Як прадказаць надвор'е па народных прыкметах?
Выдавец: Ураджай
Памер: 127с.
Мінск 1994
Пасадачныя ямы пад парэчкі і агрэст капаюць на глыбіню 30—40 см і шырынёй 50—60 см. На ўрадлівых глебах іх робяць меншымі, а на бедных — большымі. Верхні слой ссыпаюць на адзін бок, а наступны (падглебавы) — на другі бок або проста раскідваюць па ўчастку. Ямы больш чым да паловы запаўняюць урадлівай глебай, перамешанай з угнаеннямі або перагноем.
Саджанцы павінны быць сартавымі і не пашкоджанымі пупышкавым кляшчом, шклянніцай, махровасцю.
Перад пасадкай падсушаныя або пашкоджаныя карані абразаюць, пакінутыя карані абмочваюць у глінянай баўтушцы, каб папярэдзіць іх падсыханне. Парэчкі саджаюць нахільна пад вуглом 30—45 градусаў, заглыбляюць на 6—8 см вышэй карэнішча, распраўляюць карані і засыпаюць зямлёй, паступова абтоптваюць яе па краях.
Калі карані будуць засыпаны глебай, але ямы яшчэ не запоўнены, кусты паліваюць (вядро вады на два кусты). Затым ямы засыпаюць поўнасцю, злёгку прытрамбоўваючы глебу.
Калі надвор’е стаіць сухое, то праз 3—4 дні расліны зноў паліваюць і мульчыруюць глебу торфам, перагноем
або проста сухой глебай, каб не ўтварылася скарынка і замарудзілася выпарэнне вады.
Агрэст саджаюць так, як і парэчкі, але без нахілу.
Маліну саджаюць мяльчэй, у ямы або барозны глыбінёй 25—30 см без нахілу, засыпаюць глебай так, каб пупышкі, якія размешчаны паблізу ад карэнішчаў, знаходзіліся на ўзроўні глебы або былі прысыпаны на 3—4 см.
На засушлівых глебах маліну лепш саджаць у глыбокія барозны і поўнасцю іх засыпаць. У гэтых барознах скопліваецца снег, захоўваецца вільгаць, карані развіваюцца ў больш глыбокіх і ўвільготненых слаях глебы.
На пераўвільготненых глебах маліну саджаюць на прыўзнятых лехах, па баках якіх робяць барозны для адводу вады, таму што карані маліны не вытрымліваюць затаплення. Пры асенняй пасадцы ягадныя кусты не падразаюць.
На зіму пасаджаныя ягаднікі акучваюць глебай на вышыню 10—12 см, а перад самай зімой гэту глебу яшчэ і добра мульчыруюць торфам, перагноем, сухім лісцем.
ПАСАДКА СУНІЦ
Садовыя суніцы пераважна саджаюць у жніўні—пачатку верасня. Аднак практыкуюць і майскую пасадку.
Саджаюць суніцы на ўрадлівай глебе, угноенай кампостам або добра перапрэўшым гноем (3—4 вядры на 10 м2). На нізкіх месцах для суніц насыпаюць лехі (градкі) вышынёй 15—20 см. Каб расліны менш падсыхалі, рады іх размяшчаюць з поўдня на поўнач, адлегласць паміж радамі ўстанаўліваюць 70—80 см, а паміж раслінамі ў раду — 20 см. Пасадку леппі праводзіць у пахмурныя або дажджлівыя дні. Вельмі добра высаджваць расаду з камячком зямлі. Расліну апускаюць у ямку, прысыпаюць рыхлай зямлёй і прыціскаюць так, каб пры пацягванні за лісцікі яна не вынімалася. Сочаць, каб пункт росту (сардэчка) знаходзіўся на ўзроўні глебы. Пасля пасадкі плантацыю паліваюць (вядро вады на 15—20 раслін), міжрадкоўі мульчыруюць перапрэўіііым гноем або тарфакрошкай.
ЯК ПРАВІЛЬНА ПАСАДЗІЦЬ ПЛАДОВАЕ ДРЭВА?
Калі ваш участак яшчэ не асвоен і вы плануеце там пасадзіць сад, то ямы пад пладовыя дрэвы трэба выкапаць з восені, каб сценкі іх за зіму добра прасохлі і нейтралізаваліся ад шкодных для каранёў злучэнняў. Пад яб-
лыні, грушы, чарэшні і іншыя высакарослыя дрэвы ямы капаюць дыяметрам і глыбінёй 0,8—1м, пад слівы і вішні дыяметрам 50—70, а глыбінёй — 40—50 см.
Калі ж вы закладваеце сад на ўрадлівай глебе, якая даўно апрацоўваецца, дык ямы загадзя капаць не абавязкова. Глыбіню і шырыню ямы тады робяць толькі такімі, каб у іх маглі свабодна размясціцца карані саджанца.
Аднак у паўднёвых раёнах рэспублікі, дзе не бывае моцных маразоў зімой і вельмі часта паўтараюцца згубныя для раслін засухі вясной і ў пачатку лета, пладовыя дрэвы лепш садзіць восенню.
Шматлікія садаводы-аматары часта задаюць пытанне: як пасадзіць сад на забалочаным месцы або ў нізіне, дзе блізка стаяць грунтовыя воды?
Калі ўчастак роўны, але забалочаны, або грунтовая вада стаіць блізка ад паверхні, дык з яго можна адвесці ваду адкрытымі канавамі. Але тут патрэбна ўкласці шмат сродкаў і працы. Рашыць такую задачу адной сям'і дачніка не пад сілу. Зрабіць гэта можна толькі пэўным калектывам.
Другім спосабам нізіннае месца можна падрыхтаваць пад сад павышэннем усяго ўчастка за кошт падвозу грунту з другога месца і падсыпкі.
Можна зрабіць яшчэ і так. Насыпаць валік, або ўзгорак, вышынёй 1—1,5 м на працягу ўсёй лініі будучага рада пладовых дрэў. Узровень грунтовых вод звычайна вызначаюць у канцы мая—пачатку чэрвеня, калі ўжо няма вясенняй паводкі. Штучна створаныя пад сад участкі трэба добра ўгноіць перад пасадкай дрэў. Унесці на іх не менш 1 т перапрэўшага гною або кампосту на сотку.
Пасадачную яму ў любым выпадку на адну трэць запаўняюць перагноем або старым кампостам. Калі такіх угнаенняў няма, то можна запаўняць хатнім смеццем, драўняным попелам у сумесі са старой саломай або мінулагоднім лісцем. Свежы торф уносіць у пасадачныя ямы не рэкамендуецца. Ён можа быць кіслым і не карысным, а, наадварот, шкодным для дрэў. Нельга ўносіць у пасадачную яму і драўнянае пілавінне: пры сваім разлажэнні яно будзе паглынаць азот, які патрэбен пасаджанаму дрэву. He дадуць карысці і ўнесеныя ў яму мінеральныя ўгнаенні. Таму, калі няма патрэбных угнаенняў, пасадачную яму напалову глыбіні можна запоўніць урадлівым верхнім слоем зямлі. Калі дастаўленыя з рынку або гадавальніка саджанцы падсохлі, то іх трэба паставіць на 1—2 сутак у ваду.
Перад пасадкай у яму забіваюць дубовы або яловы кол (калі пасадку робяць з калом). Саджанцы пераважна садзяць удваіх. Адзін трымае саджанец з паўночнага боку кала, старанна распраўляе карані па насыпанаму ўзгорку, a другі кідае на карані зямлю, пачынаючы з краёў ямы, асцярожна ўшчыльняючы яе нагой. Калі спатрэбіцца, зямлю паміж каранёў набівае і рукой. Саджанцы з галінкамі ставяць у яму так, каб ніжнія галінкі размяшчаліся па накірунку рада. Каранёвую шыйку пры канчатковай засыпцы ямы пакідаюць на ўзроўні паверхні насыпанай зямлі або на 3—5 см вышэй. Тады пры паліве і канчатковым ушчыльненні зямлі яна будзе на 3—5 см ніжэй паверхні зямлі. Аднак трэба сачыць, каб месца прышчэплівання заўсёды было адкрытым і знаходзілася на 3—5 см вышэй паверхні зямлі. Пры заглыбленні прышчэпка ў глебу ён можа ўтварыць уласныя карані і страціць тыя якасці, якія атрымаў ад прышчэпа. Тады рост дрэва ўзмацняецца, a зімаўстойлівасць і ўраджайнасць яго пашжаюцца.
Калі яма засыпана, саджанец падвязваюць да кала. Шпагат або іншы падвязачны матэрыял накладваюць васьмёркай пасярэдзіне штамба. На штамбе саджанца взпагат размяшчаюць на 3—5 см вышэй, чым на кале, каб пасля асядання глебы саджанец не аказаўся ў падвешаным стане. У канцы пасадкі каля саджанца насыпаюць зямельны валік на граніцы былой ямы і пад кожнае дрэва выліваюць па 2—3 вядры вады незалежна ад надвор'я. На другі або трэці дзень пасля пасадкі ў лункі дабаўляюць свежую зямлю, старанна засыпаюць прамоіны, а пры магчымасці паверхню лунак мульчыруюць слоем перагною або перапрэўпіага гною таўшчынёй да 10 см. Гэта забяспечвае добрую прыжываемасць саджанцаў, асабліва тых, якія пасаджаны восенню або ў пачатку вясны.
ЯКІ Ж СОРТ ПЛАДОВЫХ ДРЭЎ I ЯГАДНЫХ КУСТОЎ ЛЕПШЫ?
У магазіне прадаюцца пераважна падгніўшыя, непрыгожыя яблыкі, а на рынку — нават у студзені — прывабныя, сімпатычныя і свежыя — як сёння знятыя. Чым гэта можна растлумачыць? У першую чаргу тым, што яблыкі, якія прадаюцца на рынку, лёжкіх, марозаўстойлівых і хваробаўстойлівых сартоў. Яны па-гаспадарску вырашчаны, асцярожна і ў найбольш падыходзячы для гэтага сорту перыяд і ў лепшы час дня зняты з дрэва, з улікам усіх правіл захаваны.
Значыць, амаль галоўную ролю ў атрыманні такіх яблык іграе сорт. Нездарма ж многія вучоныя-садаводы сцвярджаюць, што ад сорту залежыць поспех усёй справы. I гэты вывад актуален не толькі для вялікіх прамысловых садоў, але і для малых аматарскіх.
Дык якія ж умовы прад'яўляюцца ў Рэспубліцы Беларусь і суседніх дзяржавах Нечарназем'я, напрыклад, да сартоў яблыні?
У першую чаргу яны павінны быць зімаўстойлівымі. Асабліва важна падбіраць зімаўстойлівыя сарты для нізінных участкаў, з блізкім заляганнем грунтавых вод, на былых балотах.
Адпавядаюць гэтым патрабаванням даўно распаўсюджаныя на Беларусі старадаўнія рускія сарты: Антонаўка звычайная, Грушаўка маскоўская, Бабушкіна, Аніс ружовы і Аніс паласаты; беларускія сарты: Антонаўка белая магілёўская, Антэй, Алеся, Бананавае, Беларускае малінавас, Беларускі сінап, Мінскае, літоўскі сорт Аўксіс і многія ІІІПІЫЯ.
Зімаўстойлівасць можна павысіць і за кошт прышчэплівання менш зімаўстойлівых сартоў, але з прыгожымі смачнымі пладамі, на зімаўстойлівыя.
Паражэнне яблынь хваробамі і шкоднікамі таксама паніжае іх зімаўстойлівасць. Напрыклад, паражэнне яблынь такой небяспечнай хваробай, як парша, адмоўна ўплывае не толькі на смак і якасць пладоў, але і аслабляе дрэвы, а значыць, і зніжае іх зімаўстойлівасць.
Найбольш устойлівыя да паршы наступныя сарты: новыя беларускія — Антэй, Заслаўскае, Чараўніца, Алеся; завезеныя ў Беларусь з іншых краін — з Расіі — Бессямянка Мічурына, Грушаўка маскоўская, Скрыжапель, Антонаўка звычайная, Асенняя радасць, Медуніца.
Адносна ўстойлівыя да паршы: Мінскае, Лошыцкае, Памяць Сікоры, Антонаўка белая магілёўская, Норыс, Аўксіс і многія іншыя.
Амаль што ўсім садаводам-аматарам хочацца, каб дрэвы, высаджаныя ў іх садзе, як мага хутчэй сталі плоданасіць, каб раслі не хутка і не былі вельмі высокімі. Гэтым патрабаванням амаль поўнасцю адпавядаюць сарты Памяць Сікоры, Заслаўскае, Чараўніца, Народнае, Юны натураліст, Мінскае, Палескае.
Прымусіць дрэвы раней плоданасіць можна і некаторымі аграпрыёмамі. Напрыклад, прыгінаннем галінак, слабай абрэзкай, прышчэпліваннем сорту, які вам спадабаўся, на карлікавых прышчэпах.
Важным паказчыкам пры выбары сорту з'яўляюцца і тэрміны паспявання пладоў. Многім хочацца, каб у іх садзе яблыкі паспявалі праз кожныя 10—15 дзён ад пачатку лета да глыбокай восені.
Часткова гэта пажаданне можна задаволіць, калі вырош чваць у садзе пладовыя дрэвы розных тэрмінаў спеласці.
Раней за ўсіх прыгодныя для спажывання плады даюць сарты Папяроўка (Белы наліў), Народнае, Суйслепскае, Грушаўка ранняя. Іх плады не толькі прыгожыя і прывабныя, але і адносна ўстойлівыя да хвароб.
КНІГІ ОНЛАЙН
