Кантакты
Сіла прыцягнення Бацькаўшчыны
Лявон Юрэвіч, Наталля Гардзіенка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 280с.
Мінск 2016
У нас тут на днях выйшла кніга апавяданьняў Яновіча з паралельным беларускім і ангельскш тэкстамО^. Міхалюк выслаў Табе адзін экзэмпчяр лятунскай поштай. Больш прывязуць Віця Сенкевіч і Ясьвіловічы301, едучы ў Кліўленд.
305 Фундацыя імя Пётры Крэчэўскага — грамадская арганізацыя, заснаваная беларускімі эмігрантамі ў Нью-Ёрку ў 1958 г. з мэтай падтрымкі беларусаведных даследаванняў
306 lanovich, Sakrat Miniatures. Edited and translated by Shirin Akiner. London: Anglo-Byelorussian Society, 1984. — 91 p.
307 Маецца на ўвазе сям’я Янкі Ясвіловіча (нар. 1947) і Ганны Лемяшонак з Брадфарда (Вялікабрытанія).
Жадаю Табе добрага адпачынку: Ты яго заслужыў. Вітай усіх знаёмых / скажы ім, то хутка пастараюся ім усім напісаць. Між іншым, ці ведаеш адрас Раі Станкевіч?
Дык пакуль што аставайся здаровы.
Твой а. Алесь Н.
САКРАТ ЯНОВІЧ
Беласток, 11 сакавіка 1983 году.
Дарагія Суродзічы, Шайоўныя Найдзюкі, Паважаны Сп. Чаславезм, — шчыры дзякуй Вам за ліста, які надоечы атрымаў я! Прыішйа мне ў галаву такая рэфлексія: у Вас, на Захадзе, вельмі добра працуе пошта, калі Вы дазваляеце сабе невыразна пгсаць зваротныя адрасы, Вы — гэта не толькі Вы, як Часлаў Найдзюк... Але ўсур'ёз. I па чарзе. «Беларусь Беларусь»^ выйдзе асобнаю кніжкаю ў Варшаве (у.мова ўжо падпісана). Вядома, цяжка меркаваць аб тым, як яна выйдзе? Але — пажывем, пабачым. Пакуль што кавалкі зь яе пайшлі: чатыры ў беластоцкіх «Качтактах» і па адныму варшаўскай «Літаратуры на сьвеііе »ЗІ° ды каталіцкай «Вензі »311 (адпаведныя нумары: 11 і 9). Апроч таго — эсэік пра Янку Купалу зьмясьцілі варшаўскія «Новэ ксёнжкі»312 нр. 23 м. г. 1 яшчэ такія-сякія публікацыі былі, л/. ін. і на старонках «Нівы », якую, як здагадваюся я з Вашага ліста, выпісваеце. Наколькі хапала мне сродкаў, я пасылаў выразкі таго Андрусышыным3'3; думаю,
308 Адрасат ліста— Часлаў Найдзюк (1915-1995), грамадскі дзеяч. Адвакат паводле адукацыі. Пасля Другой сусветнай вайны жыў у ЛосАнджэлесе (ЗША), узначальваў мясцовы аддзел Злучанага беларускаамерыканскага дапамаговага камітэта, быў прадстаўніком Беларускага кангрэсавага камітэта Амэрыкі на штат Каліфорнія.
309 Janowicz, Sokrat. Bialoms, Bialorus. Warszawa: Iskry, 1987. — 188 p.
310 «Literatura na Swiecie» — штомесячны польскі часопіс сусветнай літаратуры. Выдаецца ў Варшаве ад 1971 г.
311 — польскі каталшкі грамадска-культурны часопіс.
Выдаецца ў Варшаве ад 1958 г.
312 «Nowe Ksiqzki» — польскі штомесячны літаратурны часопіс. Выдаецца ў Варшаве ад 1949 г.
313 Маецца на ўвазе найперш Юля Андрусышын (нар 1932), грамадская дзяячка, маці спевака Багдана Андрусыіпына (Данчыка). Жыве ў Нью-Ёрку.
яны атрымалі, хоць і маўчаць. Колькі мог, дапамагаў у гэтай бібліяграфіі таксама Вашаму братўД маючы на ўвазе, перш за ўсё, талент Карнэлі z яе цудоўны намер стацца папулярызатарам беларускагаў англамоўным акіяне.
Я і мы ўсе тут неразумеем тых «закалотаў»у Вашым эмігранцкім асяродзьдзі™, мала што сьмешнахілым ды малым, a яшчэ іпасваранымпаміжсабою'Некаму залежыцьнатым, каб Вы выходзілі на ідыётаў, няздольных зразумець, што эміграцыя гэта няшчасьце, што яна не можа існаваць як сама дзеля сябе, што яе будучыня (і сэнс!) у лучнасці ды служэнні інтарэсам роднае нацыі, і што тубыльцы будуць вас настолькі шанаваць ды цаніць, колькі добрага будуць ведаць пра беларускую культуру праяе генш... Што тыповаму амэрыкані(у прыходзгцьу галаву, калі ён пачуе слова «беларус-белорашэн»? Ад гэтага і трэба пачынаць свае роздумы над сваім лёсам ды яго сэнсаму заакіянскім існаваньні. Нам прыкладаміразумнагаэмігранцтва ёсць землякі тыпуДанчыка, Ксірнэля^6 — ім баліць адсутнасць беларускай зоркі на нябесьсі Амэрыкі і заходняга свету, як і нам! Ігэтаяны будучыня разумеючы, што апэрэта палітыканства ня ёсць вартаю таго, каб прысьвячаць ёй сваё жыцьцё (няхай яча згарыць, бы той правіяцыяльны цырк!).
Выданне па-ангельску твораў Купалы ці Коласа беспараўнальна болей значыі^ь для справы нашага народу і яго культуры, чымсьці розныя «прошчы» і «маніфэстацыі», — гаворачы нейкім вобразным прыкладам, каб бьп)ь правід.човазразуметым у галоўным. Чаму ідуць дзесяткі тысячаў даляраў у тую яму херні, а няма грошай, каб запчаціць перакладчыку Купалавага і выдаўцу Купалавага? Ёсць на Фларыдзе Пятроўскіп1, які абе-
314 Маецца на ўвазе Язэп Найдзюк (1909—1984), грамадскі дзеяч, гісторык, выдавец. Пасля Другой сусветнай вайны жыў у Полыпчы пад імем Юзафа Александроўскага.
315 Магчыма, маецца на ўвазе раскол у БАПЦ на прыхільнікаў мітрапаліта Мікалая (Мацукевіча) 1 прыхільнікаў мітрапаліта Ізяслава (Бруцкага), які аформіўся ў эміграцыйным асяроддзі на пачатку 1980-х гг
3,6 Маецца на ўвазе Карнэля Найдзюк — дачка Часлава.
317 Ян Пятроўскі (1905-2001), рэлігійны і грамадска-культурны дзеяч, пратэстанцкі прапаведнік, выдавец, літаратар, перакладчык. Ад
ларушчыў і выдаў Плятона, Аўрэлюса^. Каб Вы тое бачылі, як ён гэтым нас тут на духу жартанькі — Плятонаможяа ўжо чытаць па-беларуску! Аўрэлюса!!! Яго гэтыя кніжкі афіцыйна даходзяць да нас тут, за імі ганяецца проста наша інтэлігенцыя, як за кнгжкай праф. Макміліна™ з Англіі аб беларускай літаратуры™ ці бо антачёгіяй Веры Рыч™ «Як вада, як агонь»322 (выбар беларускага верша на ангельскаймове, якую ў нас ведае сёньня амаль штодругі малады інтэлігент). Мы прагнем далучыцца да сусьветнае культуры і чакаем помачы ў гэтым так жа ад эміграцыі, зразуменьня ёю, што праз гэткае далучэнне зробімся бесьсьмяротнымі, вечнымі, здольнымі жыць далей, а не гібець у нікому не цікавых сьлёзах-крыўдзе (камумілы жабрак, неўдалота?). Амэрыканцы любяць іўмеюць паказацца з добрага, самага моцнага ім, боку. I нам трэба таго, і маем чым. He ведаю, гр акурат не памылюся, аче .менавіта гэтак разумею я а. Надсона і лічу яго адным зь нямчогачікіх, якіяўмеюць думаць цьвяроза, без шалёных фантасмагорый ды дзіцячасьціў палітыцы. Скарынінская бібліятэка выклікаеў нас самыя добрыя спадзяваті, ганарымся ёю дыўсялякуспамагаем яе. — Беларускае вакно на Захад! Але аднаго вакнаў хаце мала, трэба больш, сп. Наславе. Зразумейце мяне як сьлед.
1953 г. жыў у ЗША Напісаў і выдаў некалькі дзясяткаў кніг, у тым ліку пераклады з Платона, Марка Аўрэлія, «Клясічны грэка-беларускі слоўнік».
318 Перакладчыкам «Роздумаў» пазначаны Міхась Кавыль; Ян Пятроўскі нашсаў толькі прадмову
319 Арнольд Макмілін (анг Arnold Barratt McMillin, нар 1941), брытанскі беларусіст, доктар славянскай філалогіі, даследчык беларускай літаратуры, сябра Аніла-беларускага таварыства і рэдактар «The Journal of Byelorussian Studies».
320 McMillin, Arnold Barratt. Die Literatur der Weissrussen = A history of Byelorussian literature: from its origins to the present day. Giessen: Schmitz, 1977,—447 p.
321 Bepa Рыч (анг. Vera Rich, 1936-2009), англійская паэтка, перакладчыца, сябра Анпіа-беларускага таварыства.
322 Like water, like fire : an anthology of Byelorussian poetry from 1828 to the present day / selected and translated by Vera Rich. London: Allen & Unwin, 1971. — 351 p.
Як наравісты конь уздыблены, Мільёнамі машын задымлены, Хапун —
3 прычаламі бясконцымі, Хрыпун —
3 кварталамі бяссонцымі,
3 гандлярскаю рэкламнай прозаю, Са статуяй жанчыны бронзавай Паўстаў Нью-Норк перада мной. Гляджу я на цябе з Эмпайра, I вось да сэрца падступае Твой стогн
I гул пагрозны твой.
3 чым параўнаць? Мурашнік, вулей? Шаблон, шаблон...
У гэтым гуле
Любой метафары капец. Касмапаліт з жыццём нялёгкім, Банкір і докер, бос і лёкай, Кравец і пекар, і купец.
Ракфелер-цэнтра манументы
I уол-стрыцкія віры.
Там, як цыбатыя ракеты, Стаяць счарнелыя муры.
Камоды, вежы, этажэркі — Граніт і шкло, бетон і сталь. Ты страшны горад, ненажэрны. Зямны і незямны амаль.
Здаецца, міг — і гулка грукнеш Касмічнай катастрофай ты...
Цямнее Бронкс, дыміцца Бруклін, Гараць Манхаттана хрыбты.
Мастамі туга падпяразаны Сівы Іст-Рывер і Гудзон, А далей — далі невыразныя I акіянскіх хваляў звон.
Нечалавечыя адлегласці, Геаметрычная нуда.
Як ты стаміўся, як забегаўся, Шкада цябе, Нью-Йорк, шкада.
He лаюся, не праклінаю: Тут ёсць каму цябе клясці.
Калі такі характар маеш — Pacui і ўшыр і ўверх расці.
Я бачыў Рым, Парыж і Прагу
I пакланіўся іх красе.
А на цябе гляджу са страхам
I ўжо сумую пакрысе.
Пара спускацца. Дзень канчаецца. Агонь рэклам зару згасіў.
Сцвярджай: тут цяжка прызвычаіцца, Але душою не хлусі.
Няхай табе зусім нямілы ён, Капіталізму рай і морг.
1 ўсё ж страшэннай нейкай сілаю Даўно валодае Нью-Йорк.
Тут сотні звычаяў, рэлігій, Прыплыўшых з дальніх берагоў,
Мільёны купленых рэліквій I бласлаўленне ўсіх багоў.
Тут шмат пакутлівага роздуму, Натхнёнага узлёту розуму — Жалезны гімн, літаўраў медзь. Жылі тут людзі, нараджалі Людзей,
Пасля іх долар джаліў, Адных ледзь-ледзь, другіх насмерць. I некалі над акіянам
Прызнаюць словам пакаянным Свае грахі, сваю віну
I стрыты ўсе і авеню...
Увечары ў Нью-Йорку вогненна, Пазней амаль увесь ён спіць.
Адзін Брадвей пякельным водгуллем Грыміць, рагоча і кіпіць.
Увесь ён у шалёным полымі Крыўляецца, міргае вам.
Брыджыт Бардо нагамі голымі Фарсіць з агромністых рэклам.
Бензіну пах, сасісак, кофе, Рыкаюць медныя басы.
He едзь сюды, мой друг Пракоф’еў, Тут ні бяроз, ні рыбы сіг.
Адно імчыцца ў чорнай высі Рэклама — тройка напралом. Яшчэ вышэй арол узвіўся, Махае вогненным крылом.
Тут жоўты д’ябал служыць месу Нью-йоркскім босам і чынам,
3 электралямпачак навесы Нахабна слепяць вочы нам.
Пад імі ёлупы клятчастыя Жуюць, жуюць, жуюць, жуюць. Панель шуміць, дыміць і шастае I хваліцца: «Вось як жывуць!»
Таймс-сквер. Натоўп.
Над ім з амбіцыяй
Гарлае нейкі кандыдат.
I трохметровая паліцыя Дубінкамі махае ў лад.
Стары жабрак дзьме ў флейту сіплую, Ен вольны, так сказаць, мастак.
Я цэнты кідаю, і сціпла ён «Сэнк’ю», — ківае мне.
Аднак
Ужо глядзяць вачмі пустымі Юнцы з бародкамі рудымі 3 пагрозай цёмнай на цябе... Брадвей, Брадвей ў агні і дыме, Цябе я ведаю цяпер!
He захаплюся бляскам танным, He мне тут хіжа паляваць, I ў злосці нават я не стану На стрыт заплёваны пляваць.
А пабываць было тут варта Хоць ноч адну, хоць раз адзін. Ісці па стрытах страшнавата Пасля дванаццаці гадзін.
КНІГІ ОНЛАЙН
