Кантакты
Сіла прыцягнення Бацькаўшчыны
Лявон Юрэвіч, Наталля Гардзіенка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 280с.
Мінск 2016
411 Маецца на ўвазе грамадскае аб’яднанне «Беларускае таварыства “Веды”», якое ад 1947 г. існавала як рэспубліканскае аддзяленне агульнасаюзнага таварыства па распаўсюдзе палітычных і навуковых ведаў Ад 1963 г атрымала назву «Веды».
гісторыя беларускіх княстваў, адносіны з памежнымі дзяржавамі і многія іншыя.
Аднак у 1994 г. фінансаванне ўсіх газет і часопісаў было перададзена ў Міністэрства культуры і друку. Для нашага і другіх педадагічных выданняў на 1995 г. яно вызначанаў памеры 75 % ад неабходных затрат.
Паколькі мы не маем ні асабістага рахунку, ні адпаведных тэхнічных умоў, і асабліва ва ўмовах інфляцыі, калі грошы падпісчыкаў абясцэньваюцца, то склалася такая сітуацыя, калі мы апынуліся на мяжы закрыцця. Для нас, як і ўсіх беларусаў, сёйчя характэрна спадзявсшне, што ўсё ж такі ўдасцца выйсці з крызісу, і справы палепшацца. Але сёння мы просім ад вас, перш за ўсё, маральнай падтрымкі беларускалюўных педагагічных выданчяў.
У той жа час будзем вельмі ўдзячны, качі фонд знойдзе .магчыліасць падтрымаць наш часопіс на гэты год магчымай для Вас грашовай сумай, напрыклад, 2000 даляраў ЗША, без якой далейшае існаванне часопіса будзе пад пагрозай.
Па даручэняю рэдакцыйнай рады
галоўны рэдактар В. Кушнер4П.
* * *
Красавік 10, 1995. Паважаны спадар!
Няма прарока ў сваёй Айчыне! Я пішу вершы, напісаўужо больш за 700 (каля 6000 чатырохрадковых строф). Тэматыка філасофская лірыка, усе 9 муз Апалона, асабліва часта мяне наведвае Эрата. Ужо працяглы час напісана навуковая паэма «Зямля і жыцг/ё» (1780 чатырохрадковыя страфы), дзе даегіцамая тэорыя утварэння Зямлі і жыцця на нашай планеце. Звяртаўсяў беларускія выданні, але... Hi адзін мой твор не надрукаваны.
432 Васіль Кушнер (нар 1947), гісторык, кандыдатгістарычныхнавук. У 1993-2001 гт. быу галоўным рэдактарам «Беларускага гістарьгчнага часопіса».
Шкада, калі прападзе для беларускай культуры цэлы культурны пласт. Я кандыдат тэхнічных навук, мне 59 гадоў. Пачаў пісаць вершы два з паловай гады таму назад. Янават ні аб чым не прашу, a проста даць інфармацыю, што ёсць такі невадамы свету беларускі паэту бліжэйшай дыяспары. Можа выпадкова знойдзецгіа спонсар, і мае творы пабачаць свет?
3 пашанаю,
Анатолій Балуценка, Львоў.
Даруйце, што не надрукавана, у нас няма беларускамоўных друкарскіх машынак. Каб пазнаёмілісь змаёйрукой, высылаю верш «Дарэмныя ахвяры ».
Дарэмныя ахвяры
Ужо нас поў-стагобдзя аддзяляе Ад светлых дзён, калі перамаглі. He жыў хто ў той час, не ўяўляе, Як г-іяжка шлях вайны .мы ўсе прайгйлі.
Усе аддана з ворагам змагалісь, Да перамогі не усе дайшлі.
Уеесь час байцы са смерцю сустракалісь I ў зямлю сырую паляглі.
Болыа деаццаці мільёнаў смерць прыняпі, Мо марнымі утраты ўсе былі?
Калі перамаглі, дабра чакалі, Але концлагер дама набылі.
Ляжаць даўноў сырой зямлі салдаты, За што зйагалісь, як цяпер пазнаць?
Надзей даваў багата сорак пяты, Падняць бы іх з магіл і запытаць. За тое, што мы маем, аддавалі Яны сеаё бясцэннае жыіріё.
Ці гэтага яны тады чакалі, Kani навек пайшлі у небыццё? Пазаду поў-стагоддзя. Перамога. Але фанфарў душы зусім няма.
He дамаглісь мыў барацьбе нічога.
Ахвяры былі нашы ўсе дарма.
Львоў 18.03.95.
* * *
Шаноўныя спадарыні і спадары, супрацоўнікі газэты «Беларус»!
Са шчырым прывітаннем ад роднай Баг]ькаўшчыны звяртаецца да вас і да ўсіх беларусаў Амерыкі Алена Ксавер 'еўна Шыдлоўская і яе сын Аляксандр.
Просім вас дапамгчы наму пошуках сваякоў якія эмігравалі ў ЗША ў пачатку XX стагоддзя.
Тамаш Вікенцьевіч Шыдлоўскі нарадзіўсяў 1890 (прыблізна) у сям ’і дробнага шляхціца Вікенція Шыдлоўскага ў Слуцкім раёне Мінскай вобласці. Маці яго звалася Разаля. Томаш быў на 2 гады старэйшы за свайго малодшага брата — Ксаверыя Вікенцьевіча бацьку Алены Ксавер’еўны.
У ЗША Тамаш Вікенцьевіч выехаў ва ўросце каля 16 гадоў, прыблізнаў 1907 годзе. Апынуўшыся ў ЗША, ён не забыўся пра сваіх баі(ькоў трох сясцёр і брата, якія засталіся на Беларусі, у Слуцкім раёне. Адразу наладзіў перапіску са сваякамі, прыслаў сваё фота, копію якога да Вас дасылаелі. Крыху пазней ён ажаніўся і стварыў сям ’ю. Пісаў штоўладкаваўся вельміўдала.
Мы атрымалі ад Томаша 2 фотакарткі, на якіх маюцца выявы яго жонкі і дзяцей. Дасылаем да Вас копію толькі адной з іх, дзе размешчаны дзеці Томаша Вікенцьевіча. Другая, на якой выглядае яго жонка змалодшым сынам, вельмі пацёрлася ад часу і не паддалася капіраванню. Але ж на адваротнай яе старонцы маюцца наступныя словы па-польску: Ja Jadviga Szydlowskaposylam fotografie moja siostry i dwoch brad i mamy.
Па-беларуску гэта будзе: «Я Ядвіга Шыдлоўская, пасылаем фатаграфіі маёй сястры, двух братоў і мамы».
Шыдлоўскія на Беларусі былі каталікамі, добра ведалі польскую мову. Таму, відаць, няма нічога дзіўнагаў тылі, што надпіс зроблены па-польску. Гэта гаворыць аб тым, што дзя-
цей сваіх Томаш Вікенцьевіч таксама выхоўваў катаіікамі. Зроблены ж гэты надпіс, хутчэй за ўсё, старэйшай дачкой Томаша Вікенцьевіча Ядвігай, якая выглядае на фотакартцы ў цэчтры і трымае на руках малодшага браціка. Менавіта янаяк старэйшая магла ўжо добра ведаі/ь граматыку, і таму падпісала фотакартку заўсіх дзяііей. Бацькам жа гэта было ўдвая прыемна.
Сувязь паміж Шыдлоўскі.мі ў Амэрыг^ы і на Беларусі падтрымлівалася шмат гадоў. Нават пасля таго, як памёрлі бацькі Томаша і Ксаверыя, а сам Ксаверый Вікенцьевіч ажаніўся і ў яго зьявіліся дзеір. Абрас Шыдлоўскіху Амэрыцы, адкуль ішлі пісьмы, на жаль, цалкам не захаваўся. Аднак па ўспамінах маці Алены Ксавер 'еўны на гэтым адрасе значылася слова «Ямайка»433.
Сўвязь падтрымлівалася нават у цяжкія даваенныя гады, калі існаваў сталінскі рэж:ым. Аднаку час вайны сям ’я Ксаверыя Вікенцьевіча вымушаная была пераехаць у іншае месца са спаленай фашыстамі роднай вёскі Ніва Слуцкагараёну. Пасля вайны вярнуліся назад, але з той парыўсе кантакты са сваякамі зАмэрыкі спыніліся. Пасля вайны сталінскі тэрорузмацніўся, і Шыдлоўскія баячіся перапісвацца са сваімі амэрыканскімі сваякамі пад пагрозайрэпрэсій. Тыя яшчэ пэўны час дасылалі лісты, але, неатрьшаўшы адказу, відаць, вырашылі, штоКсаверый Вікенгіьевіч і яго жонка з дзецьмі загінулі. У «хрушчоўскія» і «брзжнеўскія» часы сувязь з замежжам была таксама небяспечнай. А ў канцы 80-х гадоў здавалася, што кантакты наладзіць немагчыма, таму што ні 1 арганізацыя не бралася за гэта: ні Чырвояы Крыж, ні Інюрксаегія, ні пасольстваў ЗША. 1 толькі калі мы даведаліся, штоў ЗША існуе «Беларус» — газета беларусаў у свабодным свеце, якая пачала выходзіць і на Беларусі^, то адразу вырашылі паспрабаваць пачаць пошукі з вашай дапамогай.
433 Jamaica — назва раёна ў Queens, NY, дзе знаходзіцца Фундацыя імя П. Крэчэўскага і рэдакцыя газеты «Беларус».
434 У пачатку — сярэдзіне 1990-х гг. газета «Беларус» па дасланых з Нью-Ёрка файлах выдавалася ў Мшску друкаром Вацлавам Багдановічам.
На думку аб гэтым нас падштурхнуў адрас вашайрэдакцыі, дзе таксама, як некалі і ў адрасе нашых сваякой, значыцца слова «Ямайка».
Раней цяжка было зразумець сувязь паміжЯмайкай (востравам) і Злучанымі Штатамі Амерыкі, здавалася, што гэта нейкая памылка ва ўспамінах. Цяпер жа, калі высветлілася, што Ямайка гэта раён Нью-Ёрка, усё спгановіцца на сваё месца. Відаць, Томаш Шыдлоўскі эмігравау у Нью-Ёрк, адкуль і ійілі пісьмы на Беларусь.
Хутчэй заўсё Томаш Вікенцьевіч і яго жонкаўжо памёрлі. Але ж павіты застацца іх дзеці, што выглядаюць на фотакартцы, унукі. Дадамо, што Ксаверый Вікенцьевіч Шыдлоўскі памёр у 1958 г., а таксама памёрлі яго і Томаша сястры.
Спадзяёмся, што наша падрабязная пісьмо дасць вам значныя магчымасці ў пошуках дзяг{ей, унукаў ці іншых нашчадкаў і сваякоў Томаша Вікеньцевіча Шыдлоўскага, нашага дзядзі і дзядулі. Можа яны жывуць паблізу ад всішай рэдакцыі, у тым самымраёнеЯмайка, дзе некалі жылі іх продкі. А люжаў ЗША ёсі/ь і іншыя мясціны з назваю Ямайка. Тады пошукі, відаць, будуць больш цяжкімі. Але мы шчыра спадзяемся на вашу дапайогу і загадзя дзякуем. [... ]
Мы будзем чакаць лістоў ад вас і ад нашых сваякоў качі іх удасца знайсці. Просім вас адказаць на наш ліст.
3 вялікай прыязчасцю
Шыдлоўская Алена Ксавер 'еўна і сям ’я.
* * *
26.XII.1995 г. Дарагі спадар Біл^!
Слухаючы радыё «Голас Амерыкі», я даведаўся, што Вам 46 гадоў і Вы самы багаты чалавек Амерыкі. Вырашыў накіраваць Вам сваё пісьмо-просьбу.
Я беларус. Нарадзіўся 3 мая 1927 годаў вёсцы Рыдамля Талачынскагараёна Віцебскай вобласціў сям ’і фельчара. У1937
435 Ліст адрасаваны Білу Гейтсу.
годзе бацьку расстралялі камуністы ў г. Орша як «ворага народа», усю нашу маёмасць канфіскавалі. Засталіся маці і трое дзяцей. Мне тады было ІОгадоў, я быў старэйшы ў сям ’і. Вымушаны быў працаваць у калгасе, але плацілі вельмі мала, даводзілася галадаць. Як «сына ворага народа» мяне нават не хацелі браць у школу ФЗО4І6.
У1941 годзе прыйшлі немцы, раздалі сялянам зямлю. 3 ’явіўся хлеб, жыць стала лягчэй.
Зімой 1943 годазРасіі нахлынулі партызаны і сталі забіраць у свае шэрагі нас, малалетніх. Гэтых партызан народ справядліва называў бандытамі. Мяне маці схавала ў родных. Летам гэтага ж года, прымушаючы яе прывесці мяне ў партызаны, узялі ў закладнікі маіх малодшых брата і сястру. Былі вымушаныя падпарадкавацца.
У красавіку 1944 года рускія-уласаўцы^1 начыста разбілі нашу партпызанскую брыгаду. Я трапіўу палон. На трэці дзень уласаўцы прапанавалі ўсім чам уступіць у іхнюю армію. Нас, малалетніх, узялі ездавымі на фурманкі. У жніўні 1944 года, калі чырвонаар.меііцы сталі вызваляць Беларусь, я ўцёк ад немцаў, вярнуўся дамоў. А праз некаторы час за тое, што я трапіў у палон, а не застрэліўся, мяне арыштавачі чэкісты. Хацелі накіравацьу штрафны батальён. Выратаваў выпадак, і ў выніку мяме дабраахвотнікам паслалі на фронт.
Вайну закончыўу Бэрлше. Я, як і многія ікшыя, быў, шчыра кажучы, дураком, ідучы ў бой з воклічамі «За Родйну, за Сталйна!». Усё гэта было, як аказалася потым, нашай памылкай, якая стала магчымай у выніку масіраванай апрацоўкі народа ілжывай бальшавіцкай прапагандай.
Служыўу арміі да 1951 года. Добрыя людзі, у прыватнасці, рускія афгцэры-саслужыўцы адкрылі мне ўсю праўду на камунізм. Унашай авіяэскадрылі было з дзесятак «сыноў ворагаў
КНІГІ ОНЛАЙН
