КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
— Ды і не маю я цяпер на гэта п-права. Зразумей ты, не магу з-звязаць сабе рукі. Ідуць бурлівыя п-падзеі, а я павінен быць у іх свабодны. — Я не звязала б табе рукі, — на вачах у Марысі выступілі слёзы. — Я памагала б табе. — He п-плач, Марыська, — Каліноўскі расчуліўся. У рэшце рэшт, і яна, відаць, такая ж адзінокая, як і ён. — Калі будзе ўсё добра і я застануся, то адшукаю цябе. Абавязкова адшукаю. Няхай час п-пра-верыць твае... п-прабач, нашы п-пачуцці. А цяпер... Цяпер адзінае, што я мог бы сабе п-пазволіць, гэта п-пацалаваць цябе, зняць п-паца-лункам твае слёзы. I ён цнатліва пацалаваў Марысю ў набухлыя ад слёз вейкі, што ўздрыгвалі пад ненатуральна чорнымі бровамі, потым — у крамяныя шчокі, урэшце — з нечаканай страснасцю — у саланаватыя вусны. — Ну, а цяпер ідзі, пакуль мы не нарабілі грэху. Я не забуду цябе. Я цябе адшукаю, калі ўсё скончыцца добра! Марыся сарамліва ўстала, адвярнуўшыся, падняла з падлогі шлафрок, блытаючыся ў рукавах, надзела яго і моўчкі пайшла да 389 дзвярэй. Яна не ведала, радавацца ёй ці маркоціцца, што ўсё так атрымалася. Нібы выйшла па-ейнаму — і ўсё ж не па-ейнаму. Так, як захацеў ён. — Пачакай, Марыська, — аклікнуў дзяўчыну заклапочаны голас Ка-ліноўскага. — А што ты скажаш цётцы? — Скажу, што... пагаварыла з панам Сыракомлем. — He трэба так. Хто ведае, як твае словы адаб’юцца на яго лёсе. Нічога не гавары. Або лепей ужо скажы праўду. — Добра. Я забыла, што пан Сыракомля жанаты чалавек. — I, апрача ўсяго іншага, яго п-проста трэба берагчы. Гэта вялікі та-лент. Калі Марыся вярнулася ў свой пакой, змораная цётка ўжо цяжка спа-ла. Нават не пачула, як дзяўчына, пераадзеўшыся ў начную кашулю, прылегла побач з ёй на краёчку цвёрдага ложка. Цяжкім, неспакойным сном спаў у гэты час і Сыракомля. Цяпер яму трызнілася, нібы ідзе ён па шырокай, залітай каменем дарозе. А ўверсе шчабеча, заліваецца скаўронак — той самы, якога павінен з’есці яго барэйкаўшчынскі кот. Сыракомлі хочацца нешта сказаць скаўронку, папярэдзіць яго, але той не чуе, высока спявае, амаль невідочны ў сля-пучым сонцы. I тады Сыракомля ўзмахнуў рукамі, як крыламі, і ўзляцеў над бясконцай зямлёй. I вось ужо ён, вялікі, але лёгкі, лунае над полем, пунсовым ад півоняў. Яму трэба сярод іх пазнаць адну, Яе. Але Галену ці Паўліну — ён добра не ведае. Аднак жа ўсе півоні, іх бясконцае мно-ства былі на адзін твар, аднолькава падміргвалі яму. Ён адчуваў, што гэта не па сіле яму — як саскрабаць, у дзяцінстве, за адзін вечар усю на свеце бульбу або пералічыць усе дрэвы ва ўсіх лясах. I ўсё ж ад таго, знойдзе ён ці не знойдзе Яе, залежала нешта важнае, залежала, паляціць ён далей ці не паляціць. I ён усё шукаў і шукаў надарэмна, усё зніжаўся і зніжаўся, усё меншаў і меншаў... I вось ён, зусім маленькі і пачарнелы, — ён не бачыў сябе, але адчу-ваў, што ўвесь пачарнеў — аказаўся ў вялікай балеі, той самай, у якой у дзяцінстве купала яго маці. Як і ў дзяцінстве, кіпецень працінае яго холадам да касцей, ён нічога не можа зрабіць, толькі перабірае ў вадзе рукамі, усё больш знясільваючыся. А тут яшчэ вакол балеі з’явіліся ней-кія людзі і пачалі дзьмухаць на ваду, бурліць яе. Ён адчувае, што вось-вось здарыцца непапраўнае: захлынецца ў ледзяной вадзе, ператворыц-ца ў нішто. I тады зверху нехта вялізны працягнуў яму палец і вымавіў: — Руку! Ну, дайце ж мне руку! А ён аберуч учапіўся за гэты палец і ўзняўся над балеяй з бурлівай ва-дой. Але тут глянуў на свае рукі і зразумеў, што яны ўжо гніюць трупнай 390 чорнасцю і што ажывіць іх, як і ўсяго яго, нельга, хоць гэтага адчайна хочацца. I тады ён збудзіўся, увесь мокры ад халоднага поту. А праз аконныя шыбіны ў пакой ужо плыло нясмелае світанне. 5.1 ЗНОЎ БЫЛА РАНІЦА Міхаіл Аляксандравіч Серабракоў пакінуў анелінскі палацык, ледзь толькі стала днець. Як і было загадана звечара, пахолік вывеў яму каня, памог запрэгчы ў брычку. Спраўнік спяшаўся: да Вільні было не меней трыццаці вёрст. Праўда, добра накормлены конь бег ахвотна, і з’явілася ўпэўненасць, што к дзесяці гадзінам усё ж паспеецца. Тым болей што за пагодлівы дзень і марозную ноч на Чорным тракце добра падсохла. Ад'ехаўшыся вёрст з восем, Серабракоў прыкмеціў уперадзе сялян-скую постаць у доўгім кажусе і шапцы-аблавушцы. Селянін ішоў под-бегам. Постаць здалася знаёмая, і неўзабаве спраўнік зразумеў, што не памыліўся: гэта быў Грыва. Пачуўшы ззаду грукат колаў, Грыва аглянуўся, даючы дарогу, і тут жа жахнуўся: як яму ў галаву не прыйшло, што спраўнік можа, пера-начаваўшы, паехаць не ў Ашмяну, а ў Вільню. Параўняўшыся з Грывам, Серабракоў прыпыніў каня: — Ты таксама ў Вільню? Сядай, падвязу! Хутчэй будзе. — Не-а, я, за перапрашэннем, лепей так. — Бяжыш праўды шукаць? — Яе, ваша сяцельста. — А мне ўжо, выходзіць, не верыш? — He веру. Як жа паверыць, калі разам пілі. За адным сталом! — губы Грывы былі зацятыя. — Чаму ж не выпіць, калі яны такія людзі, як і ўсе? — Такія? Наўмыснікі яны! Царовы ворагі! Я да Вільні дайду, да цара-бацюшкі дайду, а праўды даб’юся! Во, у гэтых паперах усё сказана, хто яны такія! Грыва ў запале выцягнуў з-за пазухі шэры тоўсты канверт, але тут жа, пабачыўшы бляск у вачах спраўніка, адчуў, што зрабіў глупства. — Отдай мне этот конверт, я довезу его в Внльно. Повезем вместе. — He, ваша сяцельста, ні за якія грошы! — Отдай, говорю, лучше будет! Грыва нечакана рвануў убок. У малады сасоннік. Яшчэ імгненне — і знікне ў гушчары... Добра разумеючы, чым гэта можа скончыцца і для яго, і для тых сімпатычных людзей у Анеліне, Серабракоў пагнаўся за селянінам. Той бег адчайна, але наступіў на развязаную абору ад хадакоў 391 і грымнуўся на зямлю. Ззаду набліжалася цяжкое сапенне. I тут у Грывы мільганула думка: сцішыцца, выхапіўшы нож з-за пазухі, а потым пырнуць таго куды ў вока. Але што значыў нож перад агнястрэлам, які, напэўна ж, мае той з сабой!.. Грыва ўскочыў крута рвануў праз хмызы ўлева, да Віленкі. Ціхая звычайна рэчка цяпер поўнілася вірлівай каламуццю, перла аднекуль адчасаныя бярвенні. Адно з іх, зачапіўшыся за вольху, стала ледзь не ўпоперак. I Грыве здалося, што з яго можна будзе пераскочыць на той бераг. А там — збавенне. Бо не здолеюць жа за ім далей гнацца. I — ён чамусьці быў у гэтым упэўнены — не стануць у яго страляць. «Крычы, крычы!» — помсліва падумаў Грыва, пачуўшы ззаду: «Сто-ой, дурань, ато ўтопішся». I адважна ступіў хадаком на калоду. Але недзе пад сярэдзіну нага раптам паслізнулася. Адчайна замахаўшы рукамі, Грыва цяжка плюхнуўся ў ваду і адразу схаваўся ў ёй. Праз хвілю на тым месцы віравала толькі шапка-аблавушка. Падышоўшы да ракі, Серабракоў пабачыў шапку, якая ўсё яшчэ не магла выбрацца з віру, успомніў, што, узгадаваны на беразе рэчкі, ён так і не навучыўся плаваць, і, бездапаможна прысеўшы ля вады, стаў у ёй мыць рукі. Чамусьці падумаў, што цяпер ён нагадвае біблейскага Понція Пілата, які ўмываў рукі пасля судзілішча над Хрыстом. Толькі ў Пілата была віна, а ў яго, здаецца, не... Прыкладна ў той жа час, калі Серабракоў зноў сядаў у брычку, Сы-ракомля нарэшце наважыўся ўстаць з ложка. Хістаючыся, падышоў да крэсла, нацягнуў штаны, усунуў ногі ў стаптаныя пантоплі. Адчуваў сябе блага: грудзі нылі ад тупога болю, паколвала ў жываце, засмягла ў роце. Усё цела здавалася чужым і непатрэбным. Нават павекі і тыя не хацелі слухацца яго: бы налітыя волавам, яны ледзь узнімаліся. Апрануўшы сурдут, Сыракомля ціхенька выйшаў на веранду, спус-ціўся на двор і пабрыў куды вочы глядзяць. Потым прыстаў, азірнуўся. Навокал усё абуджалася да веснавога жыцця. Прама перад ім у першых промнях няяркага яшчэ сонца стаяла тоўстае дрэва невядомай пароды. Яно было яшчэ голае, але ўжо, адчувалася, набрыняла сокам, і таму ад яго ішоў неспакой. Дзесьці высока ў голлі залівалася спевам птушка — таксама невядомая (тут ён з горыччу падумаў, што вось вырас у вёсцы, а гэтай птушкі не ведае і, мабыць, ужо ведаць не будзе). Ад Расолаў даляталі сюды дзіцячыя галасы, на гасцінцы тахкалі колы... Абышоўшы дрэва, Сыракомля апынуўся на крутым абрыве. Унізе, паміж купамі алешын, што стаялі па калена ў вадзе, вілася Лоша. Спра-ва, ад Рудніка, у яе ўпадала Расалоўка. Каля самага вусця яна была пе-рагароджана земляным насыпам. Невялікі, але, відаць, глыбокі ставок быў поўны з берагамі, а вада, вырваўшы сабе лагчынку, пералівалася праз верх. Мурожны луг унізе быў яшчэ пакрыты шэра-блакітным 392 інеем. Але каля Рудніка, куды ўжо даставала сонца, іней растаяў і ярка зелянела маладая трава. Светлая паласа спакваля наступала, а цень пе-рад ёй адступаў, хаваўся ў кустах каля самай рэчкі. Сыракомлі здалося, што ён калісьці ўжо быў тут, ужо любаваўся гэтай рухомай карцінай. Над самым абрывам стаяла гонкая і крыху пахіленая ад рэчкі сас-на. Зямля з-пад яе асунулася ўніз. I цяпер чаплялася яна за жоўты пя-сок пакручастымі карэннямі. Нібы дабегла да прорвы — і адхінулася ў жаху. Зацікавіўшыся жывучасцю дрэва, Сыракомля падышоў да абры-ву і глянуў уніз, дзе, паварочваючы, каламутна віравала Лоша. Зусім недалёка, на зацішным прыступе, сінелі першыя пралескі. Вось бы сар-ваць іх і, нягледзячы ні на што, прынесці Галене: няхай ведае яго вы-сакароднасць! Ухапіўшыся за корань сасны, Сыракомля даволі лёгка саскочыў на прыступ, набраў маленькую жменю пяшчотных пралесак. Іх жоўтыя сяродкі лучылі лёгкі салодкі водар, водар ягонага дзяцінства, першых вёснаў. I Сыракомлі стала шкада загубленых кветачак. Аднак змяніць што ўжо было нельга. Трэба было неяк выбрацца наверх, дзе яго ўжо, можа, шукалі. Сыракомля спрабаваў падцягнуцца, учапіўшыся за карэн-не. Але ўверсе нешта злавесна трэснула, а сасна раптам стала хіліцца ўніз і толькі нейкім цудам затрымалася ў апошні момант. Вільготны пясок пад ягонымі нагамі таксама ссоўваўся ўніз, ляцеў камякамі ў са-мую Лошу. I тут толькі Сыракомля зразумеў усю недарэчнасць свайго становішча: уверх яму не ўзняцца, а ўнізе, метрах у дзесяці, віравала рака. Смерці, праўда, ён цяпер нібы і не баяўся. Гэта, здавалася, так проста: быць, а потым не быць. Але баяўся, што толькі пакалечыцца. I тады будзе смешна: уносяць яго, кавалера, з букецікам кветак у руцэ, у анелінскі дом, робяць прымочкі... He, смешнасці ён баяўся болей, чым смерці... Што ж тут рабіць? Каб быў бы дужэйшы ў руках, можна было б па ляшчынніку спусціцца яшчэ на адзін прыступ, а адтуль ужо сысці да грэблі праз Расалоўку. Але дзе тая сіла пасля ўчарашняга...