Як прадказаць надвор'е па народных прыкметах?
Выдавец: Ураджай
Памер: 127с.
Мінск 1994
Такія рэчывы ўтрымліваюць амаль усе зялёныя расліны, але асабліва багатыя імі хвойныя дрэвы, дуб, бяроза, вольха, палын, розныя віды цыбулі, надземныя часгкі намідораў, бульбы і іншых культур. Настоі, адвары і парашкі з іх трэба рыхтаваць у пачатку цвіцення, калі яны найболып таксічныя.
Расліны, якія валодаюць фітанцыднай актыўнасцю, дапамагаюць іншым раслінам. Калі побач з парэчкамі пасадзіць цыбулю або часнок, ягады будуць здаровымі і смачнымі. Грэцкія арэхі ахоўваюць ад хвароб і іпкоднічаў вінаград, яблыня — грушу. Сам жа вінаград таксама багаты фітанцыдамі. 3 яго лазы вырабляюць супрацьмікробны прэпарат, які ўжываецца пры засолцы мяса.
Сваімі фітанцыдамі абараняе сад ад многіх шкоднікау і хвароб квітучая чаромха.
Калі на градках суніц і бульбы пасадзіць аксаміткі (бархатцы), то суніцы і бульбу не будзе паражаць нематода.
Цыбуля і часнок абараняюнь смародзіну, агрэст і суніцы ад кляшчоў, а суніцы япічэ і ад шэрай гнілі.
Фітанпыды чорнай таполі і клёна, калі яны растуць непадалёку, стымулююць рост яблынь, груш і абараняюць іх ад пладажэркі.
Калі ў садзе або блізка ад яго расце чорная бузіна, то на дрэвах і кустах, якія растуць побач, не будзе тлі, кляшчоў і пладажэркі.
Эфектыўнасць фітанцыдных уласцівасцей мноііх садовых і агародных кульгур кожны можа праверыць на ўласным участку і выкарыстаць іх для аховы сада і агарода ад шкоднікаў і хвароб без хімікатаў.
ЯКІЯ ЗБІРАЦЬ ЛЕКАВЫЯ РАСЛІНЫ?
У ліпені адцвітаюць і даспяваюць амаль усс лекавыя расліны. Аднак больш за ўсё мэтазгодна збіраць наступныя.
Лісце блёкату чорнага (белены), талакнянкі, барбарысу, чарнакораню, дурнап’яну, бабоўніку, розных відаў трыпутніку, дзіванны і іншых; кветкі наготкаў, васілька сіняга, глухой крапівы, рамонку аптэчнага і іншых; надземныя часткі святаянніку, палыну горкага, хвашчу палявога, буйміны, баркуну; карані і карэнішчы дзьмухаўцу, „апараці, крывасмоку і іншых раслін, асабліва тых, якія вы добра ведаеце; плады чарніц, суніц, парэчак, маліны і іншых.
ЖНІВЕНЬ
ШТРЫХІ МЕСЯЦА
Жнівень — апошні месяц лета. Ночы становяцца даўжэй і цямней, дні карацей, халадней, хоць сонца грэе яшчэ ласкава. Вечарам гусцеюць над нізінамі туманы, a раніцай амаль марозам дыхае серабрыстая раса.
Тэмпература паветра ў жніўні на тэрыторыі Беларусі паступова паніжаецца. У першыя дні гэтага месяца яна звычайна на 1—2 градусы ніжэй, чым у апошняй дзесяцідзёнцы ліпеня. У сярэднім за месяц яна вагаецца ад 15,6 градуса на поўначы да 18 градусаў на паўднёвым усходзе рэспублікі.
У другой палове месяца магчымы нават замаразкі і не толькі на глебе, але і ў паветры.
За месяц налічваецца 13—15 пахмурных 1 8—10 ясных дзён, і 1—2 дні зусім бсз сонца. У напрамку на поўдзень колькасць пахмурных дзён змяншасцца, а сонсчных павялічваецца.
У жніўні дажджлівых дзён менш, чым у ліпені, але дажджы пераважна бываюць ліўневымі.
У садах і лясах наліваюцца і даспяваюць яблыкі, грушы, раннія сарты слівы, рабіны, шыпшыны, надыходзічь час збору брусніц, ажыны, журавін. Лес запаўняюць галасы грыбнікоў. Змаўкаюць песні птушак, менш лятае насякомых. Вузейпіай і вузейшай становіцца плошча каласістай збажыны. На змену зжатаму ў зямлю кладзецца адборнае зерне азімага жыта і пшаніцы. Па абрысу дрэў і першага апаўшага лісця адчуваепца, што не так ужо шмат часу застаецца да залатой восені.
ЯК ПРАДКАЗАЦЬ НАДВОРЕ ПА НАРОДНЫХ ПРЫКМЕТАХ?
НА ЗАЎТРА
Сабака скруніўся і ляжыць абаранкам або спіць, раскінуўпш ногі, — хутка будзе дождж.
Куры, гусі і качкі змазваюць сваё пер'е тлушчам, а кураняты нс адыходзяць ад квахтухі — чакаецца блізкая і доўгая нелагадзь.
Ідзе дождж і на лужынах узнікаюць бурбалкі, куры спакойна ходзяць па адкрытаму двару — дождж нс псрастане доўга.
Кошка выцягнулася на падлозе і спіць — надвор'е пацянлее. Мурашкі тэрмінова вяртаюцца дамоў і неадкладна закладваюць уваходы — будзе дождж.
Пад всчар пайшоў невялікі дождж і перастаў, а на небе яіпчэ плывуць разарваныя цёмныя воблакі, на ўзлеску або каля саду таўкуцца вялікім клубам камары — заўтра днём будзе сонечнае надвор'е. Воблакі, якія плывуць па небе, могуць выпасці дажджом толькі ноччу.
Вада ў рэчцы цячэ і пеніцца — хутка пойдзе дождж Хваля б'е насустрач цячэнню — таксама на дождж.
Лісце дрэў пераварочваецца — будзс дождж.
Калі ў час навальніцы вялікія цёмныя хмары рухаюцца з грукатам — чакай граду. Тое ж самае будзе, калі сярод цёмна-сініх хмар з'явяцца белыя.
Калі вечарам над лесам трымаеппа туман — будзе дождж і пачнуць расці грыбы.
Раніцай туман ад зямлі і вады ўздымаецца ўверх і паступова рассейваецца — днём будзе сонечна і горача.
Вечарам з'яўляецца туман і павольна рассцілаецца па зямлі — заўтра будзе добрае надвор'е.
Калі сонца ўздымаецца ў тумане — днём будзе ціха і цёпла.
Калі пеўні заспявалі позна вечарам — ноччу або заўтра пойдзе дождж.
НА БОЛЬШ ПРАЦЯГЛЫ ЧАС
Калі ў сонечны дзень лятае мноства мошак над зямлёю — будзе шмат грыбоў.
У пачатку жніўня на дрэвах з'явілася жоўтае лісце — наступіць ранняя восень.
Позняе цвіценне рабіны — на доўгую і цёплую восень.
Вакол чырвона ад рабіны — чакай халоднай і доўгай восені.
Арэхаў шмат, а грыбоў мала — зіма будзе снежная і суровая. Вялікая колькасць ягад у лесе таксама прадвяшчае халодную зіму.
Усе дубы ўсыпаны жалудамі — будзе цёплая зіма.
Мурашкі будуюпь вялікія мурашнікі — зіма чакаецца доўгая і суровая.
Кошка ліжа сваё цела, хвост, дзярэ сцяну — на непагадзь, кладзецца на спіну — на добрае надвор'е.
Частыя туманы — будзе шмат грыбоў.
На карчах пачалі расці апенькі — лічы, што лета закончылася.
ШТО РАБІЦЬ?
САДАВОДУ
Беларуская назва жнівень паходзіць ад слова жніво. Гэта невыпадкова, бо жніво, або збор ураджаю, у даным месяцы датычыць не толькі палявых культур, але і садовых. Даспелі апошнія ягады на парэчках, агрэсце, дружна "просяцца" з дрэў вішні, раннія яблыкі, грушы і слівы. Калі гэтай просьбы не "чуюць" садаводы — плады ападаюць. Сярод дабротнага ападу іпмат чарвівых яблыкаў (з пракусамі пладажэркі). 1х трэба кожны вечар збіраць (на ноч пакідаць нелы а, бо чэрві пладажэркі выйдуць з гэтых пладоў і дабяруцца да новых) і закопваць у зямлю не мяльчэй за паўметра або выдаляць за межы сада.
На всрхавінках сучкоў ужо няма разетак маладых лісткоў, замест іх вырасла пупышка. Значыць, рост у даўжыню спыніўся. Дрэвы рыхтуюцца да зімы. Таму падкормку азотнымі ўгнаеннямі і паліў дрэў пажадана не праводзіць, каб не выклікапь аднаўлення росту і аслаблення зімаўстойлівасці раслін. Асабліва важна прытрымлівацца гэтага правіла ў паўночных раёнах.
Абавязкова трэба праверыць, як укараніліся вусы суніц, калі іх пакінулі на расаду ў ліпені. У канцы жніўня іх можна і перасадзіць на пастаяпнае месца. Калі лета позняе і збор суніц закончылі ў жніўні, то і работы па догляду за раслінамі, якія рэкамендавалі на ліпень, трэба правесці ў жніўні.
Асноўнай работай у садзе з'яўляецца ўборка пладоў з дрэў ранніх сартоў і выбарачная — з позніх, павелічэнне колькасці падпор пад яблынямі і грушамі, ураджай якіх яшчэ даспявае.
Сарваныя з дрэў і падабраныя з зямлі плады ў гарачыя дні можна сушыць. Іх рэжуць на прадаўгаватыя долькі,
выдаляючы насенне і паражоныя хваробай участкі, рассыпаюць на палатне ў цёплым сонечным месцы. Вішні, грушы, слівы, парэчкі, агрэст патрэбна неадкладна перапрацаваць, закансерваваць або рэалізаваць, інакш яны сапсуюцца. Яблыкі летніх саргоў і грушы з цвёрдай мякаццю можна захоўваць у холадзе на працягу двух-трох тыдняў.
Каб змсншыць апад яблыкаў, груш, сліў, дрэвы апырскваюпь роставымі рэчывамі. Але гэта не ўсім падыходзіць, і а му піто плады даспяваюць хутчэй, лёжкасць іх пагаршаеііца.
У жніўні асабліва бачна на пладах гніль (парша). Прыкладна за 15—20 дзён да збору ўраджаю дрэвы апырскваюць рознымі адварамі і настоямі супраць хвароб і шкоднікаў.
АГАРОДНІКУ
У жніўні паспяваюць агуркі, памідоры, сярэдняспелая капуста. Агуркі і капусту ўбіраюць, а за памідорамі наладжваюць догляд, які паскарае паспяванне. Бакавыя пасынкі даўжэй 5 см выразаюць нажніцамі, пакідаючы паўсантымстровы пянёк. Прышчыпваюць всрхавінкі парасткаў, абрываюць кветкі, выразаюць зелень Убіраюць парудзеўшыя або і зусім зялёныя паўнацэнныя плады выбарачна. Даспяваюць яны ў асветленым, цёплым, сухім памяшканні, якое добра праветрываецца.
Жнівснь найбольш спрыяльны для кансервавання агуркоў, памідораў і іншай гародніны. Яшчэ бурна растуць буракі, морква і іншыя караняплоды, позняя капуста, бульба. Іх праполваюць ад пустазелля, рыхляць міжрадкоўі, калі трэба, падкормліваюць і паліваюць.
Выкапаную раннюю бульбу прасушваюць на сонцы або проста на свежым паветры па працягу 4—5 дзён. Пазелянеўшыя клубні выкарыстоўваюць толькі на насенне, таму што ў іх утварылася ядавітае рэчыва — саланін.
Падкормку раслін угнаеннямі і ахову ад хвароб і шкоднікаў праводзяць так, як і ў ліпені. Спрактыкаваныя агародлікі стараюлца не ўпусціііь аптымальнага тэрмілу ўборкі цыбулі-рэпкі. Робяць гэта, калі поўнасцю пажаўцела і падсохла лісце. На шчыльных глебах цыбулю выкопваюць віламі, а на рыхлых вырываюць за бацвін.че (лісце), прасушваюць на сонцы або пад павеццю, каб не загніла ў сховішчах. Убіраюць таксама часнок, раннюю моркву, кабачкі і іншую гародніну, што паспела, рыхтуюць яе да захавання і перапрацоўкі.
У зімовых і вясновых цяпліцах даспяваюць агуркі, расаду якіх высадзілі ў студзені—сакавіку. Расліны, якія адпладаносілі, выдаляюць, рыхтуюць цяпліцы да асеннезімовага выкарыстання. У невялікіх цяплічках або прыстасаваных скрынках высяваюдь насенне агуркоў на pacafly для асенне-зімовага абароту.
У парніках заканчваюць пладалашэнне агуркі і памідоры майскай пасадкі. Гэтыя парлікі, плёначныя ўкрыцці ачышчаюць ад біяпаліва (гною) і рыхтуюць да ластупнага года або выкарыстоўваюць для вырошчвання радыскі, салаты, даспявання памідораў.
Убіраюць насеннікі агуркоў і памідораў, закладваюць іх на захаванне ў сухім і асветленым месцы або ў прасушавых і засланых саломай парніках. Парнікі з даспяваючымі памідорамі часта праветрываюць, каб тэмпература не падымалася вышэй 25 градусаў.
КАРЫСНА ВЕДАЦЬ
РАСЛІНЫ-СУСЕДЗІ
Кожнаму ў сваім жыцці давялося пераканацца ў тым, што ад суседзяў па лесвічнай пляцоўцы або па дачным участку ў многім залежыць ход вашага жыцця, вытворчыя поспехі. Калі суседзі добрасумленныя людзі, паміж вамі існуе ўзаемаразуменне, то і жыццё ваша ідзе спакойна, рытмічна. 1 наадварот, калі сусецзі нс разумеюць вас і млогае робяць наперакор — жыццё становіцца складаным.
КНІГІ ОНЛАЙН
