• Газеты, часопісы і г.д.
  • Яныс  Фёдар Клімчук

    Яныс

    Фёдар Клімчук

    Выдавец: Выдавец A. М. Вараксін
    Памер: 84с.
    Мінск 2013
    2.06 МБ
    ф. Д. Клімчук
    я н ы с
    аповесць
    (на заходнепалескай гаворцы в. Сіманавічы)
    Мінск
    Выдавец А.М. Вараксін
    2013
    [Ннцыяшільная I бібліятжа Беллрнсі
    УДК 821.161.3-31
    ББК 84(4БейН4
    К49
    Клімчук Ф.Д.
    К 49 Яныс : аповеснь (на заходнепалескай гаворцы в. Сіманавічы) / Ф.Д. Клімчук. - Мінск : Выдавец А.М. Вараксін, 2013. - 84 с.
    ISBN 978-985-7062-65-2.
    Паранены ў час вайны грэчаскі хлопчык пасля доўгі вандровак і прыютаў трап- ляе ў палескую вёску пад Брэстам. Добрыя адносіны да яго гаспадароў, сяброўствы. нядрэнна захавачая акаляючая прыродная стыхІя спрыяюць яго паступоваму вызда- раўленню. Затым наладжваецца яго асабістае жыццё.
    УДК 821.1613-31
    ББК 84(4Бей)-44
    ©Клімчук Ф.Д.,2013
    © Афармленне.
    Выдавец А.М. Вараксін, 2013
    У аснове моеы, на якой напісаны гэты твор, пакладзена гаворка майго дзеда - Клімчука Фёдара Іосіфаеіча (1874-1950).
    Яму і прысвячаецца гэтая кніга.
    Змест
        I. Пастушкы 	 5
        II. Як сюды трапыв 	 6
    Ш. Яныс шэ про сыбэ 	 7
        IV. Про колышнэ	 9
        V. Господарська робота 	 11
        VI. Дьві вырбі 	 14
        VII. Хвороба 	 15
        VIII. Вася 	 19
        IX. 3 Васію в ділах 	 21
        X. 3 Васію про всякэ 	 24
        XI. Міша 	 26
        XII. МішаіДід 	 30
        XIII. Міша і Вася	 32
        XIV. Розговор з Дядьком	 33
        XV. Дорога в Бэрэсць	 34
        XVI. ОЙ хто ж то ідэ	 35
        XVII. Манька в Яныса	 41
        XVIII. Вася клычэ на высілле	 43
        XIX. В Васі навысіллі	 44
        XX. Мітя	 44
        XXI. Знов Манька в Яныса	 48
        XXII. Прыходыть Мітя	 49
        XXIII. По-грэчыску. Вычоркы	 50
        XXIV. Локалізацыя Іонійі	 51
        XXV. Яныс, Мітя, Дядько, Тітка, Танька 	 52
        XXVI. Манька думае-гадае	 53
        XXVII. Манька райІцьця з Васію	 54
        XXVIII. Натяк про шлюб	 54
        XXIX. Яныс у Васі і Манькы	 57
        XXX. Яныс з Васію йІдуть до Бэрыстя	 58
        XXXI. . Вызначылысь	 58
        XXXII. Высілле	 59
        XXXIII. Посля высілля	 71
        XXXIV. Чырыз якый чяс	 72
        XXXV. Мітя остався Мітію	 73
        XXXVI. Грыбы	 73
        XXXVII. Пысьма	 75
        XXXVIII. Кыпрыоты	 76
        • . ПАСТУШКЫ'
    Пасовыска булы маленькы, яюкэ на хугырях, дэ зымні кажон господар мав ны много. To пасовыско, полбня або с корчямы, то сыножять, то пблэ, то дорога, стыжкы. To лужок, болытычко, і ліс ныдалёко. Хутырі роскыданы то там, то сям, бльізько одьш од одногб, бо наділы нывылыкы. Вжэ сыножять заткнулы, то пасвыты можна оно на пасовысковы. От пасэцьця статок. Нывылычкый сгаток: гэто одного господаря двое корів, тыля , дьві овэчкы з ягнятамы, і шэ займанкы сусідув: корбва, тёлка і овэчка з ягнятэм. Коровы попутаны, хутко ны пнйдуть. Скотынка грызэ собі пашу. Пасэ всю гэту чэроду пастух, хлопчяк літ дысыті.
    Пастух ны зусім звычяйный. I вбраный някось ны по-сІльському, а як дэ в місты, всырэдыны міста. I чогось бы бойіцьця, трывожыцьця, шоб добрэ выйшло с пасывом. I бы радый, шо ёму дозвблылы, довірылы пасты.
    Зусім блызько, алэ вжэ на полы гынчого господаря, такая ж чырідка. Пасэ дівчына-пастушка, мэнча за пастуха, молыдча. Вбрана по-сільському, як в далёкых сёлах, шо далёко од міста.
    Пудганяюцьця блыжэй одна чырода до другыйі, алэ пастухы однэ з одным ны говорять, выдно, шо шэ нызнакомы. Погналы на ранкы, так і ны заговорылы. Прыгналы з ранкув. Хлопэць став крохы спокойній сыбэ одчуваты, хоч сёромно ввэсь талант оддавав коровам і з любов’ю йіх пас. Шэ раз пудогналысь блызько. Хлопэць заговорыв пэршым.
        • ДІвчыно, добрыдэнь, - і ліцо ёго росплывлось в прыятнуй усмішцы.
        • Добрыдэнь, - отказала дівчына, тбжэ с такэю прыятныю усмішкыю; і гэтэ значыло, шо в йіх получывся хорошый контакт ля дружбы, шо покы шчо, то зарэ воны друзья.
        • Ты тут завшы пасэш чы пастымыш?
        • Літюсь пасла бшіьшу чясть тут, і в гэтым роцы таксамо. Ну, як ны завшы, то тбжэ бнльшу чясть.
        • Ну, я тыпэр пэршый дэнь пасу сам.
        • Я тыбэ бачыла вчора і позавчора, ты з Дідом пас.
        • Дід гучыв мынэ пасты.
        • А впырідж ты ны пас?
        • He, ны пас. Я шэ ны вмію добрэ пасты. Алэ от попас тыпзр сам, то вжэ здаецьця, шо нагучусь.
        • Я дывьілась натьгбэ зранку і подумала, шо тобі наравьадьця пасты.
        • Дыво шо... Шоб ты знала мою жытку... Я ж був гэты рокы быз ныякыйі роботы... Я ж покалічаный...
        • Бачу.
    Хлбпэць глянув дівчыны в гычы, бы стрэлыв. Вона бачыть, шо внн покалічаный, І шо юй барздэ до того, шо вона дывыцьця на ёго, як на друга, говорыть з йім, як з другом. «Ну, молодец, дівчынка, а хороша якая, а добра». Хлопцёвы стало бы ны по собі, внн опустыв гочы, Дівчына одчула гэтэ і, шоб крохы змыныты розговор, сказала:
    — Ну, взавтра бачытымось с тобою.
    - Бачытымось... А зваты тыбэ як?
    - Маня. А тыбэ як?
    - Ны знаю, як тобі ліпш сказаты. Я родом з далёкыйі стороны, Алэ про гэтэ довго росказуваты.
    - Ну то роскажыш шэ, мы ж шэ тут пастымо да пасшмо.
    - To мынэ зваты Яныс. Так мынэ охрыстьшы і так мынэ звалы на моюй батьковшчыны. А тут мынэ зовуть просто Іваном, гэто сёромно, шо Яныс, шо Іван.
    - Ну то будь здоров, Іванко; я пойду до свойіх корів, а то в шкбду влізуть; взавтра знов бўдымо бачытысь.
    - Всёго доброго, Манічка.
        II . ЯК СЮДЫ ТРАПЫВ
    На Яніса моральна нагрузка. Чуть ны замучаный на смэрть. Кылько літ - лічынне, ны лІчынне, бо ны злічыш: так покалічаный. Попав пуд опіку Чырвоного Крыжа Европы, посля ёго роспрыдылылы в Польшчу, а тут ёго опрыдылылы в прыют в Бэрысті. I раптом вхажалка організовуе: пастухом можэ хто хочэ?! Ну, дыво шо наш Яныс... Дыво шо... Сам бы хоч крбхы собі заробыв бы, робочым чоловіком став бы. Гэто ж так здорово! Алэ! Ныма здорбв’я! РозумійІтэ - здоро’я ныма, здоров’я! На обман пойгы? - Совысть зайІдае. Да й кого обманыш, кромы самого сыбэ. Трэба чэсно всэ сказаты! — гак будэ найліпш. Вхажалка добрэ зробыла. Всэ казала так, як е: пасты нывылычку чэроду зможэ, алэ ны завшы, бо чясом хвороба ны дасьць, трэба будэ пырыйняты. Трэба правду сказаты, а як жэ, бо посля самому хлогшёвы горій будэ. Ны хотілы браты Яныса - нашо такый. А от Дід взяв. По-пэршэ„. А хто знае, шо тут пэршэ. Напэвно Дідова благотворітельность. Прыютыты грэчыского хлопчыка. Дід був начытаный. Вмів по-славянску чытаты. Чылав свяшчэнны кніжкы. Знав, шо .мы од грэкув свою віру прыйнялы. По-другэ, трэба був пастух. Договор був на пастуха, надылысь на ёго. Алэ ны выйшло, раптом отказалы. Дід рышывся Яныса взяты. Ны то шо там вхажалка вговорыла. He, Дід Яныса пубачыв... і рышыв взяты ёго за пастуха. Сказав: «Ну, чясом попасу я за ёго». А нашчбт платы як? Да шо там про плату. Яныса будуть кормыты. Янысова пэнсія будэ йты ёму на кніжку. Яныс одчуватымэ сыбэ робочым чоловіком. Як пубачылы Яныса, то ёго прыйняв ны оно Дід, а й уся сымня: Дядько, Тітка, Баба, Петька.
    А зарэ Яныс цілый дэнь пас сам (Пырыд гэтым внн два дні пас разом з Дідом). 1 скотыну внн добрэ напас. Ёго похвалылы. Вмн пасвыты вміе. Радость то якая. Яныс судосывся з Манькыю. Дівчына такая хвайна. 1 шо самэ главнэ — друг ёму. Ну сёромно, як Костас. Ох, якый Костас був дружок в ёго. Дэ внн зарэ і чы жывьій хоч..? Ны пубачыть вжэ ёго Яныс, хоч бы й жыв був, сыба якым чудом чы в сні. Алэ шо про гэтэ говорыты чы думаты. А от Маньку внн судосыв. Шо за дівчына. Вона ж бачыла ёго, Янысовэ, так, Янысовэ ліцо, такое сковэрканэ. I сёромно говорыла з йім так, односылась до ёго так, шо внн называе йійІ свойім другом. Повторяе навэть гэтэ слово - Друг так, як колысь
    Костаса внн про сыбэ звав: Друг, Друг. Дывысь ты: дівчына і Друг. Алэ чы можна смыятысь. Гріх вылыкый од гэтого. Трэба зарэ так поводыты сыбэ, шоб Маня другом і осталась, шоб осталась назавшы... Гэто нылёгко: Яныс, чы Іван, як ёго зарэ зовуть всі, хвбрый вэльмы, сылы в ёгб ныма. Ну то хай собі. Шо зробыш. А пбкы шо - поможы Божэ.
    Сымня, дэ Яныса найнялы: Дід, посля Баба, ёго жкнка, посля Дядько, йіх сын, посля Тітка, Дядькова жннка, пбсля Петя, чы Петька, чы Петічок, шэ ма- лый хлбпчык, сын Дядька і Тіткы, внук Діда і Бабы. Петі штыры чы п’ять рнк.
    Так от, в Яныса такыйі два событія тьшэрышного дня. Аж п’яный Яныс, аж голова кружыцьця. А взавтра знов так. Трэба будэ Маньцы про сыбэ росказаты. I вона про сыбэ роскажэ. Маня ж - друг, а Друа завшы одчуйіш, почуствуйіш, шо то Друг, прыдставлятысь тут ны вэльмы й трэба.
        III .ЯНЫС ШЭ ПРО СЫБЭ
    На другый дэнь знов пасуть свнй статок, свойі чырідкы Яныс і Манька. Пасуть оддельно, опрыч. Трэба ж зранку коровы, скотыну, напасты, з росою. ГІосля можна будэ даты полыжяты, постояты скотыны. Грызуть собі коровкы.
    Чырыз кылька часов Яныс і Манька пудогналысь однэ до одного с коровамы. Коровы — тая ходыть, тая стала, тая лыгла, тая, шо ходыла, лыгла чы стала, а тая, шо лыжяла, стала ходыты. Вжэ пудйілы коровы. Можна крохы й ны так за йімы дывытысь. Яныс і Манька пудходять одын до другого.
    - Добрыдэнь, Іван.
    - Добрыдэнь, Манька. — Яныс знов росплывайіцьця в усмішцы. - Ты шось довго ны пудганялась до мынэ.
    — Бы оно я, ты ж тожэ довго ны пудганявся.
    — Трэбаж напасты скотыну, ая шэ й ны вмію добрэ пасты.
    - А шо тобі сказалы господарі, як ты напас?
    — А ныц такого. А знайіш, Дід похвалыв мынэ, шо добрэ напас. Гэто то шэ мало значыть, алэ ж крохы значыть ля мэнэ.
    -Тобі наравыцьня пасты?
        • Знайіш, наравьшьця. Я ж думав, шо я вжэ зусім ны на шчо ны спо- собный, ны здатный. Правда, ны знаю, як далэй мыні вдасыія. Здоров’е - от шо.
        • А хто тыбэ так россік, ліцо россік хто?
        • Турок россік. Да нье to шо россік, а посік мынэ. Ліцо оно одын раз россэчанэ, А груды, жывйт посэчаны дэкылька раз. Шрамы вылыкы, шырокы, бы квашылына трасуцьця. Я стараюсь ны показуваты ныкому, бо натго страшно дывытысь. Спаскуджаный я, згыджаный я страшно. Чясом голова заболыть, шо с памыты выходжу, то груды, то жывнт. Чясом раны откры- ваюцьця. Алэ такое трапляйіцьця оно дэколы. Зарэ бнльшу чясть чуствую сыбэ добрэ, як зусім здоровый, от тыпэр, вчора і впьфідж, як сюды прыйіхав, до Діда.
        • А за шчо внн тыбэ так посік, турок?
        • За тое, шо я грэк, шо я хрыстіянын. Я ж тоды був такым, ну як наш Петька, мойіх господарів Петька, зусім малый я був. Шэ був някый бого- душный той турок. I різав мынэ, і шкодовав. Шоб якый, то міг бы одразу прыкончыты. A то онб порізав, хоч і ёмко. Навэть і ньіжэй жывота ны зачыпьів. Прыказ йім був такый.