Як прадказаць надвор'е па народных прыкметах?
Выдавец: Ураджай
Памер: 127с.
Мінск 1994
Гэта некаторыя адмоўныя якасці елкі, а цяпер раскажам пра дадатныя. Кару елкі выкарыстоўваюць для дублення скур. Драўніну перапрацоўваюць на цэлюлозу, з якой атрымліваюць паперу, штучны шоўк (віскозу), бяздымны порах, цэлулоід. Кубаметр яловай драўніны можа замяніць такую колькасць воўны, якую атрымліваюць ад 30 авечак за год. Адна тона яловага пілавіння зберагае тону бульбы: з іх атрымліваюць тэхнічны спірт; з драўніны і смалы — каніфоль, шкіпінар, ацэтон, гліцэрын, лак, кармавыя дрожджы. Хвоя елкі багатая вітамінам С, а насенне ўтрымлівае да 30 працэнтаў масла. Яго з ахвотай паядаюць вавёркі, дзятлы і іншыя жыхары лесу.
Яловыя дошкі выдатна ўзмацняюць гук, які ўтвараюць струны розных музычных інструментаў, валодаюць незвычайнай пявучасцю. Таму іх выкарыстоўваюць для вырабу скрыпак, раяляў. Драўніна горных елак валодае непараўнальнымі з драўнінай іншых парод рэзананснымі ўласцівасцямі. Дамы з бярвення елкі светлыя, лёгкія. 3 яловых дошак вырабляюць клёпкі для розных бочак і кадак.
I калі ўжо гаварыць аб лекавых уласцівасцях, дык елка даўно лічылася дрэвам здароўя, раслінай-лекарам. Жыха-
ры поўначы заўважылі, што птушкі, якія харчуюцца яловымі пупышкамі, вызначаюцца вялікай яйцаноскасцю. Таму ў тых мясцінах лечаць і падкормліваюць хворых куранят яловымі пупышкамі. Бывае, што настоем з хваінак елкі лечаць і хворую жывёлу. 3 хвоі яловага лашііку рыхтуюць танную, спажыўную, багатую вітамінамі і рознымі мікраэлементамі муку. Такая хвойная мука хутка павялічвае вагу куранят, дапамагае вылечыць ад шматлікіх хвароб ягнят і авечак.
Вялікую дапамогу ў барацьбе з хваробай аказвае елка і людзям. Настой з яловых пупышак, сабраных вясной у пачатку іх набрыняння, пакуль яшчэ лускінкі не адтапырыліся, прымаюць як мачагонны сродак і пры захворванні бронхаў, прамываюць рот супраць расхіствання зубоў. Яловую смалу вараць са свіным тлушчам, дабаўляюць воск і атрыманай маззю лечаць скулы і іншыя гнойныя хваробы скуры. Шкіпінар з елкі распыляюць у пакоях і ўдыхаюць пры захворваннях бронхаў і дыхальных шляхоў.
У навуковай медыцыне з хвоі елкі вырабляюць канцэнтраты вітамінаў С і К, шмат лекаў для лячэння грыбных хвароб, склерозу сасудаў, мочакаменнай хваробы. Дзёгаць з елкі ўваходзіць у склад мазі Вішнеўскага.
Значыць, дадатных якасцей у елкі намнога больш, чым адмоўных. Таму можа і не варта такія вялікія елкі высякаць дзеля некалькіх дзён Навагодняга свята? Магчыма, хопіць і вялікай галіны з вырубак?
У кватэрах звычайна ставяць елкі вышынёй 1,5—2 м. Каб вырасціць такую, патрэбна 10—12 гадоў. Значыць, арганізацыям, ды і самім людзям, хто нарыхтоўвае навагоднія елкі, трэба беражліва і эканомна адносіцца да лясных прыгажунь, высякаць іх толькі ў месцах прачыстак і пры санітарных рубках. А, магчыма, Мінлясгасу арганізаваць спецыяльныя гадавальнікі па вырошчванню елак-акселератаў для навагодніх свят. Ёсць жа вопыт Санкт-Пецярбургскай лесатэхнічнай акадэміі ім. Кірава і Літоўскай акадэміі навук, дзе елкі і сосны, атрыманыя з насення, апрацаванага біястымулятарамі, растуць удвая хутчэй, чым звычайныя.
ЯКІЯ ЗБІРАЦЬ ЛЕКАБЫЯ РАСЛІНЫ?
3 лекавых раслін у снежні збіраюць толькі шышкі вольхі, пупышкі бярозы ды сасны.
Сасна па лекавых уласцівасцях нават пераўзыходзіць елку. Паветра ў сасновым бары вельмі чыстае і карыснае
для людзей са слабымі лёгкімі, асабліва для хворых туберкулёзам, таму што сасна выдзяляе у паветра фітанцыды з антыбактэрыяльнымі ўласцівасцямі.
Лекавай сыравінай сасны, як і елкі, з'яўляюцца пупышкі, іголкі і смала.
Пупышкі сасны збіраюць зімой (у снсжні, студзені і іншых месяцах) або рана вясной (у красавіку). Настоі і адвары з іх п'юць і выкарыстоўваюць для інгаляцыі горла.
Для прыгатавання настою бяруць 10 г чыстых сухіх пупышак на шклянку кіпню, кіпяцяць 5—10 хвілін, астуджаюць і прымаюць 3 разы на дзень па 1 сталовай лыжцы перад ядой. Аднак пры захворванні нырах настой сасновых пупышак можа выклікаць алергію.
Настой з сасновых іголак ужываюць для прафілактыкі цынгі і пры інфекцыйных захворваннях і раненнях. Для прыгатавання яго бяруць паўшклянкі свежых зялёных іголак, змешваюць іх з такой жа колькасцю вады і расціраюць металічным песцікам або іншым закругленым цвёрдым прадметам, потым разбаўляюць 1—2 шклянкамі гатаванай вады, падкісляюць лімоннай кіслатой і настойваюць 2 гадзіны. Прымаюць 3 разы ў дзень па 1 сталовай лыжцы за некалькі хвілін да яды.
Са светла-жоўтай празрыстай смалы сасны ў далёкім мінулым у зямлі без паветра ўтварыўся вядомы нам бурштын. Цяпер з яе атрымліваюць шкіпінар і каніфоль. Шкіпінар уваходзіць у склад мазей для націрання пры неўралгіі, раматусу, выкарыстоўваюць яго і для інгаляцыі пры захворванні лёгкіх.
КАРЫСНА ВЕДАЦЬ
ЯК ЦЫНК РЭГУЛЮЕ СПАЖЫВАННЕ ВІТАМІНУ A АРГАНІЗМАМ ЧАЛАВЕКА?
Вітаміны — гэта група рэчываў, якія падтрымліваюць на нармальным узроўні працэсы абмену і ўсіх важнейшых функцый арганізма чалавека.
Важнае месца сярод іх займае і вітамін А. Гэты вітамін іграе важную ролю ў раставых працэсах (падаўжае маладосць), у працэсе кроваўтварэння, павышае супраціўляльнасць арганізма да прастуды, эфектывен пры лячэнні алергіі.
Медыцынскімі даследаваннямі даўно ўстаноўлена, што недахоп гэтага вітаміну пагаршае зрок, замаруджвае ўвагу і чалавек захворвае на так званую курыную слепату. Калі вучоныя пачалі даследаваць прычыны, чаму нават
вялікія дозы гэтага вітаміну не вылечваюць хваробу, то высветлілася, што вінаваты цынк. Менавіта гэты мікраэлемент "кіруе" размеркаваннем вітаміну А, які назапашваецца ў печані. А калі цынку не хапае, то вітамін А недастаткова выкарыстоўваецца арганізмам.
У 1953 годзе, калі выпадкова выявілася, што лячэнню апёкаў спрыяе цынк, вучоныя зацікавіліся роляй гэтага мікраэлемента ў чалавечым арганізме. Пры абследаванні хворых пераканаліся, што найменш цынку ў людзей, якія хварэюць атэрасклерозам, рознымі сардэчнымі хваробамі, алкагалізмам, анкалагічнымі захворваннямі. Недахоп цынку назіраўся і ў тых, хто лячыўся картызонам, хто харчаваўся салодкімі або перасоленымі стравамі. I калі, напрыклад, хворым пасля аперацыі пачалі даваць цынкавыя прэпараты, раны іх загаіліся ўдвая хутчэй.
Пазней даследчыкі пераканаліся, што цынк патрэбен для нармальнага росту касцей, развіцця інтэлекту. Аказалася, што студэнты, якія мелі лепшыя вынікі ў вучобс, мелі і больш цынку ў валасах (даследавалі валасы, бо гэта найпрасцей). Відавочна існуе сувязь паміж фізічнымі і разумовымі здольнасцямі і ўтрыманнем цынку ў арганізме чалавека. Але не толькі, бо менавіта цынк дае добрыя вынікі пры лячэнні рэдкай хваробы, пры якой выпадаюць валасы, а скура пакрываецца струпамі. Добрыя вынікі дае лячэнне цынкавымі прэпаратамі выпадзення валасоў і аблысення.
Карысна ведаць, што больш за ўсё вітаміну А ўтрымліваецца ў сметанковым масле, вяршках малака і малацэ, рыбным тлушчы, нырках, печані жывёлы, яечных жаўтках.
У шматлікіх раслінах утрымліваецца правітамін A — карацін, які ў арганізме чалавека і жывёлы пераўтвараецца ў вітамін А. Асабліва багаты карацінам абрыкосы, морква, бульба, капуста, зялёная гародніна, жаўтаплодныя слівы і іншыя фрукты.
Адны і тыя ж фрукты і гародніна багаты не толькі вітамінам А, але і цынкам.
Па ўтрыманню цынку прадукты маюць прыкладна такую градацыю (у міліграмах на кілаграм):
2—8 — маліна, чарніцы, марская рыба, худая ялавічына, малако, рыс, буракі, морква, памідоры, будьба, радыска, кава;
8—20 — цыбуля, часнок, дрбжджы, рыбныя кансервы;
20—50 — мука аўсяная, ячменная, пшанічная грўбага памолу, какава, яечныя жаўткі, трусінае і курынае мяса, арэхі, гарох, фасоль, чай, сушаныя дрбжджы;
30—85 — печань жывёлы і некаторыя рыбы;
75 —140 — большасць грыбоў, але ўжываць мэтазгодна толькі шампіньёны ды вешэнку, бо лясныя грыбы вельмі актыўна паглынаюць радыенукліды;
130—200 — пшанічнае вотруб'е і прарошчаная пшаніца.
Выкарыстанне пералічаных вышэй прадуктаў забяспечыць арганізм вітамінам А і з дапамогай утрымліваемага ў даных прадуктах цынку адрэгулюе найбольш эфектыўнае спажыванне вітаміну арганізмам.
ЦІКАВА ВЕДАЦЬ
КЛІМАТ ГОРАДА
Што азначае слова "клімат"? Магчыма, яно ўтварылася ад аднаго з двух або ад абодвух блізкіх па гучанню грэчаскіх слоў — "клінейн" і "кліма”, што значыць "нахіляць" і "раён або зона".
На думку адных вучоных, старажытныя грэкі лічылі, што клімат вызначаецца шыратой месца, гэта значыць, вуглом, пад якім сонечныя прамяні абаграваюць даную мясцовасць; на думку ж другіх, грэкі проста разумелі, што той або іншы клімат характэрны толькі для данага месца, гэта значыць, раёна або зоны.
Сучасныя вучоныя разглядаюць клімат як паняцце комплекснае, цэлая сукупнасць станаў усёй сістэмы акіян—суша—атмасфера на працягу некалькіх дзесяцігоддзяў. Гэта вельмі агульнае паняцце. Больш канкрэтна: клімат — гэта характэрны для данай мясцовасці сярэдні шматгадовы рэжым надвор'я, абумоўлены сонечнай радыяцыяй, характарам падсцілаючай паверхні і цыркуляцыяй атмасферы.
А калі ж гаварыць даступнай кожнаму чытачу мовай, то кліматам называюць піматгадовы рэжым умоў надвор'я, які ўласцівы той або іншай мясцовасці і абумоўлены яе месцазнаходжаннем. Такім чынам, пад кліматам разумеюць не сукупнасць надвор'я ўчора, сёння, заўтра, а сярэднія ўмовы надвор’я. Бягучае ж надвор'е і яго адхіленні з'яўляюцца толькі састаўнымі часткамі клімату.
Вучоныя многіх краін свету, у тым ліку і Рэспублікі Беларусь, распрацавалі падрабязныя класіфікацыі клімату для асобных геаграфічных раёнаў і нават асобных краін. Аднак большасць людзей карыстаецца не навукова прызнанай, а простай і зразумелай кожнаму класіфіка-
цыяй. Згодна з ёй па рэжыму тэмпературы адрозніваюць халодны, умераны і гарачы клімат; а ў залежнасці ад колькасці ападкаў і вільгбтнасці паветра і глебы гэтыя разнавіднасці дадаткова характарызуюць як марскі (вілыотны, з роўным ходам тэмпературы) або кантынентальны (сухі, з рэзкімі ваганнямі тэмпературы).
Клімат Алтарктыды па гэтай класіфікацыі халодны кантынентальны, Арктыкі — халодны марскі, Усходняй Еўропы — умераны кантынентальны, Заходняй Еўропы — умераны марскі, а ў Паўночнай Афрыцы, на Блізкім Усходзе, на поўдні Сярэдняй Азіі — гарачы кантынентальны, на Кубе і інпіых астравах Карыбскага мора — гарачы марскі.
КНІГІ ОНЛАЙН
