Кантакты
Сіла прыцягнення Бацькаўшчыны
Лявон Юрэвіч, Наталля Гардзіенка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 280с.
Мінск 2016
тым, што робіцца там. Усе мае сябры, з якімі я яшчэ ў Мінске зпатыкаўся дарэпатрыяііыі -усе мы вельмі йшнуем Беларусь і мову; калі размаўляем з кім з Расеі, дык заўсёды кажам: мы не з «Россйй», а з Беларусі. Падкрэсліваем гэта. Таксама, калімы сядзімчасам, п’ем гарэлку, прыгатуваем рознае дыкзаўсёды наш кілішак за свабодную Беларусь шпю убачым яшчэ гэта, якмы сваю Радзіму ўбачылі.
Усяго найлепшага вам, сябры-беларусы'
Поспехау у барацьбе вашай.
Шалом.
Нігаэль.
1 студзеня 1989 г. Шаноўны, дарагі сябар Янка Запруднік!
Перш заўсё віншую Вас і ўсіх Вашых супрауоўнікаў і сяброў з Новым Годам ды зычу ўсім вам усяго найлепшагаў жыцці і ў працы ў гэтым годзе!
Дзякую Вас таксама за Ваш шчыры ліст ды за газэты з зборнічкам — вершы гэтыя, сапраўды, цудоўныя гэткія простыя і шчырыя, а пачуццё да сваёй краіны, да сваёй веры —яно ў кожнага народа сваё, але ж таксама — супольнае для ўсіх людзей, якія жадаюць «людзьмі звацца!».
Газэткі ж вашы маленькія, але ж вельмі цікавыя. Усхваляваны я быў, прачытаўшы пра дэманстрацыю, якая адбылася ў Мінску376 — і як жа усё ж такі ўзоымаецца свядомасць народу — бо хто марыў дзесяць год назад, каб у Мінску былі такія дэманстрацыі! Так, нацыянальная свядамасць беларусаў, незважаючы на «навуковыя доказы», што «беларускай нацыі няма» — праччучася і гэта прымушаны будуць зразумецьусе парт-сабакі! Я толькі цешуся, штоўяўрэяў на Беларусі хопіць сэнса падтрымаць беларускі рух — ды таксама звяртацца да сваёй кулыпуры — а нерабіць з сябе «носьбітаў вялікаерускае
376 Маецца на ўвазе шматтысячны мітынг-рэквіем, што адбыўся ў
Мінску 30 кастрычніка 1988 г. і быў жорстка разагааны.
кулыпуры»! Як гавораць там: хторазмаўляе на літаратурнай рускай мове? Толькі яўрэі.
Галоснасць — галоснасць, алежі міліцыя з дубінкамі ёсць, і жраць няма чаго. Бо трэба падтрымліваць «вялікага брата» — мае сябры бьш ў Мінску ў гэтым годзе (і дзякаваць Гарбачову, што праўда, то праўда), дык кажуць, што і бульбы няліа — a дзе ж яна?! Скажаш тры разы «Сталін сабака», і ў роце салодка не зробіцца.
Вельміўдзячны заВаша запрашэнне, алеяў Нью Ёрк пакуль што не вандрую бо ўсе мае сябры тут, у Ізраіле, а грошай вандраваць я немаю. (Пабачыці{а з бацькамі з магчыма паеду). Са сваяго боку запрашаю да сябе, калі Вы ці хто з Вашых супрацоўнікаў альбо сяброў ці знаёмых будзе ў Ізраіле (мы, як кажуць, «турыстскаякраіна») дыкзапрашаюнаабед! («кашерны», аче бліны і дранікі абяцаю, добрая гарэлка таксама знойдзецца), ды наогул—люжнаўмяне пагасцеваііь, каліласка!
Атрьшаў я ліст таксама ад Вітаўта Кіпеля і напісаў яму. Зычуўсім беларусаму ЗША ўсяго добрагсіў Новым Годзе.
Шалолі'
3 пашачай,
Шгаэль.
* * *
Мінск, 25 лютага 1989 г.
Шаноўны Павал!
Я Вам вельмі ўдзячны заліст і звесткі npa MiKaiaA311. Свае сустрэчы з імяўспамінаю з вялікай прыемнасцю. Праяго недамаганне яўжо чуў. Але вось як бывае: у 1984-1985 гадах я сам моцнахварэў. Цэлы год яразвітваўся з жыццём. Здарачася так, што перад вачьймаусё круцілася, як круціцца прапеллер самалёта, і стія тады быццай ляцеўу пропасць. Нават чытаць зусім нічога яе мог. А потьш паступова і памаленьку пачаў папраўляцца. Iў мінулым, 1988 годзе, нават двойчы ездзіўу Польшчу (другіраз—у канцы верасня на адкрыццё помніка беларускаму
377 Маецца на ўвазе Мікалай Заморскі.
пісьменніку Алесю Гарунуў Кракаве™). А яшчэ кожны годлячу самалётам на Чорнае мора адпачываць і набірацца сіл.
Прызнаюся: мянеўсцешыла добрае веданне Вамі беларускай мовы і тое, штоўВас аказалася пішучая машынка з беларускім шрыфтам. Радасна ўсведамляць, што там, на чужыне, ёсць людзі, якія так беражліва захоўваюць родныя традыцыі. А да нас толькі ў апошнія часы пачынаюць даходзіць звесткі аб жыцці нашых землякоў зарубяжом.
Перадайце, калі ласка, Мікалаю маё сардэчнае прывітанне разам з найлепшымі пажаданнямі.
3 павагай
Уладзімір Казбярук3™.
* * *
3 кастрычніка 1989 г. Шаноўны П. Яноўскі!
3 цікавасцю прачытаў у «Беларусе» за чэрвень 1988 г. (N« 348) артыкул Вячаслава Завалішына™0, прысьвечаны славутай полацкай князёўне Рагнедзе — «Несьмяротнасьць бяз зноіідзенае магілы». У сувязі з гэтым хацеў бы звярнуцца да аўтара з шэрагам пытанняў, адказы на якія мяне вельмі цікавяць, бо я займаюся вывучэннем старажытнага Заслаўя (XXIII cm.), працую у аднаіменным запаведніку над стварэннем экспазіцыі музея археалогіі на Замэчку, дзе качісьці была паселена Рагнеда.
Паважаны В. Завалішын, адкажыце, каліласка, нападставе якіх крыніц (а можа і першакрыніц) Вы пішыце:
378 Помнік на магіле Алеся Гаруна на Ракавіцкіх могілках у Кракаве быў адкрыты ў 1988 г.
379 Уладзімір Казбярук (1923—2016), літаратуразнавец, кандыдат філалагічных навук. У 1959-1991 гг. працаваў у Інстытуце літаратуры АН БССР
3811 Вячаслаў Завалішын (рус Вячеслав Завалншйн, 1915-1995), расійскі журналіст, мастацтвазнаўца і літаратуразнаўца. Ад 1951 г. жыў у ЗША.
1 . «У1866 г. археолегічная экспэдыцыя Маскоўскагаўнівэрсытэту дасьледавача магілу Рагйеды ... ».
2 . «Убеларускім фальклоры ёсьць шмат легендаў праўваскрослую Рагнеду. Яе бачылі пасьля бітвы пад Грунвальдам бачылі, як яна ішла па крывавым Дубровенскілі полі»?
3 . «Яраслаў сьвяташанаваў памяць сваемаці дышмат што зрабіў для По.шцкага княства. У гэтымяму дапамагала ягоная ўлюбёная дачка Елізавета, унучка Рагнедзіна»?
Паважаны П. Янкоўскі! Я быў бы Вам несказана ўдзячны, калі б Вы дапамаглі мне / перадалі вышэітералічсшыя пытанні В. Завалішыну. Сабраўшы іймат літаратуры па ранеіішаму перыяду гісторыі Заслаўя (Х—ХІІ cm.), я, на жаль, ня ведаю, адкуль В. Завалішын займеў прыведзеныя ім факты. Мне было б вельмі цікава даеедацца аб гэтым. Калі ласка, перадайце мой ліст аўтару.
Паколькі вывучая старажытнае Заслаўе я збіраю матар ’ялы, якія знойдуць месцаў экспазіцыі музея на Замчэку, у мяне просьба да Вяч. Завалішына: каліласка, Вячаслаў дспнліг/е мне ксеракоггіі тых крыніц, якія Вы выкарыстоўвалі пры напісанні свайго артыкула.
Яшчэ раз выказваю Вам удзячнасць. Прабачце за клопаты.
Зпавагаю, cm. навуковы супрацоўнікГісторыка-культурнага запаведніка « Заслаўе »
Крыванос Хведар Паўлавічж.
* * *
16 лютага 1990, Масква.
Урэдакцыю «Беларуса». Шсшоўныя спадарства!
3 ласкі Вашае газэты (Хо 364) даведаўся пра кнігу Вітаўта Тумаша «Пяць стагодзьдзяў Скарыяіяйы»^2. Адсюль мая
381 Відаць, аўтарам ліста з’яўляецца цяперашш айцец Фёдар Крыванос (нар. 1962), колішні выпускнік гістарычнага факультэта БДУ, высвячаны на святара ў 1994 г.
382 Маецца на Ўвазе кніга: Пяць стагодзьдзяў Скарыніяны. Нью Ёрк, 1989XXVIII+283 с.
ласкавая просьба: ці не маглі б паспрыяць у набыііьці гэтае ўнікальнае для кожнага дасьледчыка беларускае кулыпуры кнігі. Мо рэдакцыя пераказала бмаю публікацыю пра Скарыну доктару Тумашў^ (нажаль, адрасаягонага ня ведаю і асабіста зьвярнуцца не магу).
Дазвольце зычыць міру, дабра ды багатага плёну на nine служэньня маці-Беларусі. Няхайусім нам шчасьціцьу Скарынавым — юбілейным — году!
3 павагаю,
Аляксей Каўка™.
* * *
28.6.1990.
Добры дзень, паважаныя суайчыньнікі!
ПішаВам Зьмітрок Мікалаевіч Казпоў. Аднойчы, слухаючы радыё Свабода на беларускай мове, пачуў што к Вам магчыма зьвяртацца за дапамогай адшукаць сваякоўу ЗША. Таму прашу Вас дапамагчы мнеўгэтым. Таму і прывожуўсе зьвесткі аб іх.
Пётр Пятровіч Маскалік (nap. у 1892 абоў 1893 р. — пам. у 1951 р. 7 чэрвепя) эміграваўу ЗША ў перыяд 1912-1914 рр. (напэўна, восеньню 1913 р.) разам са сваі.мі сябрамі з вёскі Вуглы і Ван&чевічы, што цяпер у Капыльскім раёне Менскай вобласыр. На Беларусі пакінуў 2-х братоўродных: Міхаіла (нар. у 1899р.), Івача (1902-1983), 2-х сёстраў: Марыю (1897-1977), Зосю (1911 або 1912 1943).
383 Маецца на ўвазе кніга: Каўка, Аляксей. Тут мой народ : Франшшак Скарына і беларуская літаратура XVI — пач. XX стст. Мінск: Мастацкая літаратура, 1989. —225 с.
384 Аляксей Каўка (нар. 1937), гісторык і літаратуразнаўца, грамадскі дзеяч, доктар філалагічных навук. У 1971-19791 1983-1987 гг. працаваў у Інстытуце эканомікі сусветнай сацыялістычнай сістэмы AH СССР. У 1979-1982 гг. быў прадстаўніком Саюза савецкіх таварыстваў дружбы і культурных сувязей з заграншай, саветнікам пасольства СССР у Польшчы. Ад 1987 г быў галоўным рэдактарам часопіса «Советское славяноведенйе», ад 1989 г працаваў у Інстытуце сусветнай літаратуры імя М. Горкага Расійскай АН. Жыве ў Маскве.
(Я пішу ад імя сваёймаці — Маскалік Валенціпы Іванаўпы — дачкі Іеана Пятровіча Маскаліка — роднага брата Пятра П. Масжаліка.)
У ЗША Пётр П. Маскалік ажаніўся на літоўке, меў 2-х хлопцаў: Іеапа і Аляксея. Пётр П. Маскалік памёр «ад нырак» (быў рак або сухотыў Працаеаў амаіь да самай сьмерці па папяровай фабрыке. Яго жонка была зеар ’яцелая і лячылася ў шпіталі.
Сын lean (мабыць, нар. у 1923 р.) меў 2-е дачкі: Карол (на 1959 ёй 11 год) і Жарыю™ (на 1959 ёіі 9 год). Ён да 1946 р. працаваў (цытую пісьмо) «на пронзеодстее аэроплапов».
Сын Аляксей (на 3 рокі маладзейшы за Івана) (дадзеныя на 1959р.) быў жанаты, але дзяцей тады ня меў. Ягоная жонка была медыкам.
Усе гэтыя дадзеныяўзяты з пісьмау, якія прысыланіў 1946р. ПётрП. Маскалік, аў 1959р. —АляксейП. Маскалік (яго сын). Пасьля гэтага было яшчэ адно пісьмо (якое згубілася), у якім АляксейМаскалік сказаў, што болыа пісаць не будзе, таму што няма чалавека, які бы пісаў на рускай мове. Самі Аляксей і яго брат lean ne атрымаіі адукацыі пі ў беларускай, ні ў рускай школах, як ні намагаўся іх бацька, які жыў сярод рускай калёпіі.
Вось адрасы, якія былі даны на закапчэньпе пісьмаў [... /
Вось і ўсё. Яшчэ скажыце, калі ласка, яку пас па Беларусі магчыма чытаі^ь Вашу газэту, ці магчы.ма па яе падпісацца?
На гэтым заканчеаю. Вельмі Вам удзячпы. Спадзяюся па дапамогу.
3 павагай к Вам
Зьмітрок Казлоў.
Да пабачэпьпя!
385 Так у лісце.
$ * *
2.10.90
Kuzbass Institute of preventive medicine Вельміпаважанае Панства!
Піша да Вас працоўнік навуковы вышпаіменаванага інстытуту Дварэцкі Уладзімер. Адрасу Вашага я дастаў з газэты «Беларус», якую мне давялося чытаць у гуртку петраградзкіх (Leningrad) беларусаў, калія вучыўся там з кветня паліпень с. г. мэдыцынскай гэнэтыцы. Дзяды мае заехалі на Сыбір у часы сталыпінскайрэформы, яшчэ да перавароту балыйавікоў, жылі глыбакаўтайзе, далёкаадняшчаснайрадзімы, але можа дзякуючы гэтай адлегласьці і ўдачося захаваць моеу, веру і беларускі ладу чысьціні. Бацькімае кшталціліся і працавалі ў расійскім асяродзьдзі, таму добра чытаю іразмаўляю нарасійскаймове, а да таго з задавальненьнем чытаю па-украінску і па-польску (у 1989 гасьцяваў на Беласточчыне ў сяброў-пачяшу). Але ўсё гэта справы прыватпыя, і калі Пайства зацікаві мая асоба, магу напісаць аб тыму другім лісьце.
КНІГІ ОНЛАЙН
