Як прадказаць надвор'е па народных прыкметах?
Выдавец: Ураджай
Памер: 127с.
Мінск 1994
Мала каму вядома, што так бывае не толькі ў людзей, але і ў раслін, асабліва ў дрэў. Напрыклад, сасна з бярозай ужываюцца вельмі дрэнна, затое з дубам яны найлепшыя суседзі. Атрымліваецца гэта таму, што ў раслін існуюць сезонны і сутачлы цыклы паглынання і выдзялення мінеральных пажыўных рэчываў. I калі гэтыя цыклы не супадаюць, расліны быццам бы адна другую падкормліваюць у патрэбны момант. Напрыклад, у чэрвені дуб паглынае найбольшую колькасць фосфару, а ліпа выдзяляе яго. У ліпені ў дуба рэзка змяншаецца спажыванне фосфару, a ліпа ўзмоцнена пачынае спажываць яго: ён патрэбен ёй для ўтварэння нектару. Гэтаксама сябруюць дуб з клёнам, лістоўніца з елкай, елка з асінай.
Вучоныя заўважылі, што карані адных раслін (парод) пры сумесным вырошчванні збліжаюцца (у сасны і ліпы, дуба і клёна вастралістага, дуба і ліпы), а карані іншых — не (у дуба і акацыі бслай, сасны і асіны). Гэта тлумачыцца ўплывам рэчываў, якія выдзяляюць карані. Пладовыя
дрэвы, што растуць павольней, маюць меншую вышыню, прыгнятаюць хуткарастучыя, высокія.
Устаноўлена, шго вырошчванне бульбы ў міжрадкоўях маладых яблынь садзейнічае накапленню шкодных для яблыні рэчываў (таксінаў). Пры гэтым у каранях і галінках яблыні змяншаецца колькасць азоту, змяняецца склад бялкоў, парушаецца працэс фотасінтэзу.
Заўважана таксама, што пасадкі белай акацыі, капітану, ружы, бэзу, каліны прыгнятаюць яблыню і грушу, a чарэшня з яблыняй добра ўплываюць адна на другую.
А вось як піша аб гэтым у часопісе "Хозянн" за красавік 1993 года А.М.Рудзінскі з Бабруйска: "Кніга Г.П.Рылова Труша в Белорусснм" мне спадабалася, а тое, што я прачытаў на старонках яе 100—108 пад загалоўкам "Соседн грушн — друзья н врагн" мяне вельмі здзівіла. Аказваецца, ёсць цэлая навука аб сумяшчальнасці раслін — аллелапатыя, вывучалі гэту праблему яшчэ ў сгаражытнасці, a многія з нас, у іым ліку і я, нават і не чулі аб гэтым. Тры гады яблыня сорта Мелба ў маім садзе дае горкія і недаразвітыя ітлады I толькі пасля знаёмства з аллелапатыяй я зразумеў, што віной усяму бульба, якую некалькі год запар вырошчваю ў міжрадкоўях сада. Аказваецца, гэта бульба не толькі збядняе зямлю ад азоту, але і заражае яе шкоднымі рэчывамі свайго росту. Гэта практычна пацвярджае, піго бульба не сумяшчальна з маладымі пладовымі дрэвамі, а вінаграду дрэнна побач з капустай, аб чым ведалі яшчэ ў Старажытным Рыме, He всдаў я, што пасаджанае мной дрэўца грэцкага арэха побач з грушай Ільінка зжыве яе. Ламаў галаву, чаму гіне груша. Перапрышчапіў яе другімі, больш каштоўнымі сартамі, — не дапамагло. Грушу ўдаліў, а магла ж бы радаваць смачнымі пладамі. Затое грэцкі арэх, з якім не ўжылася груша, разросся і пладаносіць..."
Улічвайце гэтую з'яву і падбірайце кожнаму дрэву добрага суссда.
Сярод палявых і агародных культур таксама шмат "сяброў" і "ворагаў”. У сваіх шматгадовых вопытах батанік С.І.Чарнабрывенка выявіў, што фасоль прыгнятае яравую пшаніцу, але добра ўздзейнічае на бульбу. Цыбуля ж прыгнятае фасоль. Памідоры дрэнна ўплываюць на агуркі, a самі пакутуюць ад рэпы.
Улічваючы гэта, агародныя культуры з аднаго сямейства лепш размяшчаць на пэўнай адлегласці адну ад другой, каб не садзейнічаць распаўсюджванню агульных для іх хвароб і шкоднікаў.
Напрыклад, памідоры, агуркі і гарбузы несумяпічальныя з бульбай і побач з ёй дрэнна растуць, гарох і фасоль дрэнна ўжываюцца з цыбуляй і часнаком, а капуста белакачанная, цвятная і кальрабі прыгнятаюць суніцы, памідоры і драбнаплодную фасоль.
Побач з бэзам не рэкамендуецца садзіць вільгацелюбівыя расліны (капусту, памідоры, агуркі). Гэта расліна вельмі засухаўстойлівая. Карані яе ахопліваюць вялікі аб'ём глебы і, падобіга насосу, выцягваюць з яе ўсю ваду.
* » *
Пасадкі парэчак і агрэсту, маліны і суніц такса.ма нельга размяшчаць іюбач. Гэта стварае спрыяльныя ўмовы для размнажэння агрэставай агнёўкі, тлі, малінна-сунічнага даўганосіка, ускладняс ўмовы барацьбы з імі.
♦ * *
Вельмі добрыя суседзі цыбуля з морквай. Маркоўная муха не вытрымлівае фітанцыдаў цыбулі, а муха цыбулі не псраносіць паху лісця морквы.
Усе гэтыя асаблівасці і патрабаванні раслін-суседзяў неабходна ўлічваць пры асваенні новага ўчастка і планаванні плошчаў пад садовыя і агародныя культуры, а таксама пры рэканструкцыі і абнаўленні старых участкаў.
ЯКІЯ ЛЕКАВЫЯ РАСЛІНЫ ЗБІРАЦЬ?
У жніўні збіраюць амаль тыя ж лекі, што і ў ліпені. Аднак перавагу аддаюць збору карэнішчаў і каранёў. Так, калі ў ліпені збіраюць лісце чарнакораня лекавага, то ў жніўні яго карэнішчы. Падыходзіць гэты месяц і для нарыхтоўкі валяр’яну, дзягілю лекавага, сінюхі блакітнай, розных відаў драсёну; пладоў ядлоўцу, ружы сабачай і нават рабіны звычайнай.
ВЕРАСЕНЬ
ШТРЫХІ МЕСЯЦА
Першыя дні верасня — гэта перш за ўсё квяцістыя галыптукі і снежна-белыя сарочкі пікаляроў — дзеці пачынаюць вучэбны год. А ў наваколлі ўсё прыкметней дабаўляецца залацісты, броіізавы і парчовы колер дрэў. Рознакаляровы дыван лісця паступова засцілае зямлю.
На працягу першых дзвюх дзесяцідзёнак тэмпература паветра на ўсёй тэрыторыі Беларусі трымаецца ў сярэднім
вышэй 10 градусаў, а на поўдні дасягае нават 14,5 градуса цяпла. Ноччу тэмпература апускаецца на 2—3 градусы ніжэй. Днём паветра праграваецца да 15—19 градусаў. Толькі ў анамальныя гады, нават у першай палове месяца, начная тэмпература паніжаецца да 2—8 градусаў марозу.
Неба ў верасні звычайна празрыстае, змярканне ранняе. Колькасць дзён з ападкамі на поўдні дасягае 12, а на поўначы — 15. 23 верасня сонца перасякае нябесны экватар і пераходзіць у паўднёвую частку нябеснай сферы.
Гэты дзень называецца днём асенняга раўнадзенства. Пачынасцца астранамічная восень. У гэты ж дзень на некаторай частцы тэрыторыі рэспублікі ў выніку моцнага прыліву паўднёвага цяпла і паўторнага ажыўлення прыроды праяўляецца чароўная прыгажосць "бабінага лета". У большасці раёнаў яно пачынаецца ў першыя дні кастрычніка.
У сярэдзіне верасня зрэдку выпадае нават першы снег. Пачынаецца масавая ўборка пладоў, гародніны і бульбы. Нікнуць бэзавыя кветкі апошняга меданоса — вераса. Прыток цяпла з кожным днём змяншаецца.
Галоўная задача земляробаў, агароднікаў і садаводаў — не ўпусціць аптымальныя тэрміны, паклапаціцца аб захаванні вырашчанага ўраджаю, а пчалярам — паспяхова падрыхтаваць пчол да зімы.
ЯК ПРАДКАЗАЦЬ НАДВОР'Е ПА НАРОДНЫХ ПРЫКМЕТАХ?
НА ЗАЎТРА
Макрыца закрывае кветкі раніцай — днём будзе дождж.
Калі ў час дажджу павукі пачалі плесці павуціну — дождж хутка спыніцца. Перад непагаддзю павукі хаваюцца ў шчыліны.
Калі павукі плятуць павуціну ў паўднёвым напрамку — настане пацяпленне, а калі ў паўночным — пахаладае.
У верасні — пачатку кастрычніка павукі плятуць павуціну з падвоенай энергіяй перад надыходам марознага, сонечнага надвор'я.
Частыя туманы — будзе шмат грыбоў.
Калі сонца ўзыходзіць у тумане — днём будзе ціха і цёпла.
Калі пеўні заспявалі да дзевяці гадзін вечара — ноччу або заўтра пойдзе дождж.
Пчолы лятаюць позна вечарам — заўтра будзе для іх нялётная пагода. Яны імкнуцца быццам бы кампснсаваць сваёй "звышурочнай" работай будучы прастой.
НЛ БОЛЬШ ГІРАЦЯГЛЫ ЧАС
На карчах пачалі расці апенькі — лічы што лета закончылася. У верасні лепш за ўсё вызначаць доўгатэрміновы прагноз па паводзінах павукоў. "Павук, — пісаў Л.М.Талстой, — робі'ць павуціну па надвор'ю, якое ёсць і якое будзе. Гледзячы на павуціну, можна вызначыць, якое будзе надвор'е: калі павук залез у сярэдзіну павуціны і сядзіць там, не выходзіць — гэта на дождж. Калі ён выходзіць з гнязда і робіць новае павуцінне — то гэта на пагоду. Як можа ведапь павук, якое будзе надвор'е? Пачуцці ў павука такія тонкія, што калі ў паветры толькі пачынае збірацца сырасць, і мы гэтай сырасці не чуем і для нас надвор'е яшчэ яснае, — для павука ўжо ідзе дождж".
Калі ў першыя дні верасня месяц быццам бы перакуліў свой серп на спіну (першая квадра) — надвор'е будзе цёплае і сонечнае некалькі дзён, а можа нават і на працягу ўсяго месяца. Калі ж месяц вісіць на небе ўніз рагамі і ўверх спіной (апошняя квадра, ветах), дык доўга будзе пасмурна і дажджліва.
Жабы выскакваюць на бераг і днём квакаюць, а рыбы падскакваюць над вадой — будзе дождж.
Гром у верасні прадвяшчае доўгую восень.
Мышы будуюць гнёзды наверсе коп саломы ці сена — восень будзе доўгая і мокрая.
Шпакі доўга не адлятаюць — восень будзе сухая.
ІЛТО РАБІЦЬ?
САДАВОДУ
У першай палове месяца паспяваюць слівы, а ў другой — яблыкі і грушы асенніх і зімовых сартоў. Аб гэтым, псрш за ўсё, сведчыць іх дружнае ападанне. Апад збіраюць кожны дзень. Паражоныя гнілямі плады закопваюць у зямлю або ўдаляюць з участка.
Некаторыя садзяць суніцы ў жніўні, але лепш за ўсё рабіць гэта ў верасні. Галоўнае — добра падрыхтаваць глебу і закончыць пасадку да сярэдзіны месяца, каб расліны маглі добра ўкараніцца да наступлення халадоў. Важна помніць, што суніцы слабарослых сартоў Ранняя Махераўха, Унучка могуць добра расці пры загушчаных пасад-
ках на адлегласці 12—15 см расліна ад расліны ў радку. Сарты Фестывальная, Зенга-Зенгана, якія растуць хутка, лепш размяшчаць у радку на адлегласці 20—25 см адзін ад другога.
Усё ж найбольш адказнай і складанай работай у верасні з'яўляецца ўборка, перапрацоўка і захаванне пладоў. Перш за ўсё збіраюць апад, потым здымаюць плады з ніжніх ярусаў кроны, з сярэдняй і верхняй часткі кроны — з дапамогай драбін. Можна выкарыстаць плодаздымальнік.
Каб зняць плады з дрэў без пашкоджанняў, трэба ахопліваць іх усёй далонню і асцярожна паварочваць у бок, процілеглы іх нахілу. Нават слабы націск на яблык або грушу пакідае след, на месцы якога потым з'яўляецца гніль. Захоўваюць яблыкі, грушы і іншыя плады ў падвалах, скляпах пры тэмпературы ад 0 да 4 градусаў цяпла. Пры невялікіх маразах яблыкі, абкручаныя паперай (кожны паасобку) і складзеныя ў скрынкі, добра захоўваюцца і на балконе. Можна захоўваць іх на балконе і замарожанымі, але толькі да першай адлігі. Калі ж яблыкі адтануць і зноў замерзнуць, то іх выгляд і смак рэзка пагарвіаюцца і ў ежу яны практычна непрыгодныя.
АГАРОДНІКУ
У адкрытым грунце яшчэ даглядаюць познюю капусту, закончваюць уборку цыбулі і часнаку. Асабліва клапоцяцца аб памідорах. Калі іх яшчэ не ўбралі ў жніўні, дык стараюцца зрабіць гэта ў першыя дні верасня, пакуль начная тэмпература не апусцілася ніжэй 5 градусаў цяпла, таму што тады яны хутка пачынаюць загніваць.
КНІГІ ОНЛАЙН
