Як прадказаць надвор'е па народных прыкметах?
Выдавец: Ураджай
Памер: 127с.
Мінск 1994
Калі выявіцца, што 5—10 працэнтаў клубняў пашкоджаны сухімі або мокрымі гнілямі, іх неадкладна трэба рэалізаваць або выкарыстаць на корм жывёле. Пры сухой гнілі клубні пакрываюцца белымі або ружовымі падушачкамі, пры мокрай на іх з'яўляюцца мокрыя плямы з непрыемным пахам. Мокрая гніль часта праяўляецца і на клубнях, хворых фітафторай. Калі такая хвароба на ўчастку была, бульбу раз у два-тры месяцы перабіраюць. Памяняйце месца выропічвання.
У лістападзе ў цяпліцах убіраюць памідоры і агуркі, дэзінфіцыруюць грунт, падсыпаюць яго і высаджваюць пятрушку, буракі для выганкі зеляніны. Са скрынак, прыстасаваных для вырошчвання агародніны, убіраюць зяленіўныя культуры. Ачышчаюць ад зямлі і перагною парнікі, у якіх дарошчвалі цвятную капусту. Старанна аглядаюць цяпліцы, рамантуюць, дэзінфіцыруюнь — рыхтуюць іх да новага сезона Пры магчымасці замяняюць грунт.
Правяраюць гатоўнасць закладзеных у мінулым годзе кампостаў, пералапачваюць іх і ўкрываюць. Збіраюць мясцовыя ўгнаенні, перамешваюць і закладваюць у кампоставыя кучы, накрываюць сухім лісцем, зямлёй і торфам. Парадкуюць інвентар. Робяць прасцейпіыя цяплічкі, прыстасаванні да іх, а таксама хатнія пасяўныя скрынкі, рамы і інпгыя прылады для парнікоў.
ЯКІ МАРОЗ НАЙБОЛЬШ НЕБЯСПЕЧНЫ?
Зімы ў апошнія гады бываюць лёгкія, алс ў лістападзс 1993 года на працягу больш 20 сутак утрымліваўся пастаянны, хаця і нсвялікі мароз. Былі выпадкі, што людзі абмарозілі вушы, нос, твар, палыіы на руках і нагах. Некаторыя з іх звярталіся за дапамогай у паліклінікі, а некаторыя лячыліся самі. Званілі па тэлефоне ў рэдакцыі, пыталіся, як гэта лепш зрабіць.
Каб кваліфікавана адказаць на пытанні, я пазнаёміўся з медыцынскай літаратурай на гэтую тэму, пагутарыў з вопытнымі гэрапеўтамі. Вось іх карогкія адказы і парады.
Пры якой тэмпературы можна абмарозіць рукі, ногі або іншыя часткі цела?
Незагартаваны чалавек можа абмарозіць адкрытыя часткі цела пры 2—3 градусах марозу, а калі адзенне ці абутак вельмі цесныя і яны нрамоклі наскрозь, то праз некалькі гадзін цела падмерзне ў любога чалавека наваг пры 2—3 градусах цянла ў паветры.
Вучонымі ўстаноўлена і практыкай даказана, што пры 20-градусным марозе і скорасці ветру 20 м/с ахаладжальная сіла наваколля такая, якой яна з'яўлясцца пры 52 градусах марозу ў бязветранае надвор'е. Хутчэй замярзаюць людзі, якія хварэюць атэрасклерозам, варыкозным расшырэннем вен, а таксама вельмі стомленыя.
Як разлічыць ступень абмарожання па знешняму выгляду?
Афіцыйная медыцына выдзяляе чатыры ступсні абмарожання. Вось іх знешнія прыкмегы.
Пры псршай ступені на скуры добра бачны начырваненне і пухліна. Калі гэта месца падаграваць або адціраць, то ўзнікав зуд і пакалванне. Хвароба праз 2—3 дні праходзіць, але адчуванне да холаду працягваецца доўга. Дастаткова нават на невялікі час адкрыць гэтую частку цела на невялікім марозе, і зноў яна пачырванее і стане пухнуць.
Пры другой стунені абмарожання на скуры ўзнікаюць пухіры з празрыстай вадкасцю. Праз 10—12 дзён пухіры засыхаюць.
Пры трэцяй і чацвсртай ступенях абмарожання адбываецца амярцвенне скуры, падскураной клятчаткі, мышцаў, а часам і касцей. На павсрхні скуры часта ўтвараюцца крывяністыя пухіры. Пры асабліва цяжкім абмарожанні можа развіцца гангрэна.
Стан здароўя чалавека пасля абмарожання рук або ног можа заставацца здавальняючым, а можа і рэзка пагоршыцца, наступае ўдушша, павялічваецца колькасць удараў пульсу, зніжаецца артэрыяльны ціск.
ЯК ДАПАМАГЧЫ АБМАРОЖАНАМУ?
Чалавеку, які абмарозіўся, патрэбна неадкладна дапамагчы. Перш за ўсё узнавіць кровазварот ў паражоным участку. Галоўнае — не дапускаць хуткага сагравання, гэта значыць не апускаць абмарожаныя часткі цела (рукі або ногі) у цёплую ваду, не прыкладаць да іх цёплыя прадметы, нават рукі.
Мсдыцынскай навукай даказана, што тканкі цела пры ўздзеянні атмасфернага холаду не гінуць, у іх толькі спыняюцца, рэзка замаруджваюцца абменныя працэсы, і пры паступовым узнаўленні тканкавай тэмпературы яны здольны вярнуцца да жыцця.
Цёплае паветра, цёплая вада, датыканне цёплым прадметам, нават рукамі, згубна дзейнічае на пераахалоджаныя тканкі, таму што ў размешчаных на паверхні слаях пры сутыкненні з цёплы.м прадметам узнаўляецца абмен рэчываў, а ў замарожаных тканках, якія ляжаць глыбей, не забяспечваецца раўназначнага кровазвароту. У выніку тканкі гінуць ад недахопу кіслароду.
Яшчэ ў дзіцячыя гады сустракаў такі выпадак. У бальніцу вёскі Заельнікі, што на Віцебшчыне, калі я лячыўся там з пакалечанай нагой, даставілі мужчыну сярэдніх год з абмарожанай рукой. Вядомы ў акрузе доктар Елісеяў агледзсў хворага і заключыў:
"Кісці гэтай рукі ўжо наўрад ці дапамогуць і ў райбальніцы. Вінаваты самі, што апусцілі руку ў цёплую ваду, а затым расціралі".
I сапраўды, пальцы ў хворага скора сталі адміраць, узнікла гангрэна. У райбальніцы іх ампутавалі.
Вось чаму, калі пацярпеўшага ад марозу прывядуць у памяшканне, якое ацяпляецца, на пераахалоджаныя рукі або ногі трэба накладваць цеплаізаліруючую павязку або абкручваць іх гэтай павязкай (можна шалікам, кофтай, суконнай або ватнай посцілкай). У гэтым выпадку тканкі сагрэюцца за кошт цяпла, якое будзе разносіць паступаючая ў жылы пераахалоджанага ўчастка кроў. Жыццядзейнасць будзе ўзнаўляцца адначасова з узнаўленнем руху крыві па жылах.
Пры слабым абмарожанні пацярпеўшага пад укрыццём (посцілкай, шалікам) лёгка націраюць — масажыру-
юць у напрамку ад кончыкаў пальцаў да цэнтра. Пасля адагравання ў паражоным участку адчуваецца боль, пакалвалне, скура чырванее. Пасля гэтага на абмарожаны ўчастак лакладваюць сухую цёплую павязку. Хвораму даюць гарачы чай.
Калі на скуры ўзнікаюць пухіры або праяўляюцца прыкметы амярцвення, масаж і расціранне рабіць нельга. Нельга ўскрываць пухіры. Скуру трэба асцярожна працерці ваткай або марляй, змочанай спіртам, водкай ці адэкалонам, і замацаваць на хворым месцы сухую цёплую (не вышэй пакаёвай тэмпературы) павязку. Потым даставіць хворага ў лячэбную ўстанову.
Расціраць абмарожаны ўчастак цела снегам, апускаць рукі або ногі ў сцюдзёную ваду недапушчальна. Часткова халодная вада можа зменшыць знешні боль, але ўзмацніць верагоднасць абмарожалня касцей.
Галоўнай прафілактыкай абмарожаяля з'яўляецца цёплае і раскошлае адзеляе і абутак. Калі абутак цесяы, то ён сціскае сасуды і змялшае супраціўленле яог абмарожаллю. Памыляюцца і тыя, хто абкручвае логі паперай для іх уцяплення. Папера хутка рвецца, збіваецца ў камякі і паскарае націраяле лог.
Тым, хто працуе ла адкрытым марозлым паветры, пажадала харчавацца гарачай і выеокаспажыўлай ежай. Выходзячы на вуліцу ці ла лыжлую прагулку,ле змазвайце твар тлушчам, бо ён ле прадухіляе абмарожанле, а, лаадварот, садзейлічае яму, таму што парушас тэрмарэгуляцыю скуры.
На марозлым паветры не рэкамскдуецца курыць і піць спіртныя напіткі. Медыцыяай усталоўлеяа, што, калі нашча выкурыць ла марозс адяу сігарэту, то можа адбыцца спазма капіляраў, якая працягваецца некалькі гадзін. A спазма капіляраў і сасудаў у пальцах аслабляе іх устойлівасць да марозу.
Памыдкова і такое сцвярджэлне, што водка, выпітая на марозе, расшырае сасуды і засцерагае цела ад марозу. Пад уздзеяннем водкі або спірту крывяносныя сасуды сапраўды расшыраюцца. Але гэта павялічвае цеплааддачу, а значыць, і паскарае пераахалоджванле. Злачыць, піць водку ці спірт па марозе або псрад выхадам на мароз шкодяа. У дадатак да ўсяго чалавек пад уздзеяннем алкаголю траціпь здольнасць кантраляваць свае рухі. Таму і левыпадкова, што сярод пьяных так шмат абмарожаных.
Сагрэцца невялікай дозай спірту або водкі можна толькі пасля прыходу з марозу ў памяшканле. Ад марозу
ж лепш за ўсё можна абараніцца, калі не стаяць на месцы, а пастаянна рухацца.
ВАННА АД ПРАСТУДЫ
Пасля доўгага знаходжання на холадзе і адчування, што вы прастудзіліся, карысна прыняць ванну для ног з гарчыцай.
3 гэтай мэтай 5—8 чайных лыжак гарчычнага парашку ўсыпце ў гарачую — як можна вытрымаць — ваду і апусціце ў яе ступні ног. Патрымайце не больш 10 хвілін. Потым апаласніце ногі цёплай вадой, выцерце грубым ручніком і надзеньце суконныя шкарпэткі, выпіце гарачага чаю з малінавым варэннем або мёдам, ляжце ў цёплую пасцель.
Калі ўсё гэта зробіце своечасова, то прастуду як рукой здыме, будзеце добра спаць і раніцай устанеце зусім здаровым.
ДЛЯ ТЫХ, ХТО ДРЭННА ПЕРАНОСІЦЬ ЗМЕНЫ НАДВОР'Я
Амерыканскі вучоны-медык Д.С.Джарвіс, прапагандыст народнай медыцыны, сцвярджае, што прычынай захворванняў многіх людзей з'яўляецца рэзкая змена надвор'я, асабліва тэмпературы паветра. Пры паніжэнні тэмпературы навакольнага асяроддзя павышаецца актыўнасць наднырачнікаў і ціск крыві, узрастае шчолачнасць крыві, а ў сувязі з гэтым змяняецца і хімічны склад крыві.
Наадварот, з павышэннем вонкавай тэмпературы на працягу некалькіх дзён актыўнасць наднырачнікаў і ціск крыві паніжаюцца, шчолачнасць крыві змяншаецца і хімічны склад тканак змяняецца ў адпаведнасці са зменай навакольных умоў.
Народная медыцына Амерыкі для аховы арганізма ад частых і рэзкіх змен надвор'я рэкамендуе падтрымліваць кіслую рэакцыю арганізма замест шчолачнай за кошт пітодзённага ўжывання яблычнага воцату ў колькасці 1—2 чайныя лыжкі на шклянку халоднай гатаванай вады. Піць 1—2 разы ў дзень перад ядой. Воцат можна замяніць шклянкай натуральнага яблычнага соку бсз разбаўлення яго вадой і без падсалоджвання цукрам,
Для ўмацавання нервовай сістэмы чалавеку патрэбен калій, а для росту касцявой тканкі — кальцый. Недахоп калію можна кампенсаваць дабаўленнем у дзённую норму воцату або яблычнага соку адной каплі 5-працэнтнага
ёду (раствору Люголя). За кошт гэтай каплі задавальнясііца патрэбнаспь арганізма ў каліі і ёдзе.
Кіслую рэакцыю ў арганізме можна стварыць і за кошт ужывання ў ежу рознай зелені, свежай або квашанай гародніны, фруктаў, ягад. У залежнасці ад таго, да чаго лепш прывык арганізм.
А леппі за ўсё загартоўваць арганізм. He радзей аднаго разу ў тыдзень наведваць басейн, лазню і іншыя фізкультурна-аздараўленчыя ўстановы. Зімой, калі ёсць снег, карысна хадзіць на лыжах, хаця б адну-дзве гадзіны ў тыдзень, або проста хадзіць пехам па сасновым лесе.
Людзям, якія пакутуюць сардэчна-сасудзістымі захворваннямі, мэтазгодна ўсе аздараўленчыя мерапрыемствы выконваць з улікам парад лечачага ўрача
КНІГІ ОНЛАЙН
