Як прадказаць надвор'е па народных прыкметах?
Выдавец: Ураджай
Памер: 127с.
Мінск 1994
У канцы чэрвеня на поўдні рэспублікі з'яўляюцца толькі асобныя кветкі на ліпе, а ў пачатку ліпеня салодкім мядовым духмянцам вее ад ліп на ўсёй рэспубліцы. Яна зацвітае паўсюдна. 3 адной 50—60-гадовай здаровай ліпы пчолы збіраюць столькі нектару, колькі з цэлага гсктара квітнеючых пасеваў грэчкі. Пышным дываном кветак упрыгожвае ліпень лугі і палі.
ЯК ПРАДКАЗАЦЬ НАДВОР'Е ПА НАРОДНЫХ ПРЫКМЕТАХ?
НА ЗАЎТРА
Для ліпеня ў Беларусі, як адзначана вышэй, характэрны частыя навальніцы і ліўні. Таму і прыкметы гэтага месяца, галоўным чынам, накіраваны на прадказанне гэтых з'яў.
На лісці каны раніцай з'явіліся кроплі вады — днём будзе дождж або навальніца.
Калі дажджавыя чэрві выпаўзаюць з зямлі, дык яснае сонечнае надвор'е зменіцца дажджом з навальніцай.
Сонца зацягнула бялявая нялёнка, адчуваецца ўдушлівая спякота, а над гарызонтам навіслі цёмныя хмары — будзе навальніца.
Вераб'і заціхлі і схаваліся пад страху — набліжаецца навальніца.
Жабы трымаюцца на паверхні, уздымаюць галовы і квакаюць — на непагадзь.
Вечарам у лесе цяплей, чым у полі, — заўтра будзе цёплае і сонсчнае надвор'е.
Птушкі замоўклі, а ластаўкі і стрыжы лятаюць над зямлёй — будзс навальніца.
Камары і інвіыя насякомыя ўвечары клубяцца — на добрае надвор’е.
Неба зацягнулі дажджавыя хмары, а пчолы не хаваюцца, працягваюць працаваць — навальніцы і дажджу не будзе.
Усё неба зацягнулі цёмна-белыя воблакі, але яны ідуць высока над зямлёй і контуры іх бачны выразца — дажджу не будзе, але магчыма, узмацніцца вецер.
Дружна скачуць і стракочуць конікі — на сухое і сонечнае надвор'е.
Палявая бярозка (вьюнок) раскрывае свас кветкі перад добрым надвор'ем і закрывае іх перад дажджом.
Канюшына збліжае свае лісцікі і нахіляецца да зямлі — перад вялікім дажджом і навальніцай.
Бурбалкі на вадзе ў час дажджу сведчаць аб тым, піто ён узмацніцца.
Вераб'і ў пяску (пыле) купаюцца — на дождж.
Каровы вечарам равупь — заўтра будзе дождж.
Вечара.м рыба плёскаецца на паверхні ракі або сажалкі — на добрае надвор'е, а калі выскаквае з вады і ловіць камароў — пойдзе дождж.
Уюн апусціўся на дно — чакай дажджу, а ўзняўся на паверхню і хапае паветра — будзе добрае надвор'е
Вада ў рацэ пеніцца — заўтра будзс добрае надвор’с.
НА БОЛЫП ПРАЦЯГЛЫ ЧАС
Рыба адплывае ад берага і хаваецца ў глыбіні — наступіць цёплае сухое надвор'е.
Доўга не спыняецца дождж, а вераб'і ажывіліся і зачырыкалі — хутка спыніцца дождж і надоўга засвеціць сонца.
На кляновым лісці заўважасцца вільгаць, каля чаранкоў яна нават згушчаецца ў кропелькі — праз 2—3 дні наступіць працяглае дажджлівае надвор'е.
Рыбка заплывае ў мелкаводныя затокі — перад халодным надвор'ем.
Белы гарлачык (кувшмнка) узняўся над вадой і прыкрыў свае кветкі — праз дзень-два пойдзе дождж, а можа, і пахаладае.
ШТО РАБІЦЬ?
САДАВОДУ
Калі чэрвень — першы месяц сапраўднага лета, то ліпень — яго вяршыня. Вяршыня нс толькі сезона, алс і бурнага росквіту прыроды, якая быццам бы паказвае, чаго дасягнула гэтым летам і на што яшчэ здольная.
Даспяваюць апошнія суніцы, цёмным сокам наліваюцца вішні, зіхацяць на сонцы, нібы пацеркі, белаватыя і ружовыя парэчкі, матавай чырванню пакрыліся маліны, патаўсцелі і выглянулі з-за лісця ягалы агрэсту. Набіраюць сілу і вагу яблыкі, грушы і слівы. Пад іх цяжа-
рам хутка сагнуцца галіны. Перш за ўсё трэба закончыць уборку спелых суніц, затым чарэшні, вішні, парэчак, маліны, агрэсту, давесці іх да ладу.
Гнілыя або захварэўшыя ягады суніц трэба збіраць у асобныя кошыкі і зніпічаць, каб не распаўсюдзіць інфекцыі. Вусы ад здаровых і моцных аднагадовых або двухгадовых раслін можна пакінуць на расаду, асцярожна раскласці іх між радкамі або на месцы прапаўшых раслін. Каб вусы лепш укараніліся, іх можна прышпіліць да зямлі драўлянымі рагулькамі і паліць, астатнія вусы, пашкоджанае лісце зрэзаць. Калі ж расада не пагрэбна, то вусы неабходна падрэзаць, прапалоць плантацыі. А леппі пасля канчатковага збору ягад скасіць вусы і лісце суніц і вынесці з саду або спаліць. Старанна прапалоць расліны, падсыпаць каля кустоў перагной. Калі ж яго няма, падкарміць суніцы мінеральнымі ўгнаеннямі з разліку 30 г аміячнай салетры, 50 г суперфасфату і 20 г хлорыстага калію на 1 пагонны метр радка, глебу перакапаць.
У гарачае лета садовыя культуры трэба абавязкова паліваць, у ліпені — два-тры разы. Паліваюць кусты ў барозны, якія робяць на адлегласці 15—20 см ад кустоў глыбінёй 10—15 см, а дрэвы — у ямкі вакол штамбаў. Праз 2—3 дні пасля паліву глебу рыхляць, каб зменшыць выпарэнне вады.
Для аховы пладовых дрэў ад паўзучых шкоднікаў іх абкручваюць лоўчымі паясамі з паперы, мешкавіны, плёнкі шырынёй 8—10 см, насычаюць дазволенымі хімікатамі (карбафосам, хлорвокісам медзі).
Паясы накладваюць на ніжнюю частку штамба і абвязваюць піпагатам так, каб ніжні край быў адтапыраны і туды маглі залезці вусені.
Супраць паршы, какамікоза вішні і іншых грыбковых хвароб дрэвы апырскваюць 1-працэнтнай бардоскай вадкасцю або 0,1-працэнтным хлорвокісам медзі.
Каб грушы, яблыкі, слівы не зламалі сваім цяжарам галін, падстаўце пад іх падпоры. He шкадуйце недаразвітых, шчарбатых, пачарнелых пладоў. Сарвіце або зрэжце іх. Гэтым вы аблегчыце работу каранёў і лісця па дастаўцы пажыўных рэчываў і вады ў пакінутыя на дрэвах плады, палепшыце іх якасць.
Канец ліпеня — пачатак жніўня — гэта пара, якая найбольш падыходзіць для акуліроўкі дрэў (прышчэплівання вочкам — пупышкай). Для прышчэплівання выкарыстоўвайце чаранкі з тых дрэў, якія вы хочаце вырасціць. Прышчэплівайце дрэвы ў дзень зрэзкі чаранкоў
або назаўтра. Шчыток з пупышкай выразайпе ў сярэдзіне чаранка. На адзін дзічок (подвой) можна прышчэпліваць і дзве пупышкі на адлегласпі адна ад другой 15—20 см. Пасля прыжывання пакідайце маішейшую і лепшую.
АГАРОДНІКУ
У ліпені, як і ў папярэднім летнім месяцы, большасць работ прыходзіцца на адкрыты грунт. Праводзяць апошняе прарэлжванне караняплодаў, акучванне бульбы, капусты Убіраюць цвятную капусту, кальрабі, раннія сарты белакачаннай капусты, бульбы. На месца ранняй капусты высаджваюць цвятную капусту другога тэрміну, цыбулю, радыску, салату, кроп. Насснне гэтых культур праграваюць, намочваюпь, прароіпчваюць. Прытрымліваюцца і правіл чаргавання культур. Так, ласля радыскі не высяваюць капусты і радыскі. пасля іароху не сеюць фасолі, каб не былс агульных хвароб і шкоднікаў культур, якія высяваюць, і ў папярэднікаў. На меспы выкапанай бульбы таксама высяваюць зяленіўныя культуры. У гарачыя дні расліны паліваюць, таму што пры недахопе вільгаці агуркі вырастаюць дробнымі, гаркаватымі, цвятная капуста будзе з дробнымі і мяккімі галоўкамі.
У ліпені актыўна развіваюцца шкоднікі і хваробы раслін. Асабліва шкодзяць капусная соўка (начны матылёк з шэра-зялёнымі крыламі, адкладвае яйкі, з якіх выходзяць зялёныя вусені), капусная і цыбульная мухі (шкодзяць белаватыя бязноіія лічынкі). Бульбу запаланяе каларадскі жук. У вільготнае лета ў канцы ліпеня — пачатку жніўня памідоры і бульбу паражае фітафтора, мучністая раса.
Тыя агароднікі, якія маюць навыкі, вопыт і дазволеныя хімікаты, прымяняюць іх. Большасць жа карыстаецца падручнымі і народнымі сродкамі, рознымі настоямі і адварамі. Да тых адвараў і настояў, якія мы рэкамендавалі ў чэрвені, можна дадаць адвар лопуху. Гэтымі адварамі апырскваюць капусту, калі над ёй з'явяцца матылькі. Паўтараюць праз тыдзень.
Лішні раз аглядаюць расліны, збіраюць і знішчаювь вусеняў, лічынак, каларадскіх жукоў, вырываюць і выдаляюць адзіночныя хворыя расліны. Супраць жука апырскваюць бульбу адварам палыну, растворам попелу. Пры магчымасці пакідаюць на ўчастку адзіночныя расліны кропу, морквы. Яны сваім пахам прывабліваюць насякомых і птушак, якія знішчаюць шкоднікаў.
У цяпліцах убіраюць агуркі і на іх месца высаджваюць расаду памідораў. Там, дзе ў парніках і цяпліцах растуць памідоры, робяць усё, каб яны хутчэй паспелі: прышчыпваюць вярхі, зразаюць пасынкі, падвязваюць кісці так, каб на іх болып трапляла сонца. Падкормліваюць расліны фосфарнымі ўгнаеннямі. Бяруць 500 г простага суперфасфату на 10 л вады, размешваюць, даюць раствору адстаяцца і вечарам апырскваюць квітнеючыя кісці (паўшклянкі раствору на куст).
У цёплых парніках праз кожныя два дні збіраюць агуркі, падкормліваюць расліны азотнымі і калійнымі ўгнаеннямі (на 10 л вады 60 г аміячнай салетры або мачавіны, 30 г калійнай салетры). Калі ж завязі ападаюць, то ў гэты раствор дабаўляюць яшчэ і 30 г суперфасфату. Расходуюць 300—400 г раствору на расліну. Прымяняюць яго так, каб сумесь не пападала на лісце.
У другой палове месяца ў парнікі высяваюць расаду агуркоў для вырошчвання насення. У гэты ж час сеюць агуркі на расаду для асенне-зімовага вырошчвання ў цяпліцы.
КАРЫСНАВЕДАЦЬ
ЯК РАСЛІНЫ ДАПАМАГАЮЦЬ АДНА ДРУГОЙ?
3 даўніх часоў людзі дапамагалі адзін аднаму выконваць розную фізічную работу. Добрым словам, парадай аблягчалі пакуты, а часам нават і зусім вылечвалі хваробу. Але ў далёкім мінулым, калі ніхто не ведаў прыроды гіпнозу, уздзеяння словам на хворага чалавека, такога лекара лічылі чараўніком, асцерагаліся яго, піукалі іншыя сродкі для вылячэння. Імі паступова і сталі лекавыя расліны. Хаця спачатку і расліны выкарыстоўвалі тыя ж знахары, чараўнікі. Зларок надавалі ім таямнічасць, рэцэпты прымянення гэтых раслін па свайму складу рэкамендавалі проста фантастычныя. У некаторых старых рэцэптах фігуравалі дзесяткі кампанентаў расліннаіа, жывёльнага і мінеральнага паходжання. Народная мудрасць паступова разгадала гэтую "таямнічасць", загадкавасць і шарлатанства асобных людзей і адкрыла санраўдную лекавую сілу раслін. Раслінамі лячылі не толькі людзей, але і .расліны. Лекавую здольнасць іх вывучалі дзесяцігоддзі.
Здольнасць раслін — іх тканак і лятучых часцінак — знішчаць прасцейшыя мікраарганізмы адзначалі многія вучоныя, але ніхто з іх не мог даць навуковага тлумачэн-
ня гэтай з'яве. Шчасце першаадкрывальніка выпала на долю прафесара Пепярбургскага унівсрсітэта Барыса Пятровіча Токіна (1930 г.). У яго вопытах рэчывы расліннаіа паходжання бязлітасна распраўляліся з інфузорыяй і з хваробатворнымі бактэрыямі. Гэтыя рэчывы Токін назваў фітанцыдамі. Фіта — па-грэчаску "расліна", цыда — па лацінску "забіваю". Рэчывы, здольныя тармазіць развіццё або знішчаць бактэрыі і мікраскапічныя грыбы, людзі і цяпер прымяняюць для аховы раслін ад хвароб і шкоднікаў.
КНІГІ ОНЛАЙН
