КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
1 Дэрт (перс.) — горыч, туга, роспач. яны па прысадах і пагардліва глядзяць на платаны, дзеці з іх смяюцца, а бабулькі ўсё дзівяцца, спярша павернуць галаву, пасля азіраюцца навокал, як нейкія звяркі, нібы чакаючы, каб аднекуль з'явіўся нехта і сказаў ім: чакайце, людзі, нельга ж так. Прайшло ўжо трыццаць пяць гадоў, як швабы прыйшлі ў Боснію, а яны ўсё яшчэ дзівяцца. I думаю, Божа мой мілы, як жа будзе пуста, калі аднойчы настане дзень, што не будзе болей старых бабулек, якія дзівіліся б з царскіх афіцэраў і з іх мілых венскіх дамаў. Хамза, даражэнькі, ты мёду аб'еўся... А з Ігмана ўсё вее той свежы ветрык, які нават і лісце на галінах амаль не варуіпыць, толькі абтрасае з чарэшняў сухія пялёсткі квецені і нясе прахалоду, як бывае толькі ў чэрвені, у чэрвені і на Іліджы. Мне чамусьці здаецца, што такога ветру нідзе, апрача яку нас, няма, бо калі б бьгў, нешта пра яго ўжо было б вядома. Швабы хваліліся б, а французы палову свету ўжо ў Парыж запрасілі б, каб госці адчулі, як гэты ветрык прыемна халодзіць. Калі б ён быў у Стамбуле, Турцыя так проста не заняпала б, або калі б султан хоць раз пабываў на Іліджы, не прапала б ягонае царства і не аддаў бы ён Боснію швабам. Я ўсё чамусьці думаю, што калі імператар Франц прыедзе ў Сараева, а кажуць, што мае прыехаць, і KaAi яго завязуць на Іліджу, дык застанецца ў нас Аўстрыя на ўсе часы. I было б лепш, каб засталася, бо клопат заўсёды мае той, хто пануе, а наша справа працаваць і гуляць, а не вырашаць сусветныя праблемы. Вось яшчэ каб той чэрвень не канчаўся або каб кожны месяц у годзе быў такі, гарачы, але з тым ігманскім ветрыкам, дык ты б цэлымі днямі толькі й хадзіў ад Марыіндвора да Іліджы і далей да Вытоку Босны. Атам ужо заваліўся б на траўку, улёгся б утульна каля ежы, раскладзенай на посцілцы, па чарках разлілася б мяккая градачацкая ракія, наламаўся б сыр і хлеб, і так усё жыццё. А калі б аднойчы прыйшоў час перабрацца на той свет, ты маліў бы Алаха даць табе яшчэ трошкі часу. Нават калі б ты быў чысты, як немаўля, і без ніякіх грахоў, дык ты б і рай прамяняў на такое жыццё. Вось таму я й не спяшаюся. Ведаю, што паспею, а калі прыйду, адзінае, што мяне будзе засмучаць, гэта што я ўжо прыйшоў і цяпер магу раскашаваць, замест каб дарога была яшчэ хоць троху даўжэйшая. Эх, мой Хамза, не магу ведаць, бо ты ж не кажаш, але мне ўсё здаецца, што ты мёду аб'еўся... Хэх, ведаю я, Фарук толькі й чакае, каб я яму адказаў. Або, не дай божа, накрычаў на яго. I каб мы пасля так, па драбязе, сварыліся і я ўрэшце яго адагнаў — ісці за тры крокі наперадзе, каб не глядзецьямуўтвар, а ёнтады будзе кожны раз азірацца, каб мне нешта сказаць. Яму хацелася сабе скараціць дарогу, а мне падоўжыць. 1 так мы дайшлі да трох гатэляў, што швабы збудавалі, як толькі прыйшлі, маўляў, каб ведалі, што цяпер гасцей з Пешта і Вены паболее. А перад гатэлямі стары з бакенбардамі, метры на два, у адміральскай уніформе. Куды цябе закінула, думаю я, дзе ж табе тут мора. I гляджу я на яго, а ён на мяне, і мне ўсё здаецца, што яму было б прыемна, каб нехта запытаўся, як яго здароўе. Усміхаецца адмірал, нібы трох чалавек абдурыў у карты, дык усміхаюся й я. Ён дастае руку з кішэні, тыкае пальцам у гармонік, а мне ўжо й шкада, што не ўмею па-нямецку і не магу яго паклікаць, каб ішоў з намі. Няважна, што ён не пайшоў бы. Затое было б нам абодвум прыемна. Эх, мой Хамза, ці ведаеш ты, што я ніколі не ездзіў у экіпажы? Глядзі ты, Фарук Бешырлія забыўся пра мёд! А я ездзіў, кожны раз як мы нап'емся, я заўсёды вяртаюся экіпажам, кажу я і бачу, што вознікі ўсе стаяць цутам, адзін за адным, дзесяць шіук. Глядзяць на нас і ацэньваюць, кліенты мы ці не. I ніводзін не кінецца нас запрасіць. Ну так, бо мы ж не выглядаем на швабаў. А ведаеш, хацеў бы я разок праехаць, а пасля магу й памерці спакойна. Уяві сабе, я ж і не кандуктар, і не машыніст, а еду па-панску ў экіпажы, кажа Фарук і глядзіць, як у коней ззяе шкура і дрыжаць клубы ад наравістасці. Як толькі нехта падыходзіць, жывёліна думае, што гэта яе пасажыр. А што табе той экіпаж, лепш ужо вагон другога класу, кажу я і перакладаю гармонік на другое плячо. А ці табе не цяжка, хочаш я трошкі паднясу? He, ну што ты, калі я Mary граць, дык магу сам і данесці. Ну дай, Хамза, мне ж не цяжка... Заўпарціўся Фарук, што паднясе мне гармонік, а я ніяк не маіу здагадацца, што з ім. Ніколі ён такі не быў. Глядзі, каб ён некаму насіў гармонік! Але я ўсё чакаю, пакуль ён скажа, што мне цяжка, бо я нібы мёду аб'еўся... А вось калі б мы паехалі экіпажам, нікому не трэба было б насіць, сказаў ён, калі мы прайшлі метраў дзвесце. А мне раптам зрабілася сумна, гляджу я на яго, дробненькага, у старамодных портках з турэцкіх часоў, як ён кульгае і cane, а твар у яго шэры, як у таго, хто доўга не працягне. Дык і не працягне, думаю я, пажыў ужо сваё Фарук Бешырлія. I ніколі ўжо не пракоціцца ў экіпажы... Калі я гэтак падумаў, дык схапіўяго за плечы і развярнуў, нібы ён драўляная лялька, а не чалавек, і падштурхнуў наперад. Што такое, Хамза, што я табе зрабіў, куды мы зараз назад пойдзем, спалохаўся Фарук Бешырлія, а я не магу сказаць, бо не ведаю, як будзе гучаць мой голас, што зараз мы з ім, як паны, праедземся ў экіпажы. Халера з імі з грашмі, я заплачў, і халера з той прыемнасцю ад доўгай прагулянкі, калі качагару зажадалася праехацца ў экіпажы. А як заззяў у яго твар, калі ён узлез у каламажку! Ён сеў побач з вознікам, а ў таго на галаве паўцыліндар — можна было сесці і да возніка ў фесцы, але я ведаю, што гэты для Фарука важнейшы, у яго й твар адразу змяніўся, шчокі зарумяніліся, вочы пасінелі, адразу гадоў на трыццаць памаладзеў. Дзякуй табе, Хамза, добры мой, ніколі не забудуся! А я думаю, што ты, Бог з табой, пра што ж тут не забывацца, якая з гэтага карысць, калі й гэта ўсё пройдзе. А міма нас праносяцца платаны, швабы іх пасадзілі як пад шнурок, так што ім краю не відаць, а месца, куды мы едзем, такое малое, што ў яго і голку не ўткнуць. Здаецца табе, што няма праезду, але ж ведаеш, што праедзеш і што прысады ўрэшце расступяцца. Дакладней, ведаю я, бо ўжо ездзіўу экіпажы, але Фарук не ведае. Углядаецца ёнуканец прысадаў, напружвае вочы, жмурыцца, каб убачыць праезд, але праезду няма й няма. I зноўён выглядае старым, смутак закрыў яго твар, нібы мужчынская паранджа. He бойся, дружа, гэта толькі так выглядае, кажу я. Ды ну, не баюся я гэтага. Нічога не баюся. Толькі думаю, што было б, калі б зараз, вось пакуль мы так едзем, усё знікла. Як гэта, Бог з табой, знікла, акурат у суботу папаўдні, хіба заўгра не трэба на працу? Эх, а я думаю, што нямалешпага дня, чым вось такі, а насля міласэрны Бог дзьмухне ў лямпу і скажа — усё, канец. Калі настае канец свету, або калі я распальваю машыну ўгору і не ведаю, ці хопіць разгону да верху, або калі змяшаецца неба з зямлёю, я ведаю, што Ён пра ўсё парувіцца і ўсё ў ягонай волі, а калі ўсё вось так сціхне і супакоіцца, дык мне здаецца, Яму зараз усё надакучыць і Ён ужо будзе гатовы дзьмухнуць улямпу. Э, пане мой, які ж невук вучыў цябе веры. Алах — не баба Белкіса, каб дзьмуць у лямпу. Т ы так думаеш, бо малады. А вось аднойчы прачнешся і адразу зразумееш, што гэта канец і што недзе на Ігмане двое ўжо пілуюць елку табе на дамавіну. Вось як яно будзе, мой Хамза... I як ён мне гэта сказаў, так і знікла святло між вершалінамі дрэваў. I не тое каб сонца зайшло за аблокі, бо нідзе іх на небе няма, а быццам вока больш яго не ўспрымае. Эх, нашто ж я браўся цябе вазіць, дурань стары, нашто наогул з табой пайшоў? Мог жа ісці й без цябе, мог не паклікаць, калі пабачыў цябе каля станцыі на Чэнгіч-віле... Кажу я так сам сабе, але ніяк не магу паверыць. Пасля гляджу, як на Стойчаўцы растуць новыя панскія вілы, вось дзве, якіх тут мінулы раз не было, але замест каб радавацца або абурацца крьіжам, які там тырчыць — як звычайна па дарозе на Выток, — раптам мне здалося, што тыя вілы будуюць для людзей, якія ў іх будуць абвыкацца з магілай. Яны ж ба- гатыя, дык ім можна. Сядзяць у тых крэслах-калыхалках, Божа мой мілы, хіба ж зэддік не на тое, каб чалавек адчуў цвёрдую зямлю пад сабою! — а на сцяне ўіх б'е драўляны гадзіннік і птушка зязюля спявае ім іх швабскую пахавальную малітву. Але ж і цемра ў гэтакі дзень! I каб засвяцілі зараз тры сонцы, не было б даволі. А Фарук Бешырлія, калі ўбачыў, што са мной нарабіў, адчуў сябе вінаватым і ўсё спрабаваў мяне развесяліць. Возьме ў возніка паўцыліндар, надзене сабе і павернецца да мяне, маўляў, глянь, які я дурыла. Ая гляджу на яго, гляджунавозніка-мадзяра, якомуўсёгэтанедаспадобы, алеён маўчыць або прызвычаіўся маўчаць, каб людзі не смяяліся з ягонай гаворкі, і бачу я, як яму вецер ганяе па лысай галаве тры доўтія сівыя пасмы, і думаю, Янаш ты мой, Янаш, табе горш, чым нам. He наканавана табе памерці там, дзе тваё месца, на тваёй раўніне, пойдзеш ты пад зямлю разам з намі, і будзем мы табе і там здымаць з галавы капялюш і смяяцца, калі ты толькі раскрыеш рот. He дай Бог такой долі, каб некага смяшыць сваёй тугою! Аці жты, Хамза мой, за нешта на мяне сярдуеш? He, кажу, чаго б я сердаваў, проста мяне гэты вецер прадзьмуў. Хлусіш, не ад ветругэта, ты прызвычаены ездзіцьу экіпажы. Нічога я, дружа, не прызвычаены, няма тут ніякай звычкі. Яшчэ й Янашавы коні не такія хуткія, калі б былі таго п'янага Фірдуса, дык у мяне ад ветру і слёзы пакаціліся б. Ну, не хлусі, Хамза, не ад ветру ўцябе слёзы, гэта я цябе раззлаваў. Э, ну калі так, дык я табе прабачаю! — узняў я голас і падскочыўна скураным седзішчы, каб развеяць размову. Але Фарук не здаецца, нялёгка гэтага кульгавага падмануць, глядзіць намяне, ападлевым вусамуягохаваеццатая ўсмешачка, адякой заплакаўбы кожны, хто ведае, што яна значыць. Брыдка, калі людзі смяюцца ад тугі. Ага, браце Хамза, я наеўся мёду, і каб жа мяне пчолы пакусалі! Вось, больш і не ведаю, што табе пра гэта сказаць. Тое, што ў мяне тады сабралася ў грудзях, паглынула б усю цемру пячоры на Біямбарах, каб толькі тая пячора была паблізу. А так усё засталося ўва мне, я глытаў, пакуль было што глытаць, а тады раптам прысады перад намі расступіліся, між платанаў паказаўся праезд, Фарук крыкнуў: Вунь ён, іншала, а я ўжо думаў, што мы ніколі не даедзем!