КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Мне ўвесь час сьвярбела выступіць і спытацца, чаму цяпер нічога няма й хто канкрэтна вінавайца гэтага? Але выступіць пабаяўся й добра зрабіў, бо калі пасьля сходу загаварыў пра гэта зь Янкам Шчырым, дык той мяне ледзь не залічыў у ворагі. — Вы, — кажа, — не разумееце гэтага, бо Вы шчэ ня наш, Вам яшчэ, — кажа, — адзіная недзялімая адрыгаецца, а як Ва- шае нутро зусім ачысьціцца ад гэтае дрэні, тады ў Вас і ў галаве прасызятлее. Што я меў на гэта адказаць? Зразумела -— нічога. А тут яшчэ й Ахрэм Авечка падцягнуў: — Мы, — кажа, — змагаліся, змагаемся й заўсёды будзем змагацца, аж пакуль нам не дадуць. А калі ўжо дадуць што трэба, тады й змагацца кінем. Мы — упартыя. Дзіўны чалавек гэты Ахрэм. Усё яшчэ спадзяецца, што дадуць. А тым часам вось і сяньня не далі. Хацелі яны ўв адзнаку свайго сьвята наладзіць дэманстрацыю, значыць, паказаць свае сілы, а немцы ім і не дазволілі. Вось табе й незалежнасьць! Увечары пасьля сходу ладзілі «гарбатку», куды я, на жаль, ня трапіў. А шкада, бо сяньня Арыентацкі хваліўся, што «гарбатка» прайшла надзвычай удала: нікога ня вынесьлі, а нават ня вывелі, а тым часам усім хапіла. Гутарылі таксама шмат, але куды весялей, чымся на «акадэміі». Напачатку ўсе адзін аднаго хвалілі, а пасьля, калі выпілі па трэцяй чарцы, пачалі сварыцца: і таго не зрабілі, і гэтага не дарабілі, і той вінаваты, і гэты не дагледзеў, і наагул ніхто нічога ня робіць. А як падлілі яшчэ, стала зусім весела, бо загаманілі ўсе разам. Мікіта Гузак, які слухаў нашую размову, сказаў, што гэта зьява зусім натуральная. — Кажная вілыаць, — казаў ён, — язык размывае, і ён тады ходзе вальней. Мне доктар, калі я заікаўся, таксама кроплі раіў, і я тады гэтых кропляў выпіваў па шэсьць шклянак на дзень. I намагло, бо цяпер ужо заікацца пачынаю толькі пасьля восьмае шклянкі. 27 сакавіка. На нашай вуліцы асяліўся новы чалавек, у якім Сымон апазнаў таго вучонага, што калісь майстраваў нейкае цудоўнае кола-самакрутку, а пасьля раптоўна зьнік. Завуць яго Камель, а прыехаў ён із занятых усходніх земляў. 28 сакавіка. Сымон зьбіраецца на вёску — зямлю дзяліць. Мне, казаў, таксама, як і іншым, чужой зямлі ня трэба ані пядзі, а калі ўжо сваю, нашую дзеляць, дык тут, даруйце, і я маю поўныя правы хоць на чацьвярціну. Мабыць, самалётаў напалохаўся, бо сяньня ўначы бальшавікі на літоўскія казармы наляцелі й шмат каго напалохалі. Праўда, шкоду зрабілі невялікую: разьбілі прыбіральню ў суседняга гаспадара. Але за другім разам, калі пашанцуе, могуць і галаву пашчапаць. А Сымон хоць і кажа, што галоўнае ў чалавека жывог, але галаву таксама беражэ. 29 сакавіка. Зьнік Мімікрыйскі. Адны кажуць, што пайшоў на працу й не вярнуўся, а другія сьцьвярджаюць, што наагул нікуды не хадзіў, а з хаты зьнік. Як там было — невядома, a толькі ўсё ягонае майно немцы вывезьлі, а ў кватэру пасадзілі сваіх. Шмат каму такая рэч не спадабалася. 30 сакавіка. Зноў быў у мастакоў ды пісьменьнікаў. Гэтым разам дэманстрацыя собскіх мастацкіх вырабаў была слабая, але затое дыскусія разгарнулася лютая. У адным кутку прыціснулі да сьцяны нейкага паджылага плячыстага аўтара й вымагалі ад яго адказу, чаму ўсе ягоныя героі ў канцы вешаюцца. Той бараніўся як мог. — Гэта, — казаў, — ня я вінаваты. Так псыхалягічны канец вымагае. — Дык хіба ў цябе канец заўжды на вяроўцы падвешаны? — насядалі на яго. — Чым ты працуеш? Плячысты толькі адно й цьвердзіў: — Інакш не магу — псыхалёгія такая. А хтось ззаду падліваў атруты ў гэты дыспут. Ён то бараніў псыхалёгію, то крычаў, што аўтара самога трэба павесіць за ягоны псыхалягічны канец. У другім кутку два маладзякі спрачаліся аб тым, хто зь іх больш сьпісвае. — У цябе няма гістарычнага падыходу, — крычэў вышэйшы, — і ты ня можаш напісаць на гістарычную тэму. — He магу, — згаджаўся ніжэйшы, — бо ў мяне ўсе падручнікі зь гісторыі пагарэлі. — Ці ня ў мой гэта гарод каменьчык? — He, гэта каменьчык ня ў Ваш гарод, але ў мяне кніжкі пагарэлі, а ня ў Вас. Я ўжо хацеў быў паспачуваць ніжэйшаму, якога стыхійнае няшчасьце ссадзіла з гістарычнага сядла, высушыўшы ўсе ягоныя крыніцы, так што цяпер няма адкуль зачэрпнуць літаратурнае вадзіцы, але тым часам падскочыў Арыентацкі, торкнуў мне пальцам у жывот і паказаў: — А вунь і ваш сваяк. Гляджу я: моцны дзяцюк, з вусікамі, незнаёмы. Штось не пазнаю. Ён таксама і апавяданьні піша, і падноскамі гандлюе. — Але ж, выбачайце, я гэтым не займаюся. Я... Але Арыентацкі ня даў мне часу выказаць сваё абурэньне й паімчаўся да іншай групы. На сярэдзіне пакою грымеў паэта Цымбальскі і ўсё намагаўся прачытаць свае новыя вершы, але яго ніхто ня слухаў. Толькі нейкі пасалавелы музыка дзюбаў носам у ягонае плячо, відаць, нешта хацеў сказаць, ды ня мог. Да мяне падышоў нейкі маладзяк у вышыванай кашулі й з даўгім валосьсем. — Вы хто? Прадстаўнік ад масаў? — пытаецца. — Але ж, кажу, ад масаў. — Ну, як маса ўспрыняла мой апошні верш? — Але ж даруйце... 3 кім маю гонар? — Алег Верабей — паэта чыстай ліры. — А прозай вы не спрабавалі? Я прозу больш... — Прозай? — перапыніў мяне Верабей, — не, не спрабаваў, бо не хачу. А каб захацеў, дык ого! Я так бы прозай чухвосьціў, нібы Дзюма-айцец. — Так, — кажу, — усё гэта вельмі прыемна, але, на жаль, ня меў гонару чуць Вас. — Што?! Ня чулі Алега Вераб’я? Што Вы гэтым хочаце сказаць, шаноўны? Можа, Вы хочаце намякнуць, што мяне масы не вызнаюць? Дык я Вам зараз давяду... I страсянуўшы даўгім валосьсем, ён сьціснуў кулакі й пасунуўся да мяне бліжэй. Трэба праўду сказаць, я спалохаўся. А што дзіўнага, думаю сабе, можа так давесьці, што пасьля й собская жонка не пазнае. — Даруйце, — кажу, — я маса, але, выбачайце, не зусім маса... я... і... я... — Стаўце кропку над «і», — загрымеў паэт яшчэ больш узрушана. — Я... я... Чым бы скончылася гэтая размова, ня ведаю. Але, на шчасьце, падскочыў Арыентацкі. Ён неяк так спрытна скіраваў гутарку на апошні верш Вераб’я пад назовам «Пляту лапці» й выказаў такое захапленьне ад масаў, што Верабей трохі заспакоіўся. Калі адышоў ад нас, Арыентацкі мяне перасьцярог: — 3 гэтым будзь асьцярожны, бо калі не патрапіш у ягоны тон, то можа, браце, і ліхтара паставіць. Ён такі... Пасьля гэтае размовы я неўзаметку сьлізгануў за дзьверы і ўцёк дахаты. Цікава пабыць у культурнай кумпаніі, але часам бывае й небясьпечна. 31 сакавіка. Па нашай парафіі пайшлі чуткі, што новы наш асяленец Камель нешта круціць. Суседка ягоная Азарэіха казала, што нейкую парпяту моблю выдумляе, якая сама будзе круціцца. Гузачыха бажылася, што на свае вочы бачыла, як Камель круціў нейкае кола. — Затоілася я, — кажа, — пад сьцяной ягонага сьвінушніка й пазіраю ў шчэлку, што ён будзе рабіць. А ён скінуў сьпінжак, закасаў рукавы й пачаў круціць нейкае кола. Кругне й пусьціць, крутне й пусьціць. А пасьля пачаў гаварыць да кола: «Я табе кажу, што само закруцісься». Мяне ажно ў пот кінула. Ну што, думаю, як само закруціцца? Што рабіць? Ці ўцякаць, ці крычэць гвалт? I страшна, і цікава. Але перасіліла сябе й стаю. А ён спацеў, як хорт, а ўсё пакручвае. «Закруцісься, — кажа, — няпраўда». Але, ведама, калясо дурное, само ня круціцца. Паківаецца трохі дый стане. Тут ён як закрычыць: «Круціся! такую ды гэткую, загадваю!» Тут я ўжо ня вытрывала, спудзілася ды ўцякла. Відаць, баба трохі збрахала, але, у кажным разе, Камлёва таямніца зацікавіла ўсіх, і ягоны хляўчук цяпер сочаць усе людзі. 1 красавіка. Цікавая рэч, што сяньня ніхто не ашукваў. — Навошта ашукваць, — казаў з гэтае прычыны Сымон, — калі сяньня дзяржавы толькі на ашуканстве й трымаюцца. Гэтым сяньня нікога ня зьдзівіш. He пашанцавала толькі Апанасу Дзюрцы. Ён ашукаўся й досыць моцна. Яшчэ зранку прыйшоў да Апанаса Яська Разак і паклікаў у кнайпу: — Сяньня, — кажа, — ты ня маеш адмовіцца, бо сяньня ў мяне вялікая сямейная ўрачыстасьць. Натуральна, Дзюрка пайшоў, бо хто адмовіцца ад дармаўшчыны. Прыйшлі ў піўніцу, Разак і кажа: — Ну, браток, замаўляй усё, што хочаш, — усё дадуць. Дзюрка й пачаў замаўляць: і «маскоўскай», і закусь розную, нават па кавалку пражанага парасяці замовіў. Падсілкаваліся добра. На заканчэньне ўвесь гэты ёмінна-пітны асартымэнт яшчэ й піўком падгладзілі. Цудоўна! — Ну, плаці ды хадзем, — кажа нарэшце Яська Разак, — мне пара. I ён устаў ад стала. Дзюрка аслупянеў. — Як гэта, плаці? Ты ж запрашаў! — Правільна. Запрашаў я, — кажа Яська, — а замаўляў ты. Гэта я цябе ашукаў — сяньня ж першага красавіка. I мусіў Ананас выкласьці на стол 980 рублёў. Хацеў ён за такі жарт Яську бутэлькай пагладзіць, але Разака не ашукаеш — ён быў ужо за дзьвярыма. 3 красавіка. Надыходзіць сьвята. Усе горача ўзяліся за падрыхтоўку. Юрэц пайшоў на сяло старацца самагону, Рыгор выменяў задок цяляціны за паўпуда солі. Мікіта Гузак і Апанас Дзюрка ўвесь час перабываюць на рынку, але гешэфт ідзе слабы, бо пераважае гамбурскі тавар, а ёміны бракуе. Горш за ўсё зь яйкамі — 170 рублёў за дзясятак, а ў паёк далі да сьвята толькі па адным яйку. Гэты факг асабліва абурыў Апанаса: — Ну што я, — кажа, — буду рабіць з адным яйкам? У мяне ж сям’я. Прафэсар Фэцкі на гэтую справу заглядаецца зь іншага боку: — Адным больш, адным менш — справа невялікая, — кажа, -—алеВы, шаноўны, зьвярніцеўвагу налік — адно! Чаму адно? Што гэта значыць? Ці ня сымбаль які? А калі сымбаль, дык што ён сымбалізуе? Вось куды трэба ўглядацца. У корань глядзець! Янка Юхнавец яно ЧАСТКА ПЕРШАЯ 1 Ягоная сяліба была крыху далекавата ад вёскі. Дзед Цярэм апрануў вышытую кашулю і падперазаў па ёй белы ўтканы чырвонымі лукаткамі пояс, а тады, узяўшы чачотавы кіёк з качарэжніку, выйшаў на двор. Старажытны зык завесаў у дзьвярох сенцаў каротка хліпнуў на прасьцягу сялібы. На прывязі просьбна заскуголіў калматы сабака-вадаплаў. Цярэм не адразу адвязаў яго: узіраўся праз знаёмыя прагаліны соснаў на дарогу зь Менску. У прагалінах дрэў заўсёды быў відзён далекаваты пачатак дарогі ад ускрайку сталіцы. Восеньскай парой, у сонечныя дні, Цярэм любіў назіраць за гэтым ушчалопкам дарогі. Яна прасьціналася па роўнадзі ўзгорку і аб’яўляла, быццам на далоні, кожны рух цялегі, аўтамашыны і чалавека. Восеняй якраз найпрыгажэй атаяўляўся жывы малюнак паміж рамамі з калыхлівых хвояў, што ахвотна ды ўзьніміста, у шыраце свайго росту пакратваліся пад подзьмухам рэдкага, сьцюдзенаватага ветру.