Кароткая граматыка фінскай мовы
Выдавец: Выдавец Уладзімір Сіўчыкаў
Памер: 160с.
Мінск 2017
Дзеяслоў sanoa (казаць):
Адзіночны лік Yksikkö
Множны дік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
sano-isi-n
me
sano-isi-mme
sinä
sano-isi-t
te
sano-isi-tte
hän/se
sano-isi
he/ne
sano-isi-vat
Дапаможны дзеяслоў-злучнік olla (быць) ва ўмоўным ладзе спрагаецца так:
Адзіночны лік Yksikkö
Множны лік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
ol-isi-n
me
ol-isi-mme
sinä
ol-isi-t
te
ol-isi-tte
hän/se
ol-isi
he/ne
ol-isi-vat
Адмоўная форма прэзенса ўмоўнага ладу ўтвараецца з дапамогай адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі ў асабовай форме і асновы ўмоўнага ладу адпаведнага дзеяслова. Дзеяслоў sanoa (казаць):
Адзіночны лік Yksikkö
Множны лік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
en sano-isi
me
emme sano-isi
sinä
et sano-isi
te
ette sano-isi
hän/se
ei sano-isi
he/ne
eivät sano-isi
Пытальная форма прэзенса ўмоўнага ладу ўтвараецца звычайным шляхам: далучэннем пытальнай часціцы -ko, -kö да асабовых формаў. Функцыя гэтай часціцы нагадвае функцыю беларускай пытальнай часціцы ці:
Saisinko sanoa? (Ці можна мне сказаць?); Sanoisitteko? (Можа вы сказалі б?) і г. д.
Пытальна-адмоўная форма таксама ўтвараецца па агульнаму прынцыпу: пытальны суфікс -ko, -kö далучаецца да асабовай формы адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі:
Enkö minä sanoisi? (Хіба ж я не сказаў бы?)
Прыклады ўжывання прэзенса ўмоўнага ладу:
Sanoisin, jos tietäisin (Я сказаў бы, калі б ведаў).
En lähtisi mukaan, vaikka pyytäisitkin (Я з табой i не паехаў бы, хаця б ты і прасіў).
Складаны прошлы час умоўнага ладу перфект Konditionaalin perfekti
Сцвярджальная форма перфекта ўмоўнага ладу ўтвараецца з дзеяслова olla (быць) ва ўмоўным ладзе і дзеепрыметніка незалежнага стану прошлага часу.
Дзеяслоў sanoa (казаць):
Адзіночны лік Yksikkö
Множны дік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
olisin sanonut
me
olisimme sanoneet
sinä
olisit sanonut
te
olisitte sanoneet
hän/se
olisi sanonut
he/ne
olisivst sanoneet
Адмоўная форма перфекта ўмоўнага ладу ўтвараецца з дапамогай адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі ў асабовай форме і асновы ўмоўнага ладу дзеяслова olla (быць) ды дзеепрыметніка незалежнага стану прошлага часу асноўнага дзеяслова.
Дзеяслоў lähteä (адпраўляцца, пайсці):
Адзіночны лік Yksikkö
Множны лік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
en olisi lähtenyt
me
emme olisi lähteneet
sinä
et olisi lähtenyt
te
ette olisi lähteneet
hän/se
ei olisi lähtenyt
he/ne
eivät olisi lähteneet
Пытальная форма перфекта ўмоўнага ладу ўтвараецца шляхам далучэння да асабовай формы дзеяслова olla (быць) ва ўмоўным ладзе пытальнага суфікса -ko, -kö.
Olisitko sinä lähtenyt? (Ці пайшоў бы ты?) Olisimmeko me lähteneet? (Ці пайшлі б мы?) і г. д.
Пытальна-адмоўная форма перфекта ўмоўнага ладу ўтвараецца з дапамогай пытальнай часціцы -ko, -kö, якая далучаецца да адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі ў асабовай форме і асновы ўмоўнага ладу дзеяслова olla (быць) ды дзеепрыметніка незалежнага стану прошлага часу асноўнага дзеяслова.
Enkö minä olisi syönyt? (Ці ж я не з’еў бы?) Emmekö me olisi syöneet? (Ці ж мы не з’елі б?)
Прыклады ўжывання перфекта ўмоўнага ладу:
Olisitko lähtenyt matkaan, jos Maria olisi tullut mukaan? (Ці паехаў бы ты ў падарожжа, калі б Марыя паехала разам з табой?)
En olisi päässyt tentistä läpi, ellen olisi opiskellut ahkerasti (Я не здаў бы іспыт, калі б не займаўся старанна).
Магчымасны лод Potentiaali (mahtotapa)
Магчымасны лад дзеяслова азначае магчымасць, верагоднасць дзеяння. Па большасці магчымасны лад ужываецца ў пісьмовай мове, у газетных навінах, палітычных дакумантах і да т. п. Замест магчымаснага ладу заўсёды можна ўжыць абвесны лад з адпаведным словам, якое выражае няўпэўненасць, верагоднасць, магчымасць.
Магчымасны лад мае два часы: прэзенс і перфект.
Паказнікам магчымаснага ладу з’яўляецца суфікс -ne-, які далучаецца да адпаведнай асновы дзеясловаў цяперашняга часу. Асабовыя канчаткі — агульныя для ўсіх станаў, ладоў і часоў.
Minä sanone-n (Я, магчыма, скажу); Sinä sanone-t (Ты, магчыма, скажаш) і г. д.
Дзеясловы, якія маюць канчатак I інфінітыва на -da, -dä; -na, -nä далучаюць суфікс -neда зычнай асновы:
I інфінітыў
Зычная аснова
Аснова патэнцыялу
nähdä
näh-
nähne-
tehdä
teh-
teh n e-
mennä
men-
menne-
У дзеясловаў, якія заканчваюцца на -ta, -tä, калі перад ім маецца -s-, а таксама ў дзеясловаў на -la, -lä; -ra, -rä паказьнік патэнцыялу -пенабывае адпаведна форму -se-; -le-; -ге-. Дзеясловы juosta (бегаць),
nousta (уставаць), tulla (прыходзіць), surra (бедаваць), purra (кусаць) набываюць такія асновы:
I інфінітыў
Зычная аснова
Аснова патэнцыялу
juosta
juos-
juosse-
nousta
nous-
nousse-
tulla
tul-
tulle-
surra
sur-
surre-
purra
pur-
purre-
Такім чынам, сцвярджальная форма прэзенса магчымаснага ладу (патэнцыялу) ўтвараецца шляхам далучэння асабовых канчаткаў да асновы патэнцыялу. Трэцяя асоба адзіночнага ліку не мае адмысловых канчаткаў і ўтвараецца шляхам падоўжання канцавой галоснай. Дзеясловы puhua (размаўляць), tehdä (рабіць), nousta (уставаць), tulla (прыходзіць), vastata (адказваць) у магчымасным ладзе спрагаюцца так:
Асоба
puhua
tehdä
nousta
tulla
vastata
minä
puhunen
tehnen
noussen
tullen
vastannen
sinä
puhunet
tehnet
nousset
tullet
vastannet
hän
puhunee
tehnee
noussee
tullee
vastannee
me
puhunemme
tehnemme
noussemme
tullemme
vastannemme
te
puhunette
tehnette
noussette
tullette
vastannette
he
puhunevat
tehnevät
noussevat
tullevat
vastannevat
Адмоўная форма магчымаснага ладу ўтвараецца пры дапамозе адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі з адпаведнымі асабовымі канчаткамі і асновы дзеяслова магчымаснага ладу: en vastanne (магчыма, я не адкажу), et vastanne (магчыма, ты не адкажаш) і г. д.
Пытальная форма ўтвараецца шляхам далучэння да асновы дзеяслова магчымаснага ладу пытальнага суфікса -ko, -kö: lähtenenkö? (можа, я паеду?) і г. д.
Пры ўтварэнні пытальна-адмоўнай формы магчымаснага ладу пытальны суфікс -ko, -kö далучаецца да асабовых формаў адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі:
Enkö minä lähtene? (Можа, я не паеду?) Etkö sinä lähtene? (Магчыма, ты не паедзеш?) і г. д.
Увага! Патэнцыял заўсёды можна замяніць апісальнай канструкцыяй адпаведнага ладу і часу, ужываючы такія прыслоўі: todennäköisesti (відавочна), luultavasti (верагодна), melko varmasti (вельмі магчыма), ilmeisesti (напэўна), varmaakin (мабыць):
Johtaja puhunee kokouksessa = Johtaja luultavasti puhuu kokouksessa (Магчыма, кіраўнік выступіць на сходзе).
Прыклады ўжывання прэзенса магчымаснага ладу:
Presidentti tavannee kuningattaren (Прэзідэнт, напэўна, сустрэнецца з каралевай).
Pääministeri palannee kahden päivän kuluttua (Магчыма, што прэм’ер вернецца праз два дні).
Перфект магчымаснага ладу Potentiaalin perfekti
Перфект магчымаснага ладу ўтвараецца з дапамогай дзеяслова olla (быць) у магчымасным ладзе і дзеепрыметніка незалежнага стану прошлага часу асноўнага дзеяслова. Пры тым, дзеяслоў olla (быць) у магчымасным ладзе набывае такія формы:
Адзіночны лік Yksikkö
Множны лік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
lienen
me
lienemme
sinä
lienet
te
lienette
hän/se
lienee
he/ne
lienevät
Такім чынам, сцвярджальная форма перфекта магчымаснага ладу выглядае так (дзеяслоў lähteä (адпраўляцца, пайсці)):
Адзіночны лік Yksikkö
Множны лік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
lienen lähtenyt
me
lienemme lähteneet
sinä
lienet lähtenyt
te
lienette lähteneet
hän/se
lienee lähtenyt
he/ne
lienevät lähteneet
Адмоўная форма магчымаснага ладу ўтвараецца пры дапамозе адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі з адпаведнымі асабовымі канчаткамі і асновы дзеяслова olla (быць) у магчымасным ладзе — lienee — і дзеепрыметніка незалежнага стану прошлага часу асноўнага дзеяслова.
Дзеяслоў lähteä (адпраўляцца, пайсці);
Адзіночны дік Yksikkö
Множны лік Monikko
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
Асоба Persoona
Форма дзеяслова
minä
en liene lähtenyt
me
emme liene lähteneet
sinä
et liene lähtenyt
te
ette liene lähteneet
hän/se
ei liene lähtenyt
he/ne
eivät liene lähteneet
Пытальная форма ўтвараецца шляхам далучэння да асабовых формаў дзеяслова olla (быць) у магчымасным ладзе пытальнага суфікса -ko, -kö:
Lienenkö minä lähtenyt? Lienetkö sinä lähtenyt? i г. д.
Пытальна-адмоўная форма магчымаснага ладу ўтвараецца пры дапамозе пытальнага суфікса -ko, -kö, які далучаецца да асабовых формаў адмоўнай дзеяслоўнай часціцы еі:
Enkö minä liene lähtenyt? Etkö sinä liene lähtenyt? i г. д.
Прыклады ўжывання перфекта магчымаснага ладу:
Hän lienee ollut matkalla (Ён, магчыма, быў у паездцы).
Ette liene kuulleet tätä (Вы, напэўна, не чулі аб тым).
Lienenkö ymmärtänyt asiaa? (Можа, я зразумеў, у чым справа?)
Загадны лад, або імператыў Imperatiivi (käskytapa)
Загадны лад выказвае загад, просьбу або пажаданне.
Загадны лад мае два часы: прэзенс і перфект. У прэзенсе загадны лад мае ўсе формы, за выключэннем формы першай асобы адзіночнага ліку.
У пэрфэкце загадны лад ужываецца толькі ў форме трэцяй асобы адзіночнага і множнага ліку.
Імператыў другой асобы адзіночнага ліку Imperatiivin yksikön 2. persoona (sinä-imperatiivi)
Імператыў другой асобы адзіночнага ліку (sinä-imperatiivi) супадае з галоснай асновай прэзенса абвеснага ладу. Утвараецца шляхам усячэння канчатка першай асобы -п. Адмоўная форма другой асобы адзіночнага ліку загаднага ладу ўтвараецца пры дапамозе адмоўнага паказальніка älä і формы імператыва другой асобы.
Ніжэй прыводзіцца табліца ўтварэння загаднага ладу другой асобы адзіночнага ліку (sinäimperatiivi):
Тып дзеяслова
Інфінітыў
1. ас. адз. ліку (я)
Імператыў
Адмоўная форма
1.
antaa (даваць) nukkua(спаць)
аппа-п (я даю) nuku-n (я сплю)
anna! (дай!) nuku! (спі!)
älä anna! (не давай!) älä nuku! (не спі!)
2.
juoda (піць) tehdä (рабіць)
juo-n (я п’ю) teen (я раблю)
КНІГІ ОНЛАЙН
