Як прадказаць надвор'е па народных прыкметах?
Выдавец: Ураджай
Памер: 127с.
Мінск 1994
У канцы жніўня паспяваюць Мелба, Медуніца; у верасні — Карычнае паласатае, Бессямянка Мічурына, Штрэйфлінг, Слава пераможцам, Аўксіс. Крыху пазней — Мінскае, Антонаўка звычайная, а затым — Антэй, Беларускае малінавае, Спартан, Уэлсі, Пераможац. 1 самымі позназімовымі сартамі з'яўляюцца Беларускі сінап, Бананавае, Памяць Сікоры, Заслаўскас, Чараўніца, Целісаарэ.
Сорт ацэньваюць і за таварныя якаспі — прыгожы знешні выгляд пладоў, прывабную форму і вялікі памер, здольнасць доўга захоўвацца і прыгоднасць для перапрацоўкі ў хатніх умовах.
Цудоўным знешнім выглядам пладоў, здольнасцю іх доўга (150—200 дзён) захоўвацца без страты смакавых якасцей вызначаюцца сарты Беларускае малінавае, Беларускі сінап, Мінскае, Памяць Сікоры, Чараўніца, Заслаўскае, Алсся, Мелба, Спартан, Лавфам і шматлікія іншыя. Папулярны сярод садаводаў-аматараў сорт яблыні Медуніца. Дарэчы, яблыкі гэтага сорту падыходзяць у якасці дыетычнага прадукту для тых, каму проціпаказаны кіслыя яблыкі.
Аднак майцс на ўвазе, што толькі размяшчэнне саду на падыходзячым для яго месцы, добра акультуранай глебе і захаванне належнай агратэхнікі дапаможа кожнаму сорту раскрыць свае дадатныя якасці.
Карысна прытрымлівацца наступных нрынцыпаў. Калі ў Вас сад будзе невялікім, то высаджвайце сарты розных тэрмінаў паспявання. Тады сад і будзе даваць свежыя плады ад ліпеня да кастрычніка. Калі ж сад займае вялікую плошчу, напрыклад фермерскі, то вырошчвайце дрэвы і ягадныя кусты такіх сартоў, плады якіх вялікіх памераў, знешне прыгожыя і прывабныя, а таксама смачныя і дастаткова лёжкія, каб ваша праца ў садзе црыносіла радасць, захапленне і добра акуплялася.
У кожным садзе трэба вырошчваць яе менш 2 сартоў кожнай культуры, якія адначасова цвітуць. Важна вызначыць па спецыяльнаму каталогу, дайедніку або проста ў
працэсе асабістых назіранняў, якія з гэтых сартоў з'яўляюцца добрымі апыляльнікамі і спрыяльна ўплываюць на ўраджай адзін другога. Напрыклад, для ранняспелай Папяроўкі добрымі апыляльнікамі з'яўляюцца Грушаўка маскоўская, Уэлсі.
Сарты іншых культур характарызаваць не будзем, a толькі назавем з іх лепшыя.
Добра зарэкамендавалі сябе ў Рэспубліцы Беларусь сарты груш: Беларуская позняя, Духмяная, Бэра слуцкая, Аляксандраўка, Талсінская прыгажуня і іншыя.
Вырошчваюць садаводы-аматары і сарты: Бэра Боск, Мрамарная, Шчучынская мясцовая і іншыя.
Сарты слівы: Іерусалімская, Кромань, Ранняя лошыцкая, Венгерка італьянская, Мясцовая чырвоная, Ліперман, Стэнлі і многія іншыя.
Болып падрабязна аб сартах слівы і спосабах іх вырошчвання можна прачытаць у кнізе В.А.Мацвеева, якая выйшла ў выдавецтве "Ураджай" у пачатку 1994 года.
Сарты вішні звычайнай: Уладзімірская, Любская, Нортсар, Вянок, Зорачка, Звычайная мясцовая, Сеянец № 1, Навадворская, Тургенеўская, Латвійская нізкая і іншыя.
Сарты чарэшні: Народная, Сюбараўская, Залатая лошыцкая, Паўночная, Прыгажуня.
Сарты чорных парэчак: Беларуская салодкая, Памяць Вавілава, Мінай Шмыроў, Кацюша, Сеянец Галубкі, Галубка, Клусонаўская і іншыя.
Сарты парэчак чырвоных і белых: Вялікая белая, Галандская чырвоная, Ненаглядная, Замак Хаутона; агрэсту: Малахіт, Піянер, Шчодры, Яравы, Змена.
Сарты суніцы садовай звычайнай: Ранняя Махерауха, Львоўская ранняя, сярэдняраннія — Фестывальная, Пакахонтас, Дзяснянка, Кокінская; познія — Зенга-Зенгана; рэмантантнай — Ада, Сахалінская, Гара Эверэст, Рэйндэ Вале Рупс і іншыя.
У апошні час садаводы-аматары многіх раёнаў рэспублікі з ахвотай вырошчваюць абрыкосы. Вось іх сарты: Пінскі, Спадчына, Памяць Шаўчука.
Карыстаецца павагай ў садаводаў і дачнікаў і новы сорт алычы буйнаплоднай Мара.
ДЗЕ КУПІЦЬ САДЖАНЦЫ?
Адрасы плодагадавальнікаў, дзе можна купіць саджанцы або чаранкі для прышчэплівання:
223013, Мінскі раён, пас.Самахвалавічы, вул.Кавалёва,2, БелНІІ пладаводства, тэл. 90-11-49;
223013, Мінскі раён, саўгас "Русінавічы", тэл. 90-11-78;
222658, Мінская вобласць, Клецкі раён, саўгас "Зубкі";
213300, Магілёўскі раён, п/а Дашкаўка, Магілёўская абласная вопытная станцыя;
213410, Магілёўская вобласць, г.Горкі, вул. Мічурына, 5, Беларуская сельгасакадэмія, тэл.2-14-64;
213948, Магілёўская вобласць, Кіраўскі раён, пас. Жылічы, селыастэхнікум, тэл. 2-37-34;
225140, Брэсцкая вобласць, г.ГІружаны, вул.Урбановіча, 5, Брэсцкая абласная сельскагаспадарчая вопытная станцыя, тэл. 7-15-83;
224000, Брэсцкая вобласць і раён, калгас-камбінат ім.Ільіча;
232510, Гродзенская вобласць, г.Шчучын, сельскагаспадарчы НДІ заходніх абласцей Рэспублікі Беларусь, тэл. 219-58;
231510, Гродзенская вобласць, г.Шчучын, ПТЗ-198, тэл. 224-58; Гродзенская вобласць, Шчучынскі раён, эксперыментальная база "Руткевічы";
231751, Гродзенская вобласць і раён, калгас "Прагрэс", пас. Всрцялішкі;
231460, Гродзенская вобласць, Мастоўскі раён, саўгас "Чарлёна";
231400, Гродзенская вобласць, г.Навагрудак, вул.Савецкая, 41, сельгастэхнікум.
Саджанцы можна набыць і ў садаводаў-аматараў па месцы жыхарства.
ЛІСТАПАД
ШТРЫХІ МЕСЯЦА
Адышла залатая восень. Закончыліся цёплыя дні. Выходзіш раніцай з дому, і хаця ў паветры яшчэ няма марозу, але дрыжыкамі праймае паўночны або паўночна-ўсходні вецер.
... 3 маладога лесу, быццам кароткія пікі, высунулі голыя верхавіны бярозы, асіны, клёны. Толькі зялёныя бахматыя елкі, узнятыя ўверх кальчакі сасны ды шурпатае карычневае лісце дуба прыкрываюць галізну лесу.
Позна наступаюць світанкі, вельмі рана дні змяняюцца самымі цёмнымі на працягу года начамі. У прамянях узыходзячага сонца іншы раз прасвечваецца шкло лёду на лужынах. Але марозных дзён у лістападзе яшчэ мала — 7— 11 на паўночным усходзе і 3—4 на паўднёвым захадзе'рэс-
публікі. Пераважаюць дні з дадатнай тэмпературай або невялікімі замаразкамі.
На працягу ўсяго месяца неба звычайна зацягнута суцэльнымі хмарамі. За месяц налічваецца толькі 3—4 ясныя дні і ад 24 да 34 гадзін ззяе сонца. Туманы і імглівыя дажджы ў псршай палове месяца змяняюцца ў другой мокрым снегам з дажджом і снегападам. На ўсходзе рэспублікі псршы снег выпадае ў сярэднім у першай, а на захадзе і паўднёвым захадзе ў другой дзесяцідзёнцы месяца. Ападкі ў лістападзе назіраюцца праз дзень, а ў цэнтральных раёнах рэспублікі — кожныя два дні з трох.
Жывёла і птушкі ў гэтым месяцы канчаткова завяршаюць надрыхтоўку да зімы. Усебакова рыхтуюцца да яе і людзі. Садаводы, агароднікі і пчаляры ў першыя дні месяца выконваюць заключныя рабогы па падрыхтоўцы да зімы.
ЯК ПРАДКАЗАЦЬ НАДВОР'Е ПА НАРОДНЫХ ПРЫКМЕТАХ?
НА ЗАЎТРА
Пеўні спяваюць вечарам — на перамену надвор'я. Калі ж пеўні заспявалі на світанку — хутка пацяплее.
Шкло ў вокнах запацела — будзе адліга.
Куры рана садзяцца на курасадню — будзс мароз, і чым вышэй — гым мацней будзе мароз.
К.алі зыходзячае сонца чырвонае, начное неба чыстае і ўсеяна зоркамі — заўтра чакай марознае сонечнае надвор'е.
Месяц зацягнуты цьмянай дымкай — на працяглую непагадзь.
Калі ж вечарам месяц ахінуты бслым расплыўчатым кругам — заўтра будзе вецер, а магчыма, і дождж са снегам.
НА БОЛЬШ ПРАЦЯГЛЫ ЧАС
Пакуль лісце на вішнёвых дрэвах грымаецца, колькі б снегу не выпала, зіма не настане.
Калі вавёрка будуе гняздо нізка — зіма будзе марозная, калі высока — зіма чакаецца з частымі адлігамі.
Навальніца з громам у верасні і касгрычніку прадвяшчае цёплае надвор'е ў лістападзе.
Дрэвы агаліліся ад лісця хутка — чакай суровай зімы.
Калі большасць апаўшага лісця лягло ніц (верхняй частхай Дс зямлі) і роўна прыкрыла зямлю — зіма будзе
снежная, без асаблівых анамалій, а лета -спрыяльнае для атрымання высокага ўраджаю.
ШТО РАБІЦЬ?
САДАВОДУ
Пасля ападзення лісця рыхтуюць дрэвы да зімы. Прыгінаюць да зямлі маліну і замацоўваюць яе ў такім стане, каб закрыў снег. Яблыні, грушы, а часткова слівы і вішні, абвязваюць яловым лапнікам іголкамі ўніз або толем ці руберойдам. Калі абвязваюць толем, руберойдам ці шчыльнай паперай, дык ніжні край яе трэба абсыпаць зямлёй, каб не было праходу да дрэва мышам.
Для аховы ад маразоў (асабліва ў паўночных раёнах рэспублікі) ствол і тоўстыя сукі беляць вапнай або мелам.
Калі кусты парэчак або агрэсту моцна загусцелі або пашкоджаны механічна, у лістападзе праводзяць іх абрэзку. На маладых пасадках фарміруюць патрэбны куст. У першы год пасля пасадкі пакідаюць 4—5 моцных і кампактна размешчаных галін, астатнія выразаюць. На наступны год выразаюць яшчэ адну-дзве слабыя галіны. Калі ж куст негусты, галіны не выразаюць, а толькі ўкарочваюць, пакідаючы пянёк з 3—4 пупышкамі.
У старых (7—10 гадоў) кустоў выразаюць пераважна пашкоджаныя, хворыя галінкі. Выразаным галлём прыкрываюць суніцы для снегазатрымання і аховы ад марозу.
He адкладваючы на "пасля", зрабіце фундаментальную праверку яблыкаў, прызначаных на захоўванне. Неабходнасць гэтага відавочная, бо стаялі цёплыя дні, якія маглі паўплываць на прадукцыю.
Пры рэвізіі пільна выяўляйце плады, якія пачынаюць псавацца. Гнілыя трэба выкінуць, а з плямамі гнілі выкарыстаць на прыгатаванне кампотаў, яблычных аладак. Пасля зноў усё пастаўце на месцы, старанна выветрыце сховішча.
АГАРОДНІКУ
У гаспадарлівага агародніка ў лістападзе ўсе работы на ўчастку закончаны: сабраны ўраджай, унесены ўгнаенні, узарана або псракапана глеба. Трэба яшчэ раз праверыць, ці добра захоўваецца бульба і іншая гародніна ў капцах, уцяпліць іх зямлёй. Ямы і скляпы таксама ўцяпляюць. Мульчыруюць грады, дзе расце шматгадовая гародніна і пасеяны на зіму цыбуля, часнок, морква і іншыя культуры.
Падсушаныя насеннікі абмалочваюць, насенне падсушваюць, ачышчаюць і закладваюць на захаванне. Квасяць капусту, сушаць карані пятрушкі, пастарнаку, сельдэрэю. ІІыбулю заплятаюць у вялікія вянкі (косы) і развсшваюнь у цёплым сухім месцы. Часнок у цёплым месцы захоўваюць толькі для непасрэднага ўжывання.
Закладваюць на захаванне бульбу, калі гэта не зрабілі ў кастрычніку. Бывае так, што ў кастрычніку бульбу не ўдалося прасушыць. Мокрай яе засыпалі ў сховішча. Вільгаць можа стаць прычынай розных хвароб. Трэба неадкладна перабрадь і прасушыць клубні, пашкоджаныя выдаліць. Памяшканне, у якое мяркуецца ссыпаць бульбу на захаванне, трэба праветрыць, прасушыць і прадэзінфіцыраваць. Клубні падсупіваюць, абтрасаюць ад зямлі і рассыпаюць слоем 1—2 м вышыні па ўсяму сховішчу. У сонечнае надвор'е яго праветрываюць. Першыя два тыдні захоўваюць бульбу пры тэмпературы 10—17 градусаў цяпла, пакуль яна пройдзс пасляўборачнае даспяванне, а потым пры тэмпературы 2—4 градусы цяпла.
КНІГІ ОНЛАЙН
