Кантакты
Сіла прыцягнення Бацькаўшчыны
Лявон Юрэвіч, Наталля Гардзіенка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 280с.
Мінск 2016
Дарагі Янка,
Бяда адна ня ходзіць. Намаю галаву наваліліся цяперрозныя царкоўныя справы, Лёфтусіт успомніў добрым словам нашу Бібліятэку, а цяпер вось Мальдзіс
3 царкоўнымі справамі дам неякрады. У справе Лёфтуса іду заўтра да адваката (жыда): будзем дамагацца «паблік аполёджы»т ад выдавецкай фірмы; калі яе не атрымаем, відаць, прыйдзецца падавацьу суд за дэфамацыю. Адносна Мальдзіса прашу Тваёй дапамогі: буду ўдзячны, калі надрукуеш мой ліст,
300 Ларыса Геніюш (1910-1983), паэтка, грамадская дзяячка. Памерла 7 красавіка 1983 г
301 Уладзімір Караткевіч (1930—1984) пісьменнік, публіцыст, перакладчык. Тут маецца на ўвазе яго жонка Валянціна Браніславаўна, якая памерла 28 лютага 1983 г.
302 Маецца на ўвазе Джон Лофтус (нар. 1950), колішні супрацоўнік Упраўлення спецыяльных расследаванняў аддзела Крымінальных спраў Міністэрстваюстыцыі ЗША, які ў 1982 г выдаў кнігу «Беларускі сакрэт» («Belarus Secret») з абвінавачаннямі ў тым, што беларусы як нацыя найболып, у параўнанні з іншымі, спрыялі Халакосту, а амерыканскія спецслубжы пасля вайны незаконна далі прытулак у ЗША тром сотням беларускіх вайсковых злачынцаў-калабарантаў
303 Public apology (анг) — публічнае выбачэнне.
які залучаю, у «Беларусе». Думаю, што згодзішся, што Мальдзісу трэба даць спакойны, але станоўчы адказ, бо інакшлюдзі будуць думаць, штоўсё, што ён піша, — праўда.
Учынак Мальдзіса усіх нас тут люцна прыбіў. Мы думалі, што яхіу прыйдзецца сказагіь нешта крытычнае пра нас, і былі на гэта прыгатаваныя. Аднак мы ніколі не спадзяваліся нічога падобнага. Усё гэта выглядае на правакацыю, і баюся, штоў наступных урыўках ён зачэпіць іншых, у тым ліку праф. Адамовіча. Ну, што-ж, ня першы раз нам прыходзіцца расчароўваццаў людзях. Ангельская прыказка кажа: «той, хтохоча вячэраць з чортам, павіненмець доўгую лыжку».
Прабач за кароткі ліст: ня маю сілы і ахвоты пісаць. Калі крыху павесячею і ачуняю фізычна (празьусю гэтую зімуяадчуваў сябе ніякавата), напішу больш. А тымчасам вітай усіх 7 аставайся здароў.
Твой а. Алесь Н.
14 лютага 1984.
Спадару Рэдактару часапісу «Беларус», Нью Ёрк. Паважаны Спадар Рэдактар,
He адмоўце па.\іясьціць гэты ліст у Вашьйм часапісе.
У газэце «Голас Радзімы», пачынаючы зНо. 3 ад 19студзеня г. г., пачалі паяўлягріа пад назовам «За Ла Маншам, сярод беларусаў»урыўкі з «Англійскага дзёньніка» Адайа Мальдзіса, дзе ён апісвае сваеўражаньні з побытуў Англіі ад 25 кастрычніка да 24 сьнежня 1982 г. Аўтар зь вялікай сардэчнасыро піша пра Беларускую Бібліятэку і Музэй імя Фратршка Скарыны ў Лёндане, дзе ён жыў і заш іаўся навуковымі пошукайі. На жачь, ён часта няхюгустрымацца ад спакусы пісацьу форме гутарак самною і іншымі асобамі. Сапраўды, жывучы амаль два.месяцы пад адной страхоіі, у нас было йаіат цікавых гутарак. Усе яны мелі прыватны характар, і я нават ня думаў, што адзін дзепь яны будуць служыць матар ’ялам для газэтных артыкулаў.
Форма гутаркі ў нарысе або артыкуле вельмі прывабная: яна ўносіць жыцьцё й стварае ўражаньне аўтэнтычнасьці. Адначасова, аднак, яна выклікае паважныя засьцярогі. Наогул,
выкарыстоўваньне вестак, пачутыху прыватнай гутарцы справа далікатная і вымагае такту / абачлівасьці, каб не разьвітацца з магчымасьцю свабоднага абмену думкамі між сябрамі. Калі-ж нехта цытуе ў друку словы іншай асобы (і то без яе eeda.ua), то ягоным абавязкам ёсьць захавагр іх аўтэнтычную форму, не дадаючы і не зьмяняючы нічога ад сябе. Безумоўна, гэта, бадай, немагчыма, калі словы цытуюцг]а з памяці, а не з запісаў, зробленых падчас самой гутаркі. Таму прыходзіцца дзіву дацца, як гэта было магчыма перадаць так дакладна тое, што гаварылася, скажіам, ідучы па люднай лёнданскай вуліцы або седзячы ў рзстаране з Гаем Пікарда / каштуючы чэшырскі сыр. Дарэчы, нядумаю, штоГайПікарда палічыў-бы за камплімэнт, калі-б я сказаў, што ён гурман: у французскай і ангельскай мовах gourmand значыііь «абжора». Я нават не падазраваў, што слова«гурман» сёньняўжоўвайшло ў беларускую мову, пакуль, пабачыўшы яго ў артыкуле Мальдзіса (гл. «Голас Радзімы», Но. 5, 2.2.1984, б. 5), не заглянуў у «Тлумачальны слоўнікбеларускаймовы», кабпераканацца, што гэта сапраўды так.
Ці можна ўспомніць усё, што гаварылася ў прыватнай гутарцы больш, чым год раней? Дзеля гэтага я не намерваюся тут даказаць немагчымае. Хачу толькі даць некалькі прыкладаў таго, чаго я ў ніякім выпадку ня мог казаць. Вось хоць-бы, будучы старшынёй Бібліятэчнай Рады і ведаючы яе склад (усяго дзееяць асобаў), я ня мог сказаць, што ў яе ўваходзяць «два манахі-.марыяне» (гл. «Голас Радзімы», Но. 4, 26.1.1984, б. 5): у ты.м часе ў Радзе быў толькі адзт Марыянін, сьв. пам. а. Фэлікс Журня. Дыйя-б ніколі няўж'ыў выражэнызя «манахімарыяне». Крыху ніжэймне прыпісваюцца наступныя словыў адносінах да адной асобы: « грошы памузэй і бібліятэку як наш прыкладны псірафіянін дае!» (гл. там-жа). Як. сьвятар і бібліятэкар, я сьведамы маіх падвойных абавязкаў / стараюся іх ня зьмешваць. Прыведзеныя выйіэй словы гучалі-б недарэчна ў маіх вусйах, бо ніхто ня ведае лепш за мяне, што падтрымка бібліятэкі ня робіць некага прыкладным парафіянінам / што, з другога боку, прыкладны парафіянін ня мае абавязку
падтрымліваць бібліятэку, хіба што ён зьяўляецца таксама прыкладным беларусам. Астаецца дадаць, што асоба, аб якой гутарка і якую лічу маім прыяцечем, не зьяўляецца маім парафіянінам. А вось яшчэ адзін прыклад. Пражыўшы больш за трыццаць гадоў у Англіі, думаю, што ведаюрозьніцу паміж «пабам» (pub піўная, карчма) і клюбам. Таму яў ніякім выпадку ня мог назваць «пабамі» беларускія грамадзкія клюбы ў Брадфардзе й Манчэстары (гл. там-жа). Між іншылі, з усёй «цытаты » чытач можа вынесьці ўражанызе, быццамдаход з гэтых клюбаў і іншай беларускай грамадзкайуласнасьці ў Англіі (дамы, гаражы) ідзе наўтрыманьне Бібліятэкі імя Францішка Скарыны. У сапраўднасыр ўсе яны зьяўляюцца ўласнасьцю Згуртаваньня Беларусаўу Вячікабрытаніі, якое ўжывае даход зь іх нарозныя добрыямэты (выдавеіітва, канфэрэнцыі і г. д.). Бібліятэка, страча некалькіх прынагодных ахвяраў, грашовай дапамогі ад Згуртаванызя не атрымлівала і не атрымлівае.
Ёсьць адна справа, якоіі не магу прамінуць маўчаньнем. Як можна было спадзявацца, у нас не абыйечося бяз гутаркі пра камунізм і мае адносіны даяго. Наколькі памятаю, я сказаў, што аргумэнты палітычнага і эканамічнага парадку не зьяўляюцца галоўнымі прычынамі, чаму не магу пагадзіцца з кайуністычнай сыстэмай. На маю думку, камунізм гэта нешта большае, чым адна з пачітычна-эканамічных тэорыяў: гэта суцэльная сыстэма, якая маніцца даць канчатковы адказ нсіўсе найбольш запаветныя пытаньні, якія ад пачатку турбавалі чалавецтва, і якая заяўляе сваё права на ўласнасьць усёй людзкой асобы цела і душы. Думаю, што гэта гучыць крыху інакш, чым калі-б я сказаў: «...што датычыць вашаіі палітыкі, то я, вібаць, мог-быяе прыняір і эканаміку таксама» (гл. «Голас Радзімы», №5, 2.2.1984, б. 5).
Можна было-б даць іншыя прыклады, аче ня бачу на гэта патрэбы. Прыведзеных прыклабаў досыць, каб паказаць, што неабавязкова ўсё было так, як апісана ў «Дзёньніку». Caveat lector!304.
304 Папярэджанне чытачу: будзь асцярожны!
Ня ведаю, што яшчэ прынясуць наступныяўрыўкі з «Дзёньніка», ведаю толькі, што ня маю больш намеру і жаданьня займацца імі. Калі-б ішло толькі пра мяне, то я й цяпер прамаўчаў-бы. Нажаль, так складаецца, штоамальусё, зьвязанае змаёй асобай, .vtae нейкае дачыненьне даБібліятэкі імя Францішка Скарыны. Дый тут замешаныя таксама іншыя асобы. Спадзяюся, што Адам Мальдзіс зразумее мяне добра і ўспрыме сказанае мною не як закід або крытыку, але як сяброўскую заўвагу і просьбу адносіцца ў будучыні больш уважліва да іншых. Вельмі лёгка скрыўдзіць асобу, чые словы цытуюцца, бо яна звычайна ня мае магчымасьці пацьвердзіць або запярэчыць іх аўтэнтычнасьць. Затое выправіць крыўду далёка цяжэй.
Карыстаю з нагоды, каб сказаць, што ў мяне асталіся як найлепшыя ўспаміны з побыту Мальдзіса ў Лёндане і што я маю вялікую павагу да яго як да аднаго з найбольш выдатных дасьледчыкаў беларускай літаратуры. Беларуская Бібліятэка і Музэй імя Францішка Скарыны будзе лічыць за гонар, капі іў будучыні зможа служыць сваімі фондамі яму і ўсім, каму дарагі лёс беларускай культуры. Іншая справа, ці ўдасца вярнуць ранейшы дух сяброўства і даверу. Спадзяюся, што так, бо веру ў дабрыню, якая знаходзіцца ўва ўсіх нас, хоць часам глыбока схованая. Тымчасай, аднак, пераважае пачуцьцё суму.
3 глыбокай павагаю,
а. Аляксандар Надсон, Дырэктар Беларускай Бібліятэкі і Музэю Імя Францішка Скарыны ў Лёндане.
3 жніўня 1984. Дарагі Янка,
Вы, напэўна, усе дзівіцеся, што са мною сталася. Праўду сказаць, я й сам добра ня ведаю. Пачалося ўсё ад Лёфтуса й Мальдзіса. Пасьля пачалі ваііцца намаю галаву іншыя прыкрасыр й цяжкасьці, штоўканцы ня ведаў, куды павярнуііца. Думаў што ня вытрымаю, асабліва, што ня было з кім параіцца нават. Дзякаваць Богу, аднак неяк перажыўусё і цяпер пачынаю вяр-
тацца да нарйальнага жыцьця. Бяdaў тым, што цяперумяне шмат залегласьцяў, але, спадзяюся, з часамусё палагодзіцца.
Мне асабліва прыкра, што зацягнуў з падзякаю Фундацыі Крэчэўскагаж. Пасылаю цяпер, хоць з вялікім спазьненьнем. Прашу прабачэньня і хачу запэўніць, што гэта сталася не са зчой волі.
Некалі я ліеў намер прыехаць da Вас і пабыць на Сустрэчы ў Кліўлендзе. Чуюся, аднак, вельмі змучаны і таму вырашыў у гэтым годзе летам нікуды ня ехаць. Хацелася-б тпаксама, каб было як найменш наведвальнікаў, але гэта не залежыць ад мяне. Выглядае, што наведвальнікаўу гэтым годзе будзеў нас няменш, чым у мінулым.
Бібліятэка — адзіная пацеха. Нягледзячы на цяжкасьці, яна ўсьцяж расьце ймагінее. Цяпер маем у касе непарушнага капіталу амаль 100 тысяч фунтаў, якія ў гэтпым годзе нам прынясуць качя 10 тысяч фунтаў працэнтаў Калі ўзяць пад увагу, што пасьля сьмерці Уладыкі Часлава ўсяго капіталу было 5 тысяч фунтаў дыкхіба згодзішся, што за апошнія тры гады матар ’яльны стан бібчіятэкі значна паправіўся. Безу.моўна, гэтага яшчэ недастаткова — нам трэба мець фонды на сталага платнага працаўніка. Прынамсі аднак цяпер няма той наглай патрэбы і небясьпекі, што бібліятэка зачыніцца дзеля недахопу фондаў. Між іншьйм, за шэсьць месяуаў гэтага году мы сабралі амапь столькі ахвяр, сколькі за ўвесь мінулы год. Выглядае, што Лёфтус і Мальдзіс не пашкодзілі
КНІГІ ОНЛАЙН
