духу, пакуль неба пацвельвала з мяне і з маёй долі, то перастане, то зноў сыпане, а яшчэ й бліскала з боку Пасавіны як ніколі, і людзі беглі ў хаты і ў крамкі, баючыся навальніцы. Эх, Бог з вамі, думала я, будзе вам цяпер пра што гаварыць! Вар'ятка Мара апранулася ўся ў белае і бяжыць праз чаршыю, нібы яе сто д’яблаў гоняць. Добра быць дурніцай, бо калі б яна была ў чыстым розуме, гром бы яе з зямлёй змяшаў. Смех мяне разабраў, калі я бачыла, як яны назіраюць за мной, дурненькія, усё мае жаніхі, не ведаюць, чаму я так бягу, якому хлопцу ўпаду ў абдымкі. Ён якраз заносіў пад страху косы і сярпы, калі я са смехам падбегла да яго. Вось я й прьійшла! He ў пару прыйшла, на сёння ўсё. А на заўтра. Э, заўтра будзе відаць. Так ён сказаў і ўсміхнуўся, а я пацалавала яго ў шчаку і сказала: Добра, тады я пайду, а ты крычы мне ўслед хоць на ўсё горла! I што праўда то праўда, крычаў ён так, што грымеў увесь рынак: Мара Анёлавіч, Мара мая міла, ці табе фея спадніцы шыла! А я бягу і думаю, што вось ён мне ўжо і песні спявае.