КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
384 прывабныя людзі і глядзець на яе такімі ласкавымі вачыма, як сёння. I ёй не хацелася спаць, не хацелася, каб дзень, што так добра пачаўся і прадаўжаўся, раптам будзённа скончыўся. — Ой, цёцю, каб цёця толькі ведала, якая я шчаслівая! Такі цудоўны дзень, такія людзі! Асабліва пан Сыракомля. Я спачатку баялася да яго загаварыць. Ён мне ўяўляўся такім вялікім і непрыступным. А выйшла, што ён просты і няшчасны чалавек. I так на мяне паглядаў! — Як — паглядаў? — Марысіна маладосць і непасрэднасць, а можа, і пачуццё зайздрасці не давалі Галене спакою. — Ну так — пажадліва. Нібы цябе прабіваюць вачыма наскрозь. — А ты разумееш, што значыць слова «пажадліва»? — Галена ледзь стрымлівалася. Ах, праведнічак, падумалася ёй, мяне дакарае, нібы жыц-цё яму скалечыла, пасля мяне, маўляў, не на кога глядзець не хоча. — Здагадваюся. Такі чалавек, такі талент! Для яго, здаецца, нічога не шкада! — Ну то ідзі і папесць яго! У гісторыю ўвойдзеш, чаго ж, — сказала Галена ў запале і тут жа спалохалася сваіх блюзнерчых слоў. — He ведаю, ці выпадае, я ж нічога не ведаю ў свеце... Ды і што я ска-жу, прыйшоўшы? — у сваёй нявіннасці Марыся яўна не ўсведамляла таго, што гаворыць. — Скажаш, што шукаеш панства Лакуціеўскіх. Або панства Шэмісаў. — А калі... Калі ён прагоніць мяне? Аблае? — He ведаеш, што рабіць? Прытуліся да яго. Яны ўсе такія! — А што тады казаць? — «Што, што»! Скажы, што кахаеш яго, пагладзь па валасах, пацалуй у... у вусны! — Але ж я, дальбог, не ведаю, што да чаго, — голас Марысі дрыжаў. — А потым што? — Ну, пакажы яму сваё прыгожае цела. — Ой, цёцечка, баюся, — невядомасць і палохала Марысю, і пры-ваблівала. — Зразумей, дурная, што болей такога выпадку не будзе, — перакон-вала Галена з помслівай радасцю. — He будзе ніколі! — А гэта добра, што я зраблю? — Добра, добра! — Галена наперад смакавала тую асалоду, з якой яна заўтра будзе глядзець у вінаватыя вочы Людвіка. — Зробіш святую справу. Удыхнеш новае жыццё ў яго творы. Гісторыя даруе табе, як да-равала Стэле Фарнарыне, — Галена цяпер увогуле заблыталася ў сваіх пачуццях, не разумела, што ёй кіруе. Жаданне адпомсціць за сённяшнія яго папрокі?! Даказаць, што ён куды больш грэшны, чым яна? А можа, наадварот? Ну, пэўна ж наадварот, пераконвала яна цяпер сябе. Ёй кіруе 385 спачуванне да адзінокага і хворага Уладзіслава. Жаданне, каб ён быў шчаслівы. Галене на момант нават памроілася амаль немагчымае: Яцак апісвае сваёй дачцэ Анелін — і Марыся жыве тут з Людвікам у шчасці і згодзе. — А калі ён спіць даўно і не пачуе майго стуку? — грызлі дзяўчыну сумненні. — To ўвайдзі і разбудзі! He ведаеш, як адчыняюцца засаўкі?! Толькі цяпер у словах Галены Марыся адчула няшчырасць. Можа, цётка мае з усяго якую карысць? Хутчэй за ўсё, сама хоча ў яе адсут-насць да кагосьці пайсці. Да каго? Дзядзькі Яцака? А можа, да русявага віленчука? Дзіўна, сядзела побач з ім за сталом, а нават імя яго не ведае. He запала ў памяць ці ніхто не называў? — А ўвогуле, рабі, як хочаш, глядзі сама, — адчуваючы ваганні Ма-рысі, абыякавым голасам дадала Галена. — Толькі каб потым не ку-сала сябе за локці, што не набралася духу. Такая аказія здараецца раз у жыцці! I Янінка ці Ядзя на тваім месцы не прапусцілі б яе, — Галена добра ведала жаночую псіхалогію. Апошнія словы нібы ўджалілі Марысю. Яна хуценька апранула на голыя плечы стракаты шлафрок, узяла ў рукі свечку ў мармуровым пад-свечніку і пайшла да дзвярэй. — Нашто свечка? — спалохалася Галена. — Ты ж і вобмацкам дзве-ры знойдзеш. 3 сяней направа, на веранду, і яшчэ направа. Памятаеш жа: мы толькі што там пасцель сцялілі. Марыся моўчкі паставіла падсвечнік на патрэсканы мармуровы блат, глыбей захінулася ў шлафрок і ціха выйшла за дзверы. Ды ў сянях яе зноў апанавалі сумненні. Ну што для яго невядомая і ска-лечаная дзяўчына! Што для яе стары, хворы і змучаны чалавек! Вось той сусед побач... Праўда, позірк яго быў не такі, як позірк Сыракомлі, — не распранаў. Але затое апальваў — ажно гарэла ўсё цела. А вочы! Якія бяздонныя вочы! Так і вабіла глянуць у іх, як у анелінскую студню. Сама яшчэ не ўсведамляючы, што робіць, Марыся павярнула нале-ва, вобмацкам нашчупала засаўку і выйшла на другую веранду — што ад гарода. На дварэ стаяла ціхая зорная ноч. Ад ракі цягнула золкай свежасцю, якая добра студзіла распаленае цела. Праз акно бакавушкі, у якой начаваў русявы вілянчук, падала на веранду цьмянае святло. Зна-чыць, не спіць, падумалася. Гэта дадало Марысі адвагі. Яна падышлада дзвярэй і пастукала. — Уваходзьце, не зачынена, — пачуўся ціхі голас з сярэдзіны. Калі-ноўскі толькі што хадзіў да вуллёў, але нічога там не знайшоў. Многія дамкі былі ўзламаны, стаялі без дашкаў. Па ўсім было відаць, што 386 там нехта толькі што нашкодзіў. Каліноўскі ў разгубленасці вярнуўся ў свой пакой і цяпер чакаў: а можа, прыйдзе Галена ці хто іншы — і ўсё высветліцца, усё ўладкуецца найлепшым чынам. Марыся асцярожна адчыніла скрыпучыя дзверы, увайшла ў пакой-чык. Вілянчук ляжаў на ложку, чытаў якраз тую кніжку, якую яна знай-шла ў склепе. — Добры вечар пану, — разгубілася дзяўчына. — О, прабачце мне, я думала, што тут начуюць паны Лакуціеўскія. — Наколькі мне не здраджвае п-памяць, — суха адказаў Каліноўскі, — яны адразу п-паехалі дахаты. — О, то шкода, надта шкода. Я мела да іх пільны інтэрас. — А да мяне ў панны Марысі ніякага інтэрасу няма, — Каліноўскі з надзеяй узняўся на локці. — Ніякіх п-пытанняў? — Чаму ж, ёсць, — Марыся крыху асмялела. — Я хацела б спытаць, што ў гэтай кнізе напісана. Бо, можа, пан не ведае, што я сама яе сягон-ня раніцай знайшла. — Тады віншую! Старая кніжка. I на нашай мове п-пісана. — Але пра што? — Марыся з усіх сіл старалася прадоўжыць размову. — Пра розныя даўнейшыя здарэнні. Смешныя і сумныя. Вось цяпер я чытаю г-гісторыю пра Галезія і Філіду, якія жылі на Кіпры многа год назад. — I што яны такога нарабілі? — Нічога асаблівага. Яшчэ толькі сустракаюцца. Калі п-паненка хоча паслухаць, то п-проша. I Каліноўскі, падсунуўшыся бліжэй да свечкі, пачаў павольна, але вы-разна чытаць: — «Панна тая ў п-патрэбе пэўная ад бацькоў сваіх да крэўных пасла-ная была, п-паколькі здарылася тое ў краі бяспечным і недалёкім. I калі ся назад павяртала, незвычайнай дарогай натруджаная, да онага гаю ўвайшла і, відзячы мейсца для таго, ад зморы заснула. Тады ён, гру-бых звычаяў хлопец, п-прыйшоўшы, як са сну, да сябе, пачынае новымі дыскурсамі’ думкі свае бавіць і сам да сябе мовіць: “На свеце больш пекнага стварэння не відзеў я”. Прыглядаецца зноў п-пекнаму твару, слічным вуснам, хваліць валасы бела-жоўтыя, якія залатымі быць зда-юцца, — Каліноўскі крадком зірнуў на Марысю, — разглядвае чола, нос, рукі, персі, за малако бялейшыя, і так з простага і грубага весняка стае раптоўна суддзёй і знаўцам гладкасці надта паненскай п-пекнасці. А гды так на цудоўную яе гладкасць ся загледзеў, засумняваўся, ці не была яна адной з багінь несмяртэльных, і для тога затрымаўся, каб яе ' Дыскурс — размова, развага (старапольск.). 387 абудзіць, чакаючы, ажбы сама ся збудзіла, хаця чаканне тое доўгае зда-валася і нямілае. Раскошай, аднак, звыценжаны і так мілым відзэннем, аніякім спосабам стамтуль адысці не мог, аж ся она панна, на імя Філіда, ся збудзіла і, вочы са сну ацёршы, абачыла Галезіюша перад сабой, ма-чугай* пад бараду п-падпёртага і ледзь не ў забыцці. I рэкла яна: “А ты тут чаго стаіш?” На тыя словы, здумелы, нічога не адказаў, толькі, во-чы свае ў ню ўляпіўшы, незвычайным васэлем увасэлены і запалены мілосцяй заставаўся...» Марыся ціха ўздыхнула. — Што, незразумела п-паненцы? — He, я зразумела ледзь не ўсё. — Адкуль жа такое цяжкае ўздыханне? — Падумалася: а на мяне ніхто так не глядзеў... — To яшчэ п-паглядзіць. У п-паненкі яшчэ ўсё наперадзе. — Калі таго чакаць, — зноў уздыхнула Марыся. На гэты раз з адчаем і рашучасцю. — Ну вось што, дзяўчынка, — Каліноўскі спалохаўся стану Мары-сі. — Лепей заўтра п-пагаворым. Сёння ўжо надта п-позна. Шукаць цябе будуць.. — Ніхто мяне шукаць не будзе, ніхто! Каму я патрэбная! — Марыся адчайна падышла да ложка і, ліхаманкава расшпіліўшы гузікі, скінула з плячэй ядвабны шлафрок. — To што ты хочаш? — здзівіўся Каліноўскі. — Хачу быць разам! — А ты хоць разумееш, што кажаш? — Каліноўскі глянуў на аголенае цела дзяўчыны, дзіўна кручанае і адначасна прывабнае сваёй маладос-цю. Стаяла яна, дрыжачы ад узбуджэння і холаду, як вітая белая свечка. I ногі — як точаныя свечкі. I грудзі — як круглыя белыя свяцільнічкі. Толькі каму гэтая свечка будзе гарэць, падумалася, богу ці чорту? Гэта і ад мяне залежыць. — Разумею! Я ўсё разумею! Я ўжо немалая! — крычала Марыся пры-цішаным шэптам. Каліноўскі адчуў, што цяпер яна — нібы на краі прорвы. Можа за-плакаць, закрычаць, забіцца ў істэрыцы. I таму з напускной весялосцю сказаў: -— Калі ты сапраўды ўжо немалая, то ідзі да мяне, сагрэйся трохі, — ён адхінуў коўдру ў жоўтым пакрывале. — Трохі с-спачынь. Дык ты ка-жаш, што цябе ніхто не будзе шукаць. А цётка? Яна ж, здаецца, у адным з табой п-пакоі? ’ Мачуга — дубіна (польск.). 388 — Цёця думае, што я пайшла да пана Сыракомлі, — па-дзіцячаму ўсміхнулася Марыся. Яна нязручна прымасцілася на вузкім ложку. Але прыхінуцца бліжэй не наважвалася. — I яна табе не забараніла? — Наадварот —■ яшчэ параіла, падагнала. — Ніч-чога не разумею! А чаму ж ты тады аказалася тут? — Так мне пажадалася. Бо што я сказала б пану Сыракомлі? — Тое, што і мне. — Але ж ён нежаданы, а ты... — Марыся збянтэжылася, не ведаючы, ці мае яна цяпер права звяртацца да яго так проста. — Што я? — Ты пекны і зваблівы... Толькі не ведаю, як цябе зваць. — Канстанты я. Касцюком можаш зваць. — Якое гожае імя. He тое што ў мяне: простае. — Затое ты ўся няпростая. — А скажы, Касцюк, я прыгожая? — Вельмі! — Каліноўскі не хлусіў. — Ты п-прыгожая і вельмі п-пры-вабная, — каб зняць яе напружанне, ён пачаў асцярожна пагладжваць яе круглыя плечы. — Чаму ж ты тады гнаў мяне з пакоя? — Разумееш, як бы тут табе вытлумачыць... Ты п-потым шкадавала б свайго ўчынку, п-праклінала б мяне... — Я не праклінала б, — горача зашаптала яна. Ёй хацелася, каб ён таксама распрануўся, але не асмельвалася аб гэтым папрасіць.